Çip endüstrisi, bu yıl da küresel üretimin ‘kırmızı çizgisi’ olacak. 280 milyar dolarlık teşvik yasasıyla ABD, üretimde yeniden lider olmayı hedefliyor. Küresel çip üretiminin üçte ikisini karşılayan Tayvan ise Çin ile yeni gerilimlerden kaynaklanacak jeopolitik risklere açık durumda.

Bilgisayarlardan akıllı telefonlara, uçaklardan elektrikli araçlara, ev eşyasından askeri donanıma kadar birçok teknolojinin temelini oluşturan çip endüstrisi, pandemideki tedarik krizinin ardından 2022 yılında, ABD ile Çin arasındaki artan ekonomik ve jeostratejik rekabetin de cephesi haline geldi. ABD yönetimi, Ağustos 2022’de yürürlüğe aldığı Çip ve Bilim Yasası’ndan sonra Çinli üreticilerin ileri çip teknolojilerine erişimini engellemeye yönelik düzenlemeleriyle Pekin’in bu sektördeki teknolojik kabiliyetine set çekme niyetini açıkça gösterdi.

UZAKDOĞU ÖNDE

Çipler veya yarı iletkenler, ilk kez 1970’li yıllarda ABD’de Silikon Vadisi’nde üretilmeye başlandı. ABD, uzun süre çip tasarımı, üretimi ve satışında lider ülke konumundaydı. Günümüzde de tasarım ve satış alanlarında dünyada en büyük paya sahip olan ülke ABD. Ancak üretim konusunda ise Uzakdoğu açık ara önde. ABD’nin modern yarı iletken üretim kapasitesinin payı 1990’ların başında yüzde 37 iken, bugün oldukça geriye düşmüş durumda. Bu düşüşün önemli bir nedeni, diğer ülkelerin çip üretiminde agresif yatırımlar yapması ve ABD hükümetinin bu yatırımlarda yavaş kalmasıydı. 

ABD ÇİP YASASI

Öncüsü olduğu çip endüstrisini, Çin ile teknolojik rekabetteki ‘kırmızı çizgisi’ kabul eden ABD, bu alandaki teknolojik üstünlüğünü sürdürmeyi ve yıllar içinde Asya ülkelerine kayan çip imalatındaki payını artırarak tedarik zincirlerini güvenceye almayı hayati görüyor. İki ülke arasında son dönemde artan jeostratejik rekabet, özellikle dünya çip üretiminde en büyük paya sahip Tayvan bağlantılı gerilimlerde de kendisini gösterdi. ABD Kongresi’nde Temmuz 2022’de yerli çip üretimine 280 milyar dolarlık teşvik öngören ‘Çip ve Bilim Yasası’ kabul edildi. ABD Başkanı Joe Biden’ın, 9 Ağustos 2022’de imzalayarak yürürlüğe aldığı yasa, ülkede yarı iletken üretimini teşvik için 52 milyar dolarlık doğrudan desteğin yanı sıra yeni kurulan fabrikalara dört yıllığına yüzde 25’lik vergi indirimi sağlanmasını içeriyor.

ÇİN’E KISITLAMALAR

Yasanın, teşviklerden yararlanmak isteyen şirketlere, Çin’deki üretim tesislerinin teknolojik kapasitesini geliştirmeme şartı getirmesi, Pekin’in bu alandaki etkisini sınırlama hedefini ortaya koydu. ABD Ticaret Bakanlığı’na bağlı Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), 

7 Ekim 2022’de Çinli üreticilerin ileri çip teknolojilerine erişimine yönelik kısıtlamalardan oluşan düzenlemeyi duyurdu. ABD Ticaret Bakanlığı, 12 Aralık’ta ise aralarında YMTC gibi yapay zeka çip endüstrisinde faaliyet gösteren 21 şirketin olduğu 36 Çin şirketini ihracat yasağı listesine aldığını bildirdi.

TAYVAN ODAK NOKTASI

Öte yandan, ABD’nin Japonya, Güney Kore ve Tayvan ile oluşturmayı tasarladığı, çip üretiminde işbirliğini öngören ‘Çip Dörtlüsü’ de sektörde Çin’i çevrelemeye yönelik bir blok oluşturma çabası olarak yorumlandı. Ancak bu konuda henüz somut bir adım atılmadı. Çin ile egemenlik ihtilafındaki Tayvan da gerek çip üretimindeki merkezi konumu gerek ABD-Çin arasındaki siyasi gerilimde başrolü oynaması nedeniyle tartışmaların odağında. Piyasa araştırma şirketi Trendforce’un 2022 verilerine göre, Tayvan şirketleri küresel üretimde yüzde 66 ile en büyük paya sahip bulunuyor. TSMC (Tayvan Yarı İletken İmalat Şirketi), yüzde 56’lık payla ‘dünyanın en büyük üreticisi’ olarak sektörün lokomotifi konumunda. Küresel çip arzının merkezindeki Tayvan’ın, Çin ile olası cepheleşmeden kaynaklanacak jeopolitik risklere açık olması, tedarik zincirlerinin geleceği açısından soru işaretleri yaratıyor. Washington, tedarik güvenliği için Tayvan şirketlerini üretimlerinin bir bölümünü ABD’ye taşımaya teşvik ediyor.

KISITLAMALAR KISA VE ORTA VADEDE ETKİLİ OLUR

Küresel çip piyasasında ABD’nin Çin’e çip teknolojisi ihracatını kısıtlayan hamlelerini değerlendiren Türk-Alman Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elif Nuroğlu, şunları kaydetti: “Uzun vadede hem ABD hem de Çin’e etkileri olacak. Küresel çip üretim kapasitesinin yüzde 75’inin Asya ülkelerinde olduğunu düşünürsek, bu etkilerin sadece Çin’i değil, tüm dünyayı etkilemesi kaçınılmaz. Kısa ve orta vadede bu kontroller ve yasaklar Çin’i zor durumda bırakacak olsa da uzun vadede bağımsızlaştıracak ve kendi ayakları üzerinde durmasını sağlayacak gibi görünüyor. Çin, kendi gelişmiş çiplerini üretip bu yolda bağımsız bir ülke olma hedefine doğru yürürken, bir süre ABD’den ihraç edilen gelişmiş çiplerden ve ABD’li insan kaynağından faydalanamayacak. Huawei’ye getirilen yaptırımlar, geçmişte Çin’in çip sektörünü stratejik sektörler arasına almasıyla sonuçlanmıştı. ABD tarafından getirilen kısıtlamalar, Çin’in teknoloji alanında kendine yeterli hale gelme hedefini önce zorlaştıracak veya geciktirecek fakat diğer yandan bu hedefe yönelik motivasyonunu artıracak.”

AB VE ÇİN’İN YATIRIM HEDEFLERİ

Çip üretimindeki yarışta Avrupa Birliği (AB) de yerini aldı. AB, geçtiğimiz yıl çip üretimini hızlandırmak için 43 milyar Euro’luk bir kamu-özel sektör yatırım planını kabul etti. AB, ayrıca 2030’da küresel çip üretimindeki payını yüzde 20’ye çıkarmayı hedefliyor. Çin ise 2012-2021 döneminde çip üretimi için 150 milyar dolarlık yatırım yaptı. Çip konusunda iç talebi tamamen karşılamayı hedefleyen Çin, 2018 yılından bu yana 52 çip fabrikasını faaliyete geçirdi. Ayrıca, Çin’deki Tümleşik Devreler Fonu’nun (Integrated Circuit Fund) 2030 yılına kadar çiplerle ilgili toplam 150 milyar dolarlık yatırım yapması bekleniyor.

ÜRETİMDE TAYVAN, SATIŞTA ABD LİDER KONUMDA

Trendforce’un 2022 yılı verilerine göre, küresel çip üretiminde Tayvan, yüzde 66 ile en büyük paya sahip. Tayvan’ı yüzde 17 ile Güney Kore, yüzde 8 ile Çin ve yüzde 9 ile ABD ve diğer ülke şirketleri izliyor. Satış konusunda ise Amerikan Yarı İletken Endüstrisi Birliği’nin verilerine göre, 2022 yılında 555.9 milyar dolara ulaşan küresel çip satışlarının yüzde 46’sı Amerikan şirketlerince yapıldı. ABD’yi yüzde 21 ile Güney Kore, yüzde 9 ile Japonya ve Avrupa Birliği (AB), yüzde 8 ile Tayvan ve yüzde 7 ile Çin izliyor. Ayrıca çiplerde söz sahibi ülkelerin çip piyasalarında da ABD merkezli şirketler, satış pazar payı liderliğini elinde bulunduruyor. Örneğin, Çin’deki çip piyasasında ABD merkezli firmaların satış payı yüzde 49.9, Asya-Pasifik bölgesinde yüzde 48.6, Avrupa’da yüzde 50 ve Japonya’da yüzde 40. Diğer yandan, ABD’nin yarı iletken ihracatı 2021 yılında ­­62 milyar dolar değerindeydi ve rafine petrol, uçak, ham petrol ve doğalgazın ardından toplam ihracat sıralamasında beşinci sırada yer alıyordu. Yarı iletkenler, ABD’nin elektronik ürün ihracatı kategorisinde en büyük payı oluşturuyor.

16 Ocak 2023 Pazartesi

Son dakika haberi: Kahramanmaraş Elbistan'da 3.5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. AFAD verilerine göre deprem yerin 7 km altında gerçekleşti.

Son dakika haberleri: Kahramanmaraş Elbistan'da yerin 7 km altında 3.5 büyüklüğünde korkutan bir deprem meydana geldi. Detayları AFAD duyurdu.

SON DAKİKA HABERLER: KAHRAMANMARAŞ'TA 3.5 BÜYÜKLÜĞÜNDE DEPREM

Büyüklük: 3.5 (Ml)

Yer: Elbistan (Kahramanmaraş)

Tarih: 2024-10-23

Saat: 10:19:32 TSİ

Enlem: 38.34111 N

Boylam: 37.4025 E

Derinlik: 7 km

23 Ekim 2024 Çarşamba

UEFA Avrupa Ligi'nde Galatasaray, İsveç temsilcisi Elfsborg'u ağırlıyor. Kritik mücadelenin ne zaman oynanacağı ve hangi kanalda yayınlanacağı merak ediliyor. İşte detaylar.

Galatasaray, UEFA Avrupa Ligi 3. hafta maçında İsveç'in Elfsborg takımıyla karşı karşıya geliyor. Avrupa Ligi'nde ilk iki maçtan 4 puan çıkaran sarı kırmızılı ekip, bu maçı kazanarak üst sıralara tırmanmayı hedefliyor. Galatasaray taraftarları ise bu önemli maçın tarihini, saatini ve hangi kanalda yayınlanacağını öğrenmek istiyor.

GALATASARAY - ELFSBORG MAÇI NE ZAMAN, SAAT KAÇTA?

Galatasaray ile Elfsborg arasındaki UEFA Avrupa Ligi mücadelesi, 23 Ekim Çarşamba günü saat 17:30'da başlayacak. Maç, Galatasaray'ın ev sahipliğinde RAMS Park'ta oynanacak.

HANGİ KANALDA YAYINLANACAK?

Bu kritik karşılaşma, TRT 1 ekranlarından canlı ve şifresiz olarak yayınlanacak.

GALATASARAY’IN UEFA AVRUPA LİGİ MAÇ TAKVİMİ

23 Ekim: Galatasaray - Elfsborg

7 Kasım: Galatasaray - Tottenham

29 Kasım: Alkmaar - Galatasaray

12 Aralık: Malmö - Galatasaray

Galatasaray’da Eksik İsimler

Galatasaray’da sakatlığı bulunan İsmail Jakobs ile UEFA listesinde yer almayan Eyüp Aydın, Gökdeniz Gürpüz ve Roland Sallai, Elfsborg karşısında forma giyemeyecek.

MUHTEMEL 11'LER

Kaleci: Günay

Defans: Kaan, Sanchez, Abdülkerim, Jelert

Orta Saha: Yunus, Torreira, Sara, Barış

Forvet: Osimhen, Icardi

23 Ekim 2024 Çarşamba