HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Türkiye, 2015 yılında Nobel Ödülleri’ne bir Türk bilim insanının daha dâhil olmasının sevincini yaşadı. Oysa yüzlerce yıl önce Nobel Ödülü yokken, bu toprakların bilim insanları onlarca icatla tarihe geçti. Bunların arasında sıfırı bulan matematikçi Harezmî, tıpta pek çok buluşa imza atan İbn-i Sina, dünyanın en büyük astronomlarından biri olarak kabul edilen El Battani de var.

ATOMU BÖLME FİKRİ

Batı dünyasında Geber olarak bilinen Cabir bin Hayyan öyle bir çalışma yapmıştı ki, kimya literatürüne “modern kimyayı kuran bilim adamı” olarak geçmişti. Türk olduğu bilinen Cabir bin Hayyan, 721-815 yılları arasında yaşamıştı. Cabir, kimyada denge teorisi yaklaşımını bulmuştu. Arsenik tozunu da ilk bulan bilim adamı olan Cabir, Batılı bilim adamlarının atomu parçala-masından yaklaşık bin yol önce şu cümleleri söylemişti: “Madde yoğun enerjidir. Bu yüzden Yunan fizikçilerinin maddenin bölüne bölüne parçalanamaz en küçük bir parçayla son bulduğuna ve maddenin bu sayısız parçalana-mayan kısımlardan meydana geldiğine dair iddiaları yanlıştır. Onların parçalanamaz en küçük parça, yani atom olarak tabir ettikleri bu nesne parçalanabilir ve bu parçalanma neticesi büyük bir enerji hâsıl olur. Bu öyle bir enerjidir ki, bir habbeciğin (taneciğin) bir şekilde parçalanması, Bağdat gibi büyük bir şehri yok edebilir.”

ROBOTU İLK O BULDU

Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî de 1136-1206 yılları arasında yaşamış çok büyük bir bilim insanıydı. Diyarbakır Cizre’de doğan Cezeri, sibernitiğin ilk adımlarını atmasıyla tarihe geçmişti. Aynı zamanda usta bir su ve makine mühendisi de olan Cezeri, öküz gücüyle çalışan bir su çıkarma makinesi keşfetmişti. Bu keşfiyle dünya literatürüne ilk robotu yapan bilim insanı olarak geçmişti. Cezeri’nin yaptığı makineler dişliler, mandallar, palangalar ve kaldıraçlardan oluşuyordu. Günümüzde bütün motorlu vasıtalarda bulunan “krank mili”ni ilk defa o kullanmıştı. Cezeri’nin bu makine çizimlerinin yıllar sonra Leonardo Da Vinci’ye ilham kaynağı olduğu söylenir. Fizikçi ve mekanikçi Cezeri’nin diğer bir önemli eseri de Diyarbakır Ulu Camii’nin ünlü Güneş Saati’dir.

BÜYÜK ASTRONOM

Dünyanın en önemli 20 astronomu arasında gösterilen Cabir bin Sinan er-Rakki
el-Harrani, 859-929 yılları arasında yaşamıştı. Battani olarak bilinen ünlü Türk bilim insanı, güneş sistemi, güneş ve ay tutulmaları ve matematik alanında onlarca çalışmaya imza atmıştı. Battani, ilimdeki gayesini şu sözlerle açıklıyordu: “İnsan, Allah’ın varlığını, birliğini, kudretini ve eserlerinin mükemmelliğini başta astronomi olmak üzere, ilimler sayesinde öğrenebilir.”

Matematik alanında sinüsleri kullanan ilk ilim adamı olan Battani aynı zamanda, ilk defa kotanjant kavramını geliştirmiş, Ay’ın boylamda ortalama hareketini tespit etmiş, Güneş ve Ay’ın görünür çaplarını ölçmüş, Ay’ın tutulma derecesini hesaplamış, gerçek astronomik cetvelini bulmuştu. Bu keşifler yüzlerce yıl sonra Batılı bilim insanları tarafından kullanılmıştı.

SIFIRI KEŞFETTİ

Muhammed Bin Musa El Harezmî, 780 veya 795 tarihinde Hazer Denizi’nin doğusundaki Harzem’de doğmuştu. Matematik alanında ilk kapsamlı kitabı yazan bilim insanı olmasıyla ünlü olan Harezmî, cebir ilminin ilk temellerini atmıştı. Sayıları ifade etmek için basamaklı sayı sistemini kullanmıştı. Harezmî’nin bu çalışması Latince’ye Algoritmi de numero Indorum adıyla çevrilmiş ve böylece batı dünyası da sıfır ve basamaklı sayı sistemiyle tanışmıştı. Harezmî aynı zamanda x bilinmeyenini de kullanan ilk bilim insanıydı.

SESİ GÖSTERDİ

Ebu Nasr Muhammed el-Farabi, Türk İslam dünyasının yetiştirdiği en büyük filozof, matematik ve fizik âlimlerinden biriydi. Ses olayının ilk fiziki izahını yapan kişi olarak kayıtlara geçen Farabi, titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını tespit etmiş ve bunu ispatlamıştı. Farabi bu keşfiyle, musiki aletlerinin yapımında gerekli olan kuralları da bulmuş oldu.

İLK UÇUŞ

Motorlu uçakların dünya semalarında dolaşmasından yüzlerce yıl önce Hazerfan Ahmet Çelebi, bedenine yerleştirdiği kanatlarla ilk uçuşunu yapmıştı. Havacılık alanında önemli çalışmalar yapan Hazerfan, 1632 yılında lodoslu bir günde kendi geliştirdiği takma kanatlarla Galata Kulesi’nden Üsküdar Doğancılar’a kadar uçmuştu.

TIBBIN BABASI

Türk İslam âleminde yetişen en büyük bilim insanlarından biri de İbn-i Sina’ydı. Tıp bilimindeki buluşlarıyla bilinen İbn-i Sina, tıp bilimiyle ruh bilimini birleştiren çalışmalara imza atmıştı. Yazdığı cilt cilt eserler uzun yıllar tüm dünyada tıp okullarında okutulmuştu.

28 Mart 2016 Pazartesi

Etiketler : Gündem

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), eylül ayına ilişkin tüketici güven endeksi verilerini açıkladı. Tüketici güven endeksi eylülde aylık bazda yüzde 2.4 artarak 78.2'e yükseldi.

Buna göre, Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, ağustosta 76,4 iken eylül ayında yüzde 2,4 artarak 78,2'ye yükseldi.

Mevcut dönemde hanenin maddi durumu endeksi geçen ay 63,1 iken eylülde yüzde 2,8 artışla 64,8'e çıktı.

Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum beklentisi endeksi ağustosta 76,6 iken bu ay yüzde 1 yükselişle 77,4 oldu.

Ağustosta 71,5 olan gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durum beklentisi endeksi yüzde 4,2 artarak bu ay 74,5'e yükseldi.

Gelecek 12 aylık dönemde dayanıklı tüketim mallarına harcama yapma düşüncesi endeksi ise ağustosta 94,3 iken eylülde yüzde 2 artışla 96,2 olarak hesaplandı.

20 Eylül 2024 Cuma

Etiketler : TÜİK tüketici güven

Yurt Dışı Üretici Fiyat Endeksi (YD-ÜFE), ağustosta aylık bazda yüzde 2.95, yıllık bazda yüzde 28.67 artış gösterdi.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ağustos ayına ilişkin YD-ÜFE verilerini açıkladı.

Buna göre, YD-ÜFE, ağustosta bir önceki aya kıyasla yüzde 2,95, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 20,63, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 28,67 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 52,55 yükseldi.

Sanayinin 2 sektörünün yıllık değişimlerine bakıldığında, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 32,84, imalatta yüzde 28,6 artış görüldü.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri dikkate alındığında ise ara mallarında yüzde 26,67, dayanıklı tüketim mallarında yüzde 33,94, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 33,09, enerjide yüzde 0,7 ve sermaye mallarında yüzde 34,03 artış gerçekleşti.

Sanayinin 2 sektörünün aylık değişimleri ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 1,42, imalatta yüzde 2,98 artış olarak hesaplandı.

Ana sanayi gruplarının aylık değişimlerinde de ara mallarında yüzde 2,66, dayanıklı tüketim mallarında yüzde 3,25, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 3,03 ve sermaye mallarında yüzde 4,37 artış, enerjide ise yüzde 4,09 azalış kayıtlara geçti.

YD-ÜFE'nin aylık ve yıllık değişim oranları şöyle:

20 Eylül 2024 Cuma

Etiketler : ÜFE fiyat