Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Missouri Üniversitesi Kısmi Zamanlı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Haluk Gedikoğlu, Tahıl Koridoru Anlaşması'nın önemini ve anlaşmanın geleceğine dair yaşanan sorunları 3 soruda kaleme aldı.

2017-2021 yılları ülkelere göre dünya buğday ihracatı sıralamasında Rusya 1., Ukrayna ise 5. sıradadır. Bu 2 ülke dünya buğday ihracatının toplamda yüzde 30’unu karşılıyordu.

1 - TAHIL ANLAŞMASI TEHLİKEDE Mİ?

22 Temmuz 2022 tarihinde 120 gün geçerlilik süresiyle imzalanan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması 19 Kasım 2022 tarihinde 120 gün süreyle uzatıldı. 19 Mart 2023 tarihinde yapılan açıklamalarla anlaşmanın geçerlilik süresinin tekrar uzatıldığı bildirildi. Bu açıklamalarda uzatma süresinde bir belirsizlik olduğu görülüyor. Ukraynalı yetkililer anlaşmanın 120 gün, Rus yetkililerse 60 gün süreyle uzatıldığını belirtti. Türkiye Cumhuriyeti ve Birleşmiş Milletler (BM) yetkilileri ise bu hususta bir açıklamada bulunmadı. Bu suretle Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın devamlılığı konusunda bir tehlike olduğu görülüyor.

Rus yetkililer anlaşmanın 120 yerine 60 gün uzatılmasının Rusya'nın süreçten tamamen memnun olmadığının bir göstergesi olarak algılanması gerektiğini belirtti. Rusya'nın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia mart ayında yaptığı açıklamada Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın devam edebilmesi için Avrupa Birliği (AB), Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Birleşik Krallık'ın Rusya'ya karşı uyguladıkları yaptırımlardan, Rus tarım sektörünü etkileyen tüm işlemleri muaf tutmaları gerektiğini ve bunun için de 60 gün süreleri olduğunu belirtti. Rus yetkililer yaptıkları açıklamalara göre her ne kadar Rus tahıl ve gübre ürünlerinin ihracatına anlaşma kapsamında izin verilse de Batılı ülkelerin uyguladığı yaptırımlar sonucunda bu ürünlerin ihraç edilmesi için gerekli gemilerin bulunmasında ve bankacılık işlemlerinde zorluklar yaşandığını; bu zorluklar nedeniyle Rusya'nın tahıl ve gübre ihracatında ciddi sorunlar yaşadığını belirtti. Rusya'nın yaşadığı bu sorunların giderilmesi anlaşmanın devamlılığı için büyük önem arz ediyor.

2 - ANLAŞMANIN ÖNEMİ NEDİR?

Ukrayna ve Rusya, uluslararası pazarlar açısından çok önemli 2 tahıl üreticisi ve ihracatçısı ülkedir. 2017-2021 yılları ülkelere göre dünya buğday ihracatı sıralamasında Rusya 1., Ukrayna ise 5. sıradadır. Bu 2 ülke dünya buğday ihracatının toplamda yüzde 30'unu karşılıyordu. Benzer şekilde bu 2 ülke; mısır, arpa ve ay çekirdeği gibi diğer tarım ürünleri üretimi ve ihracatında da önemli bir konumda yer alıyor. Ayrıca Rusya, gübre üretimi ve ihracatı açısından uluslararası pazarlar için oldukça önemli bir ülkedir.

Ukrayna-Rusya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte uluslararası pazarlarda tahıl fiyatlarında ciddi artışlar meydana geldi. Bu da tüm dünyada özellikle de tahıl ithalatında bu 2 ülkeye bağımlı olan ülkelerde gıda güvenliği açısından riskler oluşturdu. Örneğin Sudan buğday ithalatının tamamını, Mısır ise yüzde 80'ini Rusya ve Ukrayna'dan gerçekleştiriyor. Bu sebeple özellikle düşük gelirli Afrika ülkelerinin gıda güvenliği Ukrayna-Rusya Savaşı'ndan etkileneceği öngörülüyor. Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması dünya gıda güvenliği açısından bilhassa düşük gelirli ülkeler için büyük bir öneme sahiptir.

Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın yürürlüğe girmesiyle birlikte yaklaşık 28,9 milyon ton tahıl uluslararası pazarlara ulaştırıldı. Fakat düşük gelirli ülkeler bu sevkiyattan yeterli şekilde yararlanamadı. Tahıl sevkiyatının sadece yüzde 11'i Afrika ülkelerine gerçekleştirildi. Sevkiyattan en çok AB ülkeleri faydalandı. Örneğin anlaşma yapıldıktan sonra Afrika ülkelerine yapılan buğday sevkiyatı savaş öncesi buğday ihracatının yüzde 20'si kadardır. Bununla birlikte AB ülkelerine yapılan buğday ihracatı anlaşmayla 14 kat arttı. Düşük gelirli ülkelerin tahıl sevkiyatından beklenildiği kadar faydalanamamasında önemli bir etken, bu ülkelerin para birimlerinin ABD doları karşısında uğradığı değer kaybıdır.

3 - ANLAŞMA UZATILMAZSA NE OLUR?

Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın uzatılmaması hem kısa hem de uzun vadede dünya gıda güvenliği için tehlike yaratacaktır. Savaş öncesi durumla mukayese edildiğinde Ukrayna'nın ihracat yaptığı ülkeler arasında AB ülkelerinin payının arttığı görülüyor. Anlaşmanın uzatılmaması hem anlaşmadan beklenildiği ölçüde faydalanamayıp halihazırda gıda arzı sıkıntısı yaşayan Afrika ülkelerini hem de anlaşma sonrası Ukrayna'dan tahıl ithalatı artan yüksek gelirli AB ülkelerini ve diğer ülkeleri etkileyecektir.

Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın uzatılmaması sadece üretilen ürünlerin uluslararası pazarlara ulaşmasını engellemeyecek, ayrıca Ukrayna'daki çiftçilerin tarımsal üretimlerini de doğrudan etkileyecektir. Ürünleri satılmadığı için finansal zorluk çeken Ukraynalı çiftçiler, anlaşmanın uzatılmamasıyla birlikte yeni ekim yapmaktan vazgeçebilir veya yeni ekim yapmak için yeterli finansal kaynağa sahip olamayabilirler. Hatta tarımsal üretimden gelir sağlayamadıkları için tarımsal üretimi tamamen bırakıp göç edebilirler. Bu durum da dünya gıda güvenliğini hem kısa hem de uzun vadede ciddi bir tehlikeye sokabilir.

Ukrayna-Rusya Savaşı ile uluslararası piyasalarda oluşan belirsizlik spekülatif fiyat artışlarına da neden oluyor. Bu da her ne kadar gıda arzı sağlansa da fiyat artışlarının önlenememesine ve tüketicilerin yeterli gıdaya ulaşamamasına sebep olabiliyor.

29 Nisan 2023 Cumartesi

Çin’in, Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) yatırımı 2023’te yüzde 16 artarak 1.3 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, Asya ülkelerinin Arap ülkelerinde yaptığı yatırımın yüzde 60’ına karşılık geliyor.

NECMİ UYSAL

Çin ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında artan ekonomik ilişkilere paralel olarak Çin’in BAE’deki yatırımları 2023 yılında yüzde 16 artış ile 1.3 milyar dolara yükseldi. 

TOPLAM YATIRIMIN YÜZDE 60’I

Bu rakam tüm Asya ülkelerinin Arap ülkelerinde yaptıkları toplam yatırımın yüzde 60’ına karşılık geliyor.

BAE’NİN ÇİN’DEKİ YATIRIMLARI YÜZDE 120 ARTTI

Diğer taraftan Birleşik Arap Emirlikleri’nin Çin’deki yatırımları ise geçtiğimiz yıl yüzde 120 artış gösterirken, Arap ülkelerinin Çin’de yaptıkları yatırımların yüzde 90’ına karşılı geliyor. 

PETROLE BAĞIMLILIKTAN KURTULMA ÇABASI

Birleşik Arap Emirlikleri de Suudi Arabistan’ın yaptığı gibi ekonomisini petrole bağımlılıktan kurtarıp çeşitlendirmeye çalışıyor. 

Bu kapsamda Çin ile BAE arasındaki karşılıklı ekonomik ilişkiler artış gösterme eğiliminde. 

EN BÜYÜK İHRACAT PAZARI

Nitekim BAE, Çin’in Arap ülkeleri arasındaki en büyük ikinci ticaret ortağı olurken, aynı zamanda en büyük ihracat pazarı konumunda. 

Diğer taraftan BAE, 2023 yılında doğrudan yabancı yatırım pazarında aktif proje bakımından 1.277 proje ve 23 milyar dolarlık yatırım ile dünyada üçüncü sırada bulunuyor.

Geçtiğimiz yıl körfez yatırım fonu ise Çin’de 2.3 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdi.

17 Mayıs 2024 Cuma

Merkezi Fransa'nın Strazburg kentinde bulunan Avrupa Konseyi, yapay zekayla ilgili ilk uluslararası sözleşmeyi kabul etti.

Kuruluşunun 75. yılını kutlayan Avrupa Konseyine 46 üye devletin dışişleri bakanları, yıllık toplantıları kapsamında Strazburg'da bir araya geldi.

Avrupa Konseyinden yapılan açıklamaya göre, üye ülkelerin dışişleri bakanları, Konsey'in çevre, göç, insan kaçakçılığı ve gazetecilerin korunması dahil farklı alanlarda gelecekte izleyeceği yolu belirledi.

Bakanlar, yapay zekaya ilişkin ilk uluslararası sözleşmeyi kabul etti. Sözleşmenin imza faslı eylülde Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta başlayacak.

Hukuki bağlayıcılığı olan sözleşme, yapay zekaya başvurulurken uluslararası insan hakları, demokrasi ve hukuk devletine yönelik hukuki düzenlemelere uyulduğunu garanti altına almayı amaçlıyor.

Sözleşmeye üye devletlerin, yapay zeka sistemlerinin kullanımı sırasında insan hakları düzenlemeleriyle aykırı riskleri belirlemeye, ölçmeye ve önlemeye yönelik önlemler alması gerekecek.

Üye devletlerden ayrıca, yapay zeka sistemlerinin eşitlik ilkesine, ayrımcılık yasağına uymasını ve özel hayatı korumasını sağlaması isteniyor.

Bu arada, Ukrayna'nın desteklerini ifade eden bakanlar, toplantıda bu ülke için "Hasar Kaydı" mekanizmasının önemini de kaydetti.

Söz konusu mekanizma kapsamında Rusya-Ukrayna Savaşı bağlamında Ukrayna topraklarında oluşan hasarların tazminat taleplerine ilişkin kanıt ve bilgiler toplanıyor.

Bakanlar, Ukraynalı çocukların korunması ve "kaçırılan Ukraynalı" çocukların geri getirilmesi için atılan adımları memnuniyetle karşıladıklarını belirtti.

Toplantıda, 2025'te gençlik bakanlarını bir araya getiren bir konferans düzenlenmesi kararlaştırıldı.

BAKANLAR KOMİTESİ BAŞKANLIĞINI LİTVANYA DEVRALDI

Toplantı kapsamında Liechtenstein, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Başkanlığı görevini Litvanya'ya devretti.

Litvanya Başbakanı İngrida Simonyte, ülkesinin Bakanlar Komitesi Başkanlığı dönemindeki öncelikleri hakkında bilgi verdi.

Buna göre, Litvanya'nın öncelikli görevleri arasında Rusya-Ukrayna Savaşı bağlamında Ukrayna'yı desteklemek, Reykjavik Zirvesi'nde alınan kararları uygulamak, otoriterliğe karşı Konsey'in değerlerini korumak, demokrasiyi, insan haklarını ve üye devletlerde hukuk devletini savunmak yer alacak.

17 Mayıs 2024 Cuma