Orta Asya’nın stratejik ülkesi Kazakistan’ın toplam ithalatından Türkiye’nin aldığı pay sadece yüzde 2.1 seviyesinde. Rusya ise yüzde 36.7’lik paya sahip. Türkiye, kardeş Kazakistan ile 2 milyar doları aşan ikili ticaret hacmini 10 milyar dolara çıkarabilmek için Karma Ekonomik Komisyonu’nda oluşturulan Eylem Planı imzaladı.
Eylem Planı kapsamında; her iki ülkenin önemli bir ihracat potansiyeli bulunmasına karşın, birbirlerinin pazarında yeterince paya sahip olamadığı ürünler belirlenerek, bu ürünlerin ticaretindeki tarife dışı engellerin kaldırılması amacıyla yakın zamanda bir Çalışma Grubu oluşturulması öngörülüyor.
HÜLYA TORLAK
Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Nur-Sultan Ticaret Müşavirleri Selçuk Oktay ve Erk Oyal, Orta Asya’nın stratejik ülkesi Kazakistan ile ekonomik ilişkileri geliştirmeye yönelik son gelişmeler konusunda İstanbul Ticaret’in sorularını cevapladı:
İTHALATTA 7. SIRADAYIZ
Kısaca Türkiye-Kazakistan ticari ilişkilerini anlatır mısınız?
Türkiye, 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Kazakistan’ı tanıyan ilk ülke. 2 Mart 1992’de diplomatik ilişkiler tesis edildi ve ülkelerimiz arasındaki tarihi, kültürel ve manevi bağlar, ikili ilişkilerin hızlı bir şekilde gelişmesine imkan verdi.
Kazakistan, bölgede Türkiye’nin önemli ticaret partnerlerinden biri konumunda. Ülkenin 2020’nin ocak-eylül döneminde geçtiğimiz yıla göre dış ticaret hacmi yüzde 12.9 azalarak 62.8 milyar dolar, ihracatı yüzde 18 azalarak 35.3 milyar dolar ve ithalatı da yüzde 5.1 gerilemeyle 27.5 milyar dolar oldu. TÜİK verilerine göre bu dönemde Kazakistan’a ihracatımız yüzde 4.1 artış ile yaklaşık 700 milyon dolar; buna karşılık Kazakistan’dan ithalatımız ise yüzde 16.2 azalarak 872.6 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Trademap verilerine göre Türkiye 2019 yılında, Kazakistan’ın toplam ithalatında yüzde 2.1’lik pay ile 7’nci sırada geliyor.
AVRASYA BİRLİĞİ ÜYESİ
Kazakistan’da yatırım veya ticaret yapan Türk iş insanlarının yaşadıkları başlıca zorluklar neler?
Ülkemiz ihracatçıları için Kazakistan pazarına girişte önde gelen zorluğun fiyat rekabeti olduğunu ifade edebiliriz. Kazakistan, Rusya Federasyo-nu’nun yanı sıra Belarus, Kırgızistan ve Ermenistan ile birlikte Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) üyesi. Aynı zamanda 2015 yılından bu yana Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmakla ve bu kapsamdaki yükümlülüklerini tedrici olarak hayata geçirmekle birlikte ülkenin dış ticaret uygulamalarını şekillen-diren ana rejim AEB bünyesinde belirleniyor. Kazakistan, adı geçen ülkelerle ortak ticaret politikaları uyguluyor. Birlik pazarına girişte talep edilecek standartlar ile teknik düzenlemeler Birlik bünyesinde oluşturuluyor ve esasen AEB Komisyonunca oluşturulan ortak gümrük tarife çizelgesi uygulanıyor.
RUSYA ANA TEDARİKÇİ
Bu bağlamda, Rusya Federasyonu ürünleri Kazakistan pazarına gümrük vergilerinden muaf olarak girerken, ülkemiz firmaları bazı ürün kalemlerinde yüzde 20’leri aşan tarifelerle karşılaşabiliyor. Örneğin Kazakistan’a ihracatımızda önemli yeri olan giyim eşyasında gümrük tarife cetvelinde tarife oranı yüzde 10-17.5 bandında değişmekle birlikte, oranın görece düşük olduğu ürün gruplarında kg başına alınacak asgari vergi tutarları belirlenebiliyor. Benzer şekilde, mobilya ürün gruplarında uygulanan vergi oranlarına ilave olarak kg başına ek vergiler uygulanabiliyor. Dolayısıyla, bazı ürün gruplarında karşılaştığımız gümrük vergileri esasen Rusya Federasyonu ürünleriyle rekabette zorluklar yaşatabiliyor. Rusya Federasyonu’nun 2019 yılında Kazakistan’ın ithalatında yaklaşık yüzde 36.7’lik paya sahip olduğunu dikkate aldığımızda, söz konusu vergilerden muaf ve Birlik bünyesinde kural koyucu olmanın önemi daha iyi görülüyor. Diğer taraftan, Kazakistan’a ihracatta taşımalarımız ağırlıklı olarak kara yoluyla gerçekleştiriliyor. Coğrafi uzaklık navlun maliyetlerini artırıyor. Bu da rekabetçi fiyatlar sunmayı zorlaştırabiliyor. Buna ilave olarak, ticari taşımalarda kullanılan geçiş belgeleri zaman zaman ticaretin önünde engeller oluşturabiliyor. 
EYLEM PLANI İMZALANDI
Kazakistan ile ticari ve ekonomik ilişkilerimizde atıf yapabileceğimiz önemli belgelerden biri, Karma Ekonomik Komisyonu marjında imzalanan Eylem Planı. Bahse konu Eylem Planı’nda ‘Ticaret ve Yatırım Alanında İşbirliği’ başlığında 16 madde yer alıyor. Ahdi çerçevenin geliştirilmesini teminen Eylem Planı’nda yer verilen Basitleştirilmiş Gümrük Hattı ve Hizmet Ticareti alanında hayata geçirilebilecek anlaşma önerilerimiz. uzun vadede ikili ticaretin geliştirilmesi açısından önem taşıyor. Yine Eylem Planı kapsamında, her iki ülkenin önemli ihracat potansiyeli bulunmasına karşın, birbirlerinin pazarında yeterince paya sahip olamadığı ürünlerin belirlenerek, bu ürünlerin ticaretindeki tarife dışı engellerin kaldırılması amacıyla bir Çalışma Grubu’nun yakın zamanda teşkili öngörülüyor.
ÖNEMLİ BİR EŞİK
İki ülke arasında hedef gösterilen 10 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşmak için neler yapılmalı?
Kazakistan ile ticaret hacmimizin 10 milyar dolara yükseltilmesi hedefi, ikili ticaretimiz için önemli bir eşik. Bu hedefin yakalanması kadar ticaretimizin dengeli ve sürdürülebilir bir yapıda gelişmesi de önemli. Kazakistan pazarında makina ve aksamları, demir çelik, kimyevi maddeler ve ürünleri, elektrik-elektronik ürünler, inşaat malzemeleri, otomotiv ve yan sanayi, medikal ve kozmetik ürünler ülkemiz ihracatçıları için kayda değer bir potansiyel taşıyor.
EN ÇOK NELER SATIYOR?
Petrol ve petrol ürünleri, demirli metaller, kimyasallar, makinalar, hububat, yün, et ve kömür, ülkenin başlıca ihracat ürünleri arasında yer alıyor.
EN ÇOK NELER ALIYOR?
Ülkenin ithalatında yatırım ve tüketim malları önemli yer tutuyor. Makina ve ekipman, metal ürünler, motorlu taşıtlar, plastik mamuller, medikal ürünler, inşaat aksamı, gıda maddeleri, tekstil, ülkenin ithalatında önem arz eden ürün grupları.
20 YENİ HASTANE KURULACAK
* Kazakistan’da 2025 yılına kadar 20’ye yakın yeni hastanenin kurulması ve bunların PPP modeli içerisinde yapılması amaçlanıyor.
* Kazakistan’a medikal malzeme ihracatımızda bir artış söz konusu. Tıbbi ekipmanlara ilişkin kamu alımları, SK-pharmacy şirketi tarafından yapılıyor. İhale bilgileri, Bakanlığın bilgi sistemi üzerinden firmalarla paylaşılıyor.
* Salgının ortadan kalkması ve normalleşme sürecine paralel olarak enerji fiyatlarında yaşanacak iyileşmenin, Kazakistan’da yeni projelerin başlatılmasına ve hane halkı tüketiminin artmasına katkı sağlaması bekleniyor.
İNŞAAT FAALİYETLERİ %10 ARTTI
* Önümüzdeki 10 yılda küresel orta sınıfa katılması beklenen iki milyar insanın yüzde 85’i Çin ve Hindistan’da yaşıyor. Tüketici talebinde ortaya çıkan bu dönüşüm Kazakistan’a büyük fırsatlar sunuyor.
* Ülke uranyum rezervleri açısından dünyada ikinci sırada yer alırken, bu ürünün ihracatında dünyada başı çekiyor.
* Petrol ve gaz sanayinin bir yansıması olarak konut, ofis ve diğer ticari projeler gündeme geliyor, takipte yarar görülüyor.
* Salgının etkilerine rağmen Kazakistan’daki inşaat faaliyetleri 2020’nin ocak-ekim döneminde yüzde 10.7 artış gösterdi. Bu süreçte, firmalarımız tarafından yürütülen projeler de devam etti.
10 YILLIK VERGİ MUAFİYETİ SUNUYORUZ
Kazak Invest Yatırım Ajansı Türkiye Temsilcisi Nurlan Akhmetov, Kazakistan’da yaklaşık 2 bin 500 Türk sermayeli şirketin faaliyet gösterdiğini belirterek, “Kazakistan’daki her 10 yabancı şirketten birinin Türk şirketi olmasından gurur duyuyoruz” dedi.
Kazakistan’ın yatırımcılar için sunduğu hükümet destekli fırsatlara dikkat çeken Akhmetov, “Her şeyden önce yatırımcılara altyapısı hazır proje büyüklüğüne göre bedava arsa sunuyoruz. Kurumsal gelir, arazi ve emlak vergilerinden 10 yıllığına muafiyet sağlıyoruz. Ekipman, yedek parça ve hammadde ithalatına ilişkin gümrük vergilerinden de muafiyet tanıyoruz. İş insanlarımızın Türkiye’de Ankara’daki Büyükelçiliğimize veya İstanbul’daki Başkonsolosluğumuzda olan Kazak Invest’in Türkiye ofisine başvurması yeterli. Biz sektör ve piyasa analizinden devlet teşviklerine, ilgili yetkililer ile görüşme ve partner bulmadan konaklamaya, havaalanından karşılayıp uğurlamaya kadar her türlü organizasyonu yapıyoruz.”
