Avrupa Birliği (AB), enerji arz güvenliğini artırmak ve Rusya'ya bağımlılığını sonlandırmak amacıyla tarihi bir adım atıyor. AB Komisyonu, Rusya'dan gaz ve petrol ithalatını kademeli şekilde sonlandıracak yeni bir yasa teklifini gündemine aldı. Plan kapsamında, 1 Ocak 2028 itibarıyla AB ülkeleri Rus gazı kullanmayacak. Bu karar, Sovyetler Birliği döneminde 1964’te Druzhba Boru Hattı'yla başlayan ve Kuzey Akım, Yamal-Avrupa, TürkAkım gibi hatlarla devam eden yaklaşık 60 yıllık enerji bağımlılığının sona ermesi anlamına geliyor. Süreçte Rus gazı, AB'nin toplam gaz ithalatının yüzde 45'ine kadar ulaşmıştı.
SAVAŞLA HIZLANAN KOPUŞ
2022’de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında, AB Rus gazına karşı yaptırımlar uygulamaya başladı. Gaz depolama erişimleri kısıtlandı, Kuzey Akım hatları devre dışı kaldı, Ukrayna üzerinden yapılan sevkiyat ise 2025 başında sonlandırılacak.
2021’de 150 milyar metreküpten fazla gaz ihraç eden Rusya’nın AB içindeki payı, 2024’te yüzde 19’a düştü. Bu oranın yıl sonunda yüzde 13’e kadar gerilemesi bekleniyor.
ABD VE NORVEÇ ÖNE ÇIKTI, LNG YATIRIMLARI ARTTI
Rus gazının oluşturduğu boşluk, büyük oranda ABD ve Katar’dan LNG, Norveç’ten boru gazı ile dolduruluyor. ABD kaynaklı LNG'nin AB gaz ithalatındaki payı 2021'de %20 iken, 2024’te %45’e ulaştı. Norveç’in boru gazı payı ise %29'dan %49,6’ya yükseldi.
Bu sürece paralel olarak AB, 2021’de 164 milyar metreküp olan yeniden gazlaştırma kapasitesini 2024’te 263,9 milyar metreküpe çıkardı. Gaz tüketimi de 413 milyar metreküpten 332 milyar metreküpe geriledi.
TÜRKAKIM TEK GEÇİŞ HATTI OLDU
Kuzey Akım, Yamal-Avrupa ve Ukrayna rotalarının devre dışı kalmasıyla birlikte, TürkAkım, Rus gazını AB’ye taşıyan tek aktif boru hattı konumuna geldi. Bu durum Türkiye’yi, enerji geçişi açısından daha stratejik bir konuma taşıyor.
2028’DE FİİLEN SON
Yeni yasa teklifine göre, Rusya ile 1 Ocak 2026’dan sonra yeni gaz alım sözleşmesi imzalanamayacak. 17 Haziran 2025’ten önce imzalanmış kısa vadeli sözleşmeler 2026 ortasına kadar geçerli olacak. Uzun vadeli anlaşmalara sahip, denize kıyısı olmayan ülkelere ise 2027 sonuna kadar geçiş süresi tanınacak. Böylece, 2028 başında Rus gazı AB enerji sepetinden tamamen çıkmış olacak.
İTİRAZLARA RAĞMEN YOL AÇIK
Macaristan ve Slovakya gibi ülkeler, enerji fiyatlarını artıracağı gerekçesiyle yasa teklifine karşı çıksa da, AB Konseyi bu tür kararları "nitelikli çoğunluk" ile alabiliyor. Bu da söz konusu ülkelerin vetosunu etkisiz hale getirerek, AB genel stratejisinin önünü açıyor.
