Türkiye kamu-özel işbirliğinde hem model hem de çekim merkezi

Türkiye, 1986 yılında başladığı Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Projeleri’ne bugüne kadar 204 milyar dolarlık yatırım yaptı. Bu yatırımlarla toplam 270 projeye imza atan Türkiye, dünyada 6. sırada.

Türkiye, 600 milyon dolarlık ortalama proje büyüklüğü ile gelişmekte olan ülkeler arasında lider. Uzmanlar, KÖİ’de bir Türk modeli oluştuğunu vurguladı.

Türkiye, projelerdeki başarısıyla KÖİ etkinliklerinin de merkezi haline geliyor. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) 8. Uluslararası KÖİ Forumu, bu yıl Türkiye’de gerçekleştirilecek. İlk kez AB üyesi hariç bir ülkede gerçekleştirilecek olan forum, 8-10 Mayıs 2024 tarihlerinde düzenlenecek.

HABER: BARIŞ CABACI

Kamu-özel işbirliği, yeni bir kavram olsa da tarihi geçmişi iki bin yıl öncesine kadar uzanıyor. Roma İmparatorluğu döneminde postane ağlarını inşa edip, yönetmenin yanı sıra yolların bakım ve işletilmesi amacıyla kamu-özel işbirliği benzeri düzenlemeler yapılmıştı. Sanayi devrimi sonrasında Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Projeleri’nin arttığı gözlemlenirken, bu modelin asıl öncüsü ise Birleşik Krallık olarak biliniyor. Kamu-özel sektör işbirliği modeli; özellikle otoyol, köprü, havalimanı gibi altyapı yatırımları ile hastane gibi kamu hizmetlerinin sunumunda alternatif bir finansman modeli olarak önemli. Bu yöntemle yatırımların hızlı tamamlanmasının yanında projelere özel sektörün katılması sağlanarak, hizmet kalitesinin iyileştirilmesi ve proje maliyetlerinin düşürülmesi amaçlanıyor. 

204 MİLYAR DOLAR

Dünyada şimdiye kadar 6 bin 400 proje KÖİ modeliyle yapıldı. Türkiye de KÖİ modelinin uygulanmaya başlandığı 1986’dan 2024’e kadar 270 KÖİ projesi için uygulama sözleşmesi imzaladı. Mevcut durumda 250 proje işletmeye alınırken, 20 projenin yapımına devam ediliyor. Bu projelerin tümüne 204 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Projelerin yaklaşık yüzde 70’i ise son 10 yılda gerçekleşti. 

EN ÇOK ENERJİDE

Bugüne kadar yapılan projelerin sektörel dağılımında ise 102 proje ile ilk sırada enerji yer aldı. Bu sektörü, 46 kara yolu, 24 liman, 23 gümrük tesisi, 20 havaalanı ve yat limanı-turizm tesisi yatırımları takip etti. 30 yılda bu modelle 18 sağlık tesisi yatırımı yapıldı. Yatırım yapılan diğer alanlar; madencilik, kültür-turizm tesisi, endüstriyel tesis, demir yolu ve katı atık oldu. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi’nden alınan bilgiye göre, en fazla yatırım 95 milyar dolarla havalimanları, 44 milyar dolarla enerji, 33 milyar dolarla otoyol, 13 milyar dolarla ise sağlık alanında gerçekleşti. 

PROJEDE LİDER

Türkiye’de gerçekleşen KÖİ modellerin en başarılı olduğu alanların başında müteahhitlik, sağlık ve altyapı hizmetleri geliyor. Bu uygulamalarla Türkiye’nin bu alandaki başarısı dünyada yankı bulmaya başladı. Dünya Bankası’ndan edinilen bilgiye göre ise KÖİ projesi sayısı bakımından Çin, Hindistan, Brezilya, Rusya ve Meksika’nın ardından gelen Türkiye, 600 milyon dolar ortalama proje büyüklüğü ile gelişmekte olan ülkeler arasında en yüksek proje büyüklüğüne sahip ülke konumunda. Öte yandan, Avrupa Yatırım Bankası’na göre Türkiye, 2015-2019 yılları arasında KÖİ projeleri değerinde birinciydi. 

İSTANBUL ÇEKİM MERKEZİ 

Yapılan projelerle tecrübe kazanan Türkiye, birçok alanda adını ilk sıralara yazdırıyor. Türk firmaları, KÖİ modelinde diğer ülkelerde rol-model oluyor. Bunun en önemli göstergesi de İstanbul’da düzenlenen Kamu-Özel İşbirliği Haftası (PPP Week) oldu. 2015’ten beri düzenlenen etkinlik, Türkiye’nin başarı hikayesini anlatmaya yardımcı oluyor. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE), Türkiye’nin pazardaki payının oldukça artması ve bu alanda know-how sürecinde etkili olmasından dolayı Uluslararası KÖİ Forumu’nu bu yıl Türkiye’de gerçekleştirecek. İlk kez AB üyesi hariç bir ülkede gerçekleştirilecek olan forum, 8-10 Mayıs 2024 tarihlerinde düzenlenecek. KÖİ modeli tanıtım merkezinin İstanbul olacağı öngörülüyor.

ÇEVRE VE TOPLUMSAL FAYDA 

İstanbul KÖİ Haftası’nın, her geçen yıl büyüyen ve gelişen global bir organizasyon olduğunu belirten KÖİ Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, İstanbul Ticaret’e şunları söyledi: “İstanbul KÖİ Haftası’nda 60’tan fazla ülkeden yaklaşık 250 kişinin katılımıyla rekor sayıya ulaştık. Ağırlıklı olarak ise Körfez ve Afrika ülkeleri ile Türk Cumhuriyetleri’nden katılım gerçekleşti. Fakat vurgulamak isterim ki, Avrupa ülkelerinden de çok ciddi katılım oldu. Yapay zeka, sürdürülebilirlik, dijitalleşme gibi kavramların inşaat ve altyapı sektöründe kullanımı ve bağlantılı olarak doğru kurgulanmış PPP projelerindeki rolü konusunda başta Dünya KÖİ Uzmanları Birliği (WAPPP) ve Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) olmak üzere tüm uluslararası kuruluşlar olarak ortak bir yaklaşıma vardık. Dünya PPP topluluğu olarak konsensüs ile hareket edilmesi gerekiyor. Projelerin finansal kurguları kadar gelecekte toplumsal, ekonomik ve çevre katkısı da önem kazanacak. Etkinliğimizde işbirliği açısından inşaat ve altyapı sektörleri ön plana çıkan alanlar oldu.”

GLOBAL ALANDA ROL MODEL

Türkiye’nin altyapı sektöründe uzun yıllardır dünyada marka haline geldiğini vurgulayan Dr. Aydın, “Geçen yıl Türk müteahhitlerinin dünya genelinde yaptıkları işlerin hacmi 24 milyar dolara ulaştı ve en fazla iş tamamlayan ikinci ülke oldu. Pek çok farklı coğrafyada tamamlanan ve devam eden projeler var. Bu projeler, köprü, otoyol, tünel gibi birbirinden farklı uzmanlık alanlarında. İstanbul KÖİ Haftası kapsamında da bu ilgiyi gördük. Yurt dışından gelen profesyonellerin markalarımıza ve projelere ilgisi üst düzeydeydi. Bu bakış açısıyla Türkiye ve Türk firmalarının uygulamaları gerçekten bir rol model haline geldi” dedi.

YURT DIŞI PROJELERE KNOW-HOW TRANSFERİ

ENR’nin Uluslararası İnşaat Sektörü Yayınları arasında yer alan ‘Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası Müteahhidi Listesi’nde, 2023’te Türkiye’den 40 firma yer aldı. Türkiye, firma sayısına göre dünya genelinde ikinci sıradaki konumunu korurken, 133 ülkede projeler üstleniyor. Türk müteahhitleri, 2023 Katar Dünya Kupası’ndaki stadyumlardan Barselona Futbol Kulübü’nün stadyumuna, birçok sağlık kuruluşunun yapımından yol ve tünel inşaatlarına kadar pek çok önemli projede yer alıyor. Müteahhitlik sektörü, 250 alt sektöre can suyu sağlarken, aynı zamanda inşaat projelerinde çalışan ekipler ve mühendislerle istihdama da katkıda bulunuyor. Buradaki başarıların temelinde ise Türkiye’de kamu-özel işbirliğiyle gerçekleştirilen projeler yatıyor. Türkiye’de 18 şehir hastanesi kamu özel işbirliğiyle gerçekleştirilirken, dünyanın en önemli boğaz köprüsü olan 1915 Çanakkale Köprüsü de bu model ile yapıldı. Dünyanın en uzun otoyolları, tren yolları ve havalimanları da bu model ile inşa edildi. 

Türkiye’de başarıya ulaşan KÖİ projelerinin yurt dışında uygulanmasında know-how sisteminin de etkisi oluyor. Türk firmaları bu projelerle know-how transferi de gerçekleştirdi. Türkiye’nin tecrübelerinden faydalanmak isteyen ülkelerin başında Suudi Arabistan, Körfez ve Afrika ülkeleri ile Türk Cumhuriyetleri geliyor.

KÖİ PROJELERİ YATIRIM ÇEKİYOR

Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkanı Burak Dağlıoğlu, uluslararası doğrudan yatırım projelerinin hayata geçirilmesini kolaylaştırmaya çalıştıklarını belirterek, kamu-özel sektör işbirliğinin uluslararası doğrudan yatırımcılar için önemli bir araç olduğuna dikkat çekti. Dağlıoğlu, şunları söyledi: “Türkiye’nin uyguladığı altyapı yatırım programı oldukça önemli. Bu projeler arasında kamu-özel sektör ortaklıkları da önemli bir rol oynuyor. Özsermaye yatırımcılarının böyle bir projeye yatırım yapmaları için bir fırsat. İkincisi, uluslararası finans kuruluşları bu tür projelere kredi ve kredi araçlarıyla yatırım yapmıyor. Bu tür projelerin inşasından sonra finansal yatırımcılar da o projelere dahil oluyor.”

Dağlıoğlu, “Ücretli otoyollar, limanlar, havalimanları, enerji altyapısı, sağlık altyapısı, dijital altyapı gibi kamu-özel sektör işbirliği yatırımları, Türkiyemizin küresel değer zincirine katkıda bulunmasını sağlayan çok önemli yatırımlar” diye konuştu.

SAĞLIKTA TÜRK MODELİ OLUŞTU

Sağlık alanındaki uygulamalarla KÖİ’de bir Türk modeli oluştuğunu belirten KÖİ Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, “Dünyada inşaat ve işletmenin 10 farklı hizmet kolu olarak özel sektörde, doktor hizmetlerinin ise kamuda olduğu başka bir uygulama yok. Bu model oldukça başarılı oldu ve dünyada Türk modeli olarak anılıyor. Elbette bu başarı ilgi de çekiyor ve Suudi Arabistan başta olmak üzere farklı ülkelerden talepler geliyor. Bağlantılı olarak herhangi bir Türk firmasının başka bir ülkede iş alması, ülkemizden yapılacak mal ve hizmet ihracatına katkı sağlaması demek. Yine mühendisinden işçisine kadar deneyimli elemanların da sürece dahil olmasıyla istihdama da ciddi oranda katkı sağladığını ve bundan sonraki projelerde de sağlayacağını söyleyebiliriz. Önemli olan, doğru proje kurgusunu gerçekleştirebilmek” dedi.

İLK KEZ AVRUPA DIŞINDA

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) 8. Uluslararası KÖİ Forumu, bu yıl Türkiye’de gerçekleştirilecek. İlk kez AB dışındaki bir ülkede yapılacak olan forum, 8-10 Mayıs 2024 tarihlerinde düzenlenecek. Katılmak için QR kodu okutarak kayıt olabilirsiniz.

18 Mart 2024 Pazartesi