Fatih Oktay

Bu yazı yazılırken Çin’de yeni virüsün bulaştığı kişi sayısı 40 bini, öldürdükleri 1000’i aşmıştı. Tıp uzmanlık alanına tecavüz etmemeye dikkat ederek, eldeki bilgilerle bu salgının olası etkileri üzerine neler söyleyebiliriz, bakalım.

Bundan tam 17 yıl önce bugünlerde Çin’de yaşanan bir diğer korona virüs salgınının gelişimi bize bu salgının olası gelişimi ile ilgili ipuçları sağlıyor. Bilindiği gibi korona (Latince ‘taç’) virüsleri, adlarını yuvarlak vücutlarından çıkan ucu topçuklu sivri çıkıntılarıyla taç görünümlerinden alan bir virüs ailesi. Bu aile, bildiğimiz soğuk algınlıkları yanında zaman zaman daha ciddi salgılara yol açan üyeler üretiyor. 2002 sonlarında Çin’de baş gösteren SARS, 2012’de Suudi Arabistan’dan yayılan MERS böyle salgılardı.

SARS salgını 2012’de, bu yeni salgın gibi yılın sonlarında baş vermişti. Ülke yönetimi durum tespiti yapmak ve gerekli tedbirleri almak konusunda merkezi yönetim ve yerel yönetimler arasındaki eşgüdüm ve yetki dağılımı sorunları nedeniyle gecikmiş, halk da uzun süre bilgilendirilmediği gibi konunun tartışılması da engellenmişti. Yönetim bunun sonucunda içeride ve dışarıda yoğun eleştiri almıştı. SARS’a karşı etkili savaş, epey gecikme ile nisan ayı ortalarında ülkenin en üst yönetim organı Politbüro’nun işi ele almasıyla başlamış, bilgi akışı etkinleştirilmiş, bireysel savunma tedbirleri yaygınlaştırılmış, yeni salgındaki boyutlarda olmasa da yaygın karantina ve vücut ısısı kontrolü uygulamalarına gidilmiş, bunların sonucunda da ağustos ayı ortalarında salgın bitmişti.

HIZLI VE ETKİLİ ÖNLEM ALINDI

Yeni korona virüsü salgınında ülke yönetiminin, yine halkı bilgilendirme ve tedbir almakta gecikme nedeniyle içeride ve dışarıda eleştirilse de, SARS’a göre daha etkili ve hızlı olduğu görülüyor. Politbüro, ocak sonlarında konuya odaklandı, yönetimin yetkili üyelerinden oluşan özel bir ekip kurarak işin başına geçti, SARS’dan çok daha büyük boyutlarda karantina uygulamalarına gidildi, mücadeleye büyük boyutlarda kaynak ayrıldı, kamusal alanlarda yaygın önlemler alındı, Çinli bilim insanları virüsün genetik dizesini hızla çıkartıp uluslararası alanda paylaştılar ve uluslararası işbirliği içinde bulunuyorlar. Bu durumda SARS tecrübesine dayanarak salgının birkaç ay içinde kontrol altına alınması mümkün görünüyor.

BÜYÜME RAKAMLARINA YANSIYACAK

Bu şekilde kontrol altına alınacağını varsayarsak salgının ekonomik etkisi büyük olmayacaktır. İnsanların evlerine kapandığı, birçok yörede uzun Çin yeni yılı tatilinin daha da uzatıldığı bu dönem doğal olarak özellikle hizmetler sektörünü olumsuz etkileyecektir. Bu sektörlerde ürün depolanamadığı için yapılamayan satışlar doğrudan büyüme rakamlarına yansıyacaktır. Ancak tarım ve sanayi sektörlerinde salgın sonrasında bu dönemin telafi edilmesi, tüm yıl için genel büyüme hızının fazla etkilenmemesi beklenir. Büyüme rakamlarını çok sayıda etken belirlese de, Çin ekonomisinin SARS’ın sonlarında ortaya çıktığı 2002 yılında yüzde 9.1, etkisinin yaşandığı 2003 yılında ise yüzde 10 büyümesinden hiç değilse, salgının çok büyük etkisi olmayabileceği sonucunu çıkartabiliriz.

Bunun Türkiye ekonomisi üzerindeki ana olumsuz etkisi turizm sektöründe, ana olumlu etkisi ise Çin’in işlerini alacak tekstil gibi sektörlerde yaşanacaktır. Hangisinin ağır basacağı, dolayısıyla net etkinin yönünü kestirmek zor olsa da etkinin kalıcı olmayacağını söyleyebiliriz.

14 Şubat 2020 Cuma