İstanbul Ticaret Gazetesi yazarı İsa Karakaş, bu haftaki yazısında, yaz aylarının gelmesiyle tatil planları yapan çalışanların temel haklarından olan yıllık ücretli izne ilişkin esasları ve işverenlerin yükümlülüklerini ele aldı. Karakaş, çalışanların bedensel ve ruhsal sağlığı için kritik öneme sahip olan yıllık iznin kullandırılmasında dikkat edilmesi gerekenleri sıraladı.
İsa Karakaş'ın bu haftaki yazısı şöyle:
Yıllık izin kullandırma esasları ve uygulanan yaptırımlar!
Yaz aylarıyla birlikte çalışanlar da tatil planları yapıp yıllık izinlerini kullanmaya başladı. Peki, işverenler yıllık izin kullandırırken hangi esaslara dikkat edecek? Yıllık izin kullanımına yönelik hangi hallerde idari para cezası uygulanacak?
Yıllık izin, tüm çalışanlar için temel haklar arasında yer alır. Bu hak, çalışanların bedensel ve ruhsal sağlığının korunması bakımından hayati ehemmiyet arz eder. Ayrıca çalışma hayatı ve özel yaşam dengesinin sağlanması, çalışma veriminin artırılmasıyla iş kazası ve meslek hastalıklarının bertaraf edilmesi açısından da faydalıdır. Zira senelik tatiller, belirli süre de olsa çalışanların iş stresinden uzak kalarak yeniden enerji toplamaları bakımından kritik öneme sahip.
Yaz aylarının gelmesiyle birlikte tatil planları başladı. Peki, işverenler yıllık izin kullandırırken hangi esaslara dikkat edecek? Hangi hallerde idari para cezaları uygulanır?
ASGARİ YILLIK İZİN SÜRELERİ
Deneme süresi de dahil olmak üzere en az bir yıl çalışmış işçiler, yıllık ücretli izne hak kazanır. Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı sürelerin birleştirilmesi gerekir. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanun veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler de işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında birleştirilerek göz önünde bulundurulur.
İşçinin izin süresi, iznini hak ettiği tarihteki kıdemine göre değişir. Buna göre, işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi;
* Hizmet süresi 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) olanlara 14 günden,
* 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
* 15 yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olmaması gerekir. Ancak işveren isterse yıllık ücretli izin süresini daha fazla kullandırabilir.
GENÇ, YAŞLI VE YERALTINDA ÇALIŞANLAR
İş mevzuatımızda işçilerin izin süreleri kıdemlerine göre değişmekle birlikte genç ve yaşlı işçiler yıllık izin bakımından ayrıca korunuyor.
18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinin 20 günden az olması mümkün değil. Söz konusu yaş kategorilerinde bulunanların kıdemi 1 yıl olsa bile 14 gün yerine 20 gün yıllık izin verilmesi mecburidir.
Diğer yandan, işçinin yeraltı işlerinde çalışıp çalışmamasına göre senelik izinlerde artış olur. Buna göre, yeraltı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılarak uygulanır. Bu durumda 15 yıldan fazla kıdemi olan bir yeraltı maden işçisinin yıllık izin süresi 26 gün yerine 30 gün olacaktır.
YILLIK İZİNDE DİKKAT EDİLECEK ESASLAR
* Yıl içinde verilmiş diğer mazeretli ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinlerinin, yıllık izne mahsup edilmemesi gerekir.
* Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.
* Yıllık iznin ne şekilde kullandırılacağı ayrıca yasada belirlenmiştir. Buna göre, yıllık iznin 10 günlük kısmının tek seferde blok hâlinde kullanılması mecburi. Kalan kısmı ise işçi ve işverenin anlaşmasıyla ihtiyaca göre istenildiği kadar bölünebilecek. 10 günlük blok şeklinde izin kullanılması yasanın emredici hükmü olduğundan işçinin oluruyla da olsa aykırı davranmak mümkün değil. Aksi takdirde idari para cezası uygulanır.
* Yıllık ücretli izinleri, işyerinin kurulu bulunduğu ilden başka bir ilde geçirecek olan işçilere talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri şartıyla gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere 4 güne kadar ücretsiz yol izni verilmesi elzemdir.
* İşveren, yasa gereği yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorunda.
* Yıllık iznin kullandırılması mecburidir; satılması mümkün değildir. Ancak iş sözleşmesi sona erdikten sonra kullanılmayan yıllık izin ücrete dönüşebilir. Bu durumda SGK primi de kesilecektir.
İDARİ PARA CEZASI UYGULANACAK HALLER
Senelik ücretli izin kullandırma yükümlülüğünün mevzuata uygun olarak ifa edilmemesi halinde işverenler hakkında idari para cezası uygulanır. Buna göre;
* Yıllık ücretli izni yasaya aykırı şekilde bölme,
* İzin ücretini yasaya aykırı şekilde ödeme veya eksik ödeme,
* Sözleşmesi feshedilen işçiye yıllık izin ücreti ödememe,
* Yıllık izin yönetmeliğinin esas usullerine aykırı olarak izni kullandırmama veya eksik kullandırma hallerinde her bir fiil ve her bir işçi için 3.837 TL tutarında idari para cezası uygulanacak.
