Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Avrupa Birliği (AB) arasında imzalanan ticaret anlaşması, tarifeler konusundaki birçok belirsizliğe son verirken, yeni oranları resmileştirdi. ABD Başkanı Donald Trump ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in katılımıyla gerçekleştirilen ABD-AB zirvesinin ardından varılan anlaşmayla transatlantik ticaret ilişkilerinde yeni bir dönem başladı. AB üyelerinin ABD’den daha fazla enerji ve silah ithal etmesi karara bağlanırken, ABD’nin AB mallarına uyguladığı gümrük vergisi oranı yüzde 15 olarak belirlendi. ABD, Türkiye’den gelen mallar için de yüzde 15 gümrük vergisi uygulayacak.
OTOMOTİV SEKTÖRÜNE İNDİRİM
ABD Başkanı Donald Trump, anlaşmayı duyururken, “Ticaret veya ticaretin ötesinde, şimdiye kadar varılan en büyük anlaşma” dedi. Trump ayrıca, Avrupa otomotiv endüstrisine yönelik ABD gümrük vergilerinin yüzde 27.5’ten yüzde 15’e indirileceğini açıkladı. Bu değişikliğin, özellikle Almanya gibi otomotiv üreticisi ülkeler için büyük bir ekonomik kazanç sağlayacağı kaydedildi.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de anlaşmayı Atlantik’in her iki yakasında belirsiz zamanlarda kesinlik sağlayacak bir adım olarak değerlendirdi. Anlaşma, özellikle bazı AB üyeleri ve sanayi temsilcileri tarafından eleştirildi. Alman sanayicilerden yapılan açıklamada, anlaşmanın doğuracağı uzun vadeli zorluklara dikkat çekildi.
EN DÜŞÜK ARTIŞ ORANI
Bu arada Türkiye, vergi artış oranlarının en düşük seviyede tutulduğu ülkeler arasında yer aldı. ABD’nin Türkiye’den ithal edeceği ürünlere yönelik gümrük tarifesinin daha önce belirtilen yüzde 10’dan yüzde 15’e çıkarıldığı açıklandı. Bu yöndeki değişiklik 8 Ağustos 2025 itibarıyla yürürlüğe girecek.
Yapılan açıklamaya göre, gümrük tarifeleri listenin başında yüzde 50 ile Brezilya yer alıyor. Suriye yüzde 41, Güney Afrika ve Meksika yüzde 30, Hindistan yüzde 25, Tayvan yüzde 20 oranında gümrük vergisine tabi tutulacak. Yeni oranın diğer birçok ülkeye göre daha ılımlı bir oran olarak değerlendiriliyor.
Bunun yanı sıra, Türkiye hâlihazırda yüzde 10 genel tarifenin dışında; otomotiv (yüzde 25), çelik ve alüminyum (yüzde 50) gibi sektörel ek vergilere de tabiydi. Bu nedenle Türkiye’nin ABD’ye ihracatında efektif vergi oranının ortalama yüzde 15 seviyesinde olduğu belirtilirken, yeni kararla bu oranın sabitlenmiş olacağı ifade ediliyor.
UZUN VADEDE ETKİLER
İTO Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü tarafından hazırlanan bilgi notuna göre, gümrük vergisi oranlarının kısa vadede Türkiye’den ABD’ye ihracat yapan firmalar üzerinde sınırlı bir etki oluşturabileceği bekleniyor. Uzun vadede ise artan maliyetler nedeniyle Türk ürünlerinin rekabet gücünü etkileyebileceğine dikkat çekiliyor. Türkiye’nin bu gelişmeye karşılık olarak ihracat pazarlarını çeşitlendirme gibi önlemler alabileceği ve diplomatik müzakereler yoluyla yeni çözüm yollarına yönelebileceği ifade ediliyor.
BELİRSİZLİKLERE DİKKAT
Bu arada ABD’nin uyguladığı gümrük vergilerinin, ilerleyen dönemde diğer ürün kategorilerine de genişleyebileceği yönünde belirsizlikler bulunuyor. Leyla Nur Uçar ve Tuğba Kazancı’nın hazırladığı bilgi notunda, özellikle havacılık, ilaç ve yarı iletken gibi sektörlerde, Trump yönetiminin gelecekte yeni tarifeler getirebileceği yönünde endişelere dikkat çekildi. ABD’li yetkililer, bu ürünler üzerinde yapılacak olan ek düzenlemelerin, AB-ABD ticaret ilişkilerini daha da şekillendireceğini belirtti.
KÂR MARJI ENDİŞESİ
AB’nin bu anlaşmayı kabul etmesi, ekonomik çıkarlar ve stratejik ilişkiler doğrultusunda pragmatik bir adım olarak değerlendirilebilir. Ancak ABD pazarına bağımlı olan ihracatçı firmaların kâr marjlarında önemli kayıplar yaşanması bekleniyor. Anlaşmanın uzun vadeli etkilerinin ve AB’nin bu yeni ticaret düzenine nasıl uyum sağlayacağının, önümüzdeki dönemde netleşeceği ifade edildi.
ABD ne aldı AB neyi kurtardı?
ABD’nin AB’ye yönelik gümrük vergisi anlaşması şu şartları içeriyor:
* AB’nin ABD’ye gerçekleştirdiği otomobil, ilaç ve yarı iletken ürünleri gibi kilit ihraç ürünlerine, ABD tarafından yüzde 15 oranında gümrük vergisi uygulanacak. Bu oran, ABD’nin önceki teklifine göre daha düşük (başlangıçta yüzde 30 önerilmişti), ancak AB’nin talep ettiği yüzde 10 seviyesinin üzerinde.
* Hâlihazırda ABD, çelik ve alüminyuma yüzde 50, otomobillere yüzde 25 ve diğer tüm AB ürünlerine yüzde 10 oranında gümrük vergisi uyguluyor. Bu nedenle, anlaşmaya rağmen bazı alanlarda pratikte çok büyük bir değişiklik olmayacağı ifade ediliyor.
* ABD ve AB tarafından uçak parçaları, bazı kimyasallar, yarı iletken ekipmanları ve bazı tarım ürünleri gibi stratejik ürünlerde sıfır tarife uygulanacak.
* Avrupa çelik ve alüminyumuna uygulanan gümrük vergilerinin yüzde 50 seviyesinde kalacağı kaydedildi. Ancak Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bunların daha sonra indirilip kota sistemiyle değiştirileceğini belirtti.
ENERJİ VE SİLAH ALIMI
Anlaşmayla AB, ABD enerji ürünlerine yönelik yatırım yapmayı kabul etti. Buna göre AB, önümüzdeki üç yıl boyunca ABD’den her yıl 250 milyar (toplam 750 milyar) dolarlık enerji ürünü almayı taahhüt etti.
Anlaşmaya silah ve askeri teçhizat alımları da girdi. AB, ABD’nin savunma sanayinden ‘yüzlerce milyar dolar’ değerinde silah ve askeri teçhizat satın almayı kabul etti.
ABD’nin ticaret konusunda henüz uzlaşmaya varamadığı başlıca ortakları arasında Kanada, Meksika, Tayland ve Hindistan gibi bazı Uzak Doğu ülkeleri de yer alıyor. Hindistan’a yönelik vergilerin ek para cezasıyla birlikte uygulanacağı ifade ediliyor.
Tarifelerde küresel tablo ne oldu?
ABD tarafından 1 Ağustos 2025 tarihi itibarıyla dünya genelinde birçok ülke için yüzde 15 ila yüzde 50 arasında değişen oranda vergi artışı yürürlüğe girdi. ABD ile ticaret anlaşması bulunmayan ülkeler, bu tarihten itibaren ABD'ye ihraç ettikleri ürünler için daha yüksek tarifelerle karşı karşıya kalacak. Yeni düzenleme kapsamında öne çıkan gümrük vergisi oranları şöyle olacak:
* Kanada: Yüzde 25’ten yüzde 35’e çıkarıldı
* Meksika: Yüzde 25’ten yüzde 50’ye çıkarılması planlanıyor (90 gün içinde)
* İsviçre: Yüzde 39 oldu
* Brezilya: Yüzde 10’a ek yüzde 40 geldi, toplam yüzde 50 oldu
* Güney Afrika: Yüzde 30
* Vietnam ve Tayvan: Yüzde 20
* Japonya: 15
* Güney Kore: Yüzde 15’e yükseltildi
Alman sanayicilerden ‘yetersiz uzlaşma’ tepkisi
Alman Sanayi Federasyonu, ABD tarafından uygulanan gümrük vergilerinin Avrupa sanayisi üzerinde olumsuz bir etkisi olacağını açıkladı. Sanayicilerden yapılan açıklamada, anlaşmanın doğuracağı uzun vadeli zorluklara dikkat çekildi.
Anlaşmanın, AB’nin en önemli sanayi sektörleri açısından ‘yetersiz bir uzlaşma’ olarak değerlendirilmesi, gümrük vergisinin bazı Avrupa endüstrileri için ‘zorlayıcı’ olacağına dair endişeleri artırdı.
