Nisan ayında birçok ili etkisi altına alan zirai don olayından, başta kayısı olmak üzere kiraz, üzüm ve fındık gibi birçok ürün olumsuz etkilendi. Hasar tespit çalışmalarının ardından zirai donun faturası daha net şekilde görüldü. Her ne kadar zirai don etkili olsa da bunun fiyatlara yansıması umulandan daha fazla oldu. Zirai donun yanı sıra ürünlerin tarladan tüketiciye ulaşırken maliyet ve fiyatların artması da tezgahlara olumsuz yansıyor. Sektördeki uzmanlardan bazıları ise yaşanan fiyat artışının zirai dondan kaynaklandığını söylerken, bazıları da fiyatlardaki yükselişi ‘fırsatçılık’ olarak değerlendirdi.
İHRACATA VE PAZARA YANSIDI
Ziraat Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı Dr. Fevzi Çakmak, zirai don olayının faturasının pazara ve tüketicinin cebine yansıdığını belirterek, piyasada şu an kirazın neredeyse hiç olmadığını dile getirdi. Pazarda kilogramı 500-600 liradan aşağı kiraz bulunamadığını söyleyen Çakmak, “İhracata bile kiraz bulamıyorlar. Aynı şekilde kayısı, erik, şeftali, nektarin gibi bütün meyvede bölgesel olarak farklılıklar göstermesine rağmen ciddi anlamda zarar var. Üretim düşük. Bu ürünlerde bölgesel olarak, yüzde 50 ile yüzde 100’e varan zarar oluştu. Bu zarar da pazara yansıyor. Bu sadece Bursa özelinde değil, yoğun meyve üretimi yapılan 65 ili kapsayan büyük bir alanı etkilediği için, üretimde ciddi manada düşüşler oldu. Bunun sonucunda hem ihracat etkilendi hem de iç pazara ürün bulmakta zorluk çekiyoruz. Zirai don sonucunda yaşanan bu gelişmeler tüketicinin cebine çok fahiş oranda yansıyor” dedi.
ARZ TALEP DENGESİ BOZULDU
Çakmak, fırsatçılık var mı? sorusuna şu ise yanıtı verdi: “Zarar görmeyen üretici ürününü doğal olarak daha pahalıya satıyor. Çünkü arzınız talebi karşılamıyor. Piyasada herkes o ürüne yöneldiği için ürünün fiyatı yükseliyor. Bu durumda elinde ürün olan için daha faz kâr anlamına geliyor. Ürünü olmayan ve üretemeyen için de büyük mağduriyet oluştu. Meyvedeki bu yüksek fiyat, piyasada ürünün bulunmaması ve arz talep dengesinin bozulmasıyla ilgili.”
ZARAR TEMİNİNDE GEÇ KALMAYALIM
Dr. Fevzi Çakmak, ağaçların ciddi anlamda zarar gördüğünü, bunun etkilerinin ise büyük oranda önümüzdeki yıl da görüleceğinin altını çizdi. Gelecek yılın ürünün de olumsuz etkilendiğini belirten Çakmak, şu uyarılarda bulundu: “Eğer çiftçi ağaca ve meyveye iyi bakamazsa önümüzdeki yıl da benzer zarar ve durumla karşı karşıya kalabiliriz. Çiftçinin zarar tespiti tamamlanmadığı için çiftçiye bu zarar bedelleri henüz ödenmedi. Eğer çiftçiye zararının temini yapılamazsa, bu sefer de çiftçi ağaçların bakımını yapamayacak.Bakımını yapamadığında önümüzdeki yıl kayıp devam eder.”
ZİRAİ DON FIRSATÇILARI
Yüksek Ziraat Mühendisi Ender Şener, market zinciri, haller ve meyve satan yerlerin kar marjını yüksek tutmak için tüketimi en çok olan gıdaya yönelttiğini belirterek, bunun da en çok meyve olduğu söyledi. Özellikle ilk hasatlarda çok talep olduğu için kâr marjını artırmak için fiyatların çok yükseltildiğini anlatan Şener, şunları kaydetti: “Herhangi bir çiftçideki alış fiyatına baktığınızda 30-40 TL olan bir kiraz, 500-600 TL’ye satılıyor. 30 TL’lik bir ürün 600 TL olamaz. Daha önce ürünler hal üzerinden gidiyordu ve komisyonla satılıyordu. Komisyoncu nakliye masrafı gibi maliyetler ekliyordu ancak şimdi marketler doğrudan üreticiden aldıkları için çok yüksek kâr marjı koyuyor. Kiraz üretimi düşük ama bunun sebebi üreticiden kaynaklı değil. Tamamen arz ve taleplerden dolayı bazı büyük market zincirleri bunu fırsata çeviriyor. Bu her zaman böyle, son 4-5 yıldır yaşadığımız durum bu. Vatandaşın en çok tükettiği sebze ve meyve gibi ürünlerin fiyatını artırıp, yüksek kâr marjıyla satıyorlar. Vatandaş 100 gram da olsa alıyor.”
ÜRÜN AZSA FİYATI DEĞİŞİYOR
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, “Bu yıl karpuzun, soğan ve salatalığın fiyatı neden düşük” diyerek şunları söyledi: “Ürün yoksa, fiyatı pahalanıyor. Şu an karpuz bol olduğu için fiyatı ucuz. Zirai don hadisesi üst üste geldi. Kiraz çok az var. Bu sebeple fiyatı çok yüksek. Meyve bu yıl genel olarak pahalı. Üretimde sıkıntı olduğu için talebi karşılamaya yetmiyor. Bundan dolayı da fiyat yükseliyor. Önümüzdeki sezon nasıl olacak? O da belli değil. Fiyatlar böyle yüksek olunca diğer yetişecek ürünlere de şimdiden elmaya üreticide astronomik rakamlar konuşuluyor.”
