Ticarette yapay zeka kriterleri de devreye giriyor

AB, risk temelli yapay zeka yasasını onayladı. Buna göre, yapay zeka sistemlerinin güvenli olması ve temel haklara saygı gösterilmesi gerekecek. Yapay zeka sistemleri, topluma zarar verme ihtimaline göre ‘risk temelli’ bir biçimde düzenlenecek. Risk arttıkça kurallar sertleşecek.

HABER: ADEM ORHUN

Avrupa Birliği, ‘Yeşil Mutabakat’, imalat ve tedarik konusundaki kuralların ardından birkaç yıldır üzerinde çalıştığı yapay zeka yasasını da onayladı. Avrupa Komisyonu tarafından 2021 yılında sunulan ve üyelerin üzerinde uzlaştığı ‘Yapay Zeka Hakkında Uyumlaştırılmış Kurallar Getiren ve Bazı Birlik Yasama Tasarruflarını Değiştiren Tüzük Önerisi’, mart ayında Avrupa Parlamentosu’ndan (AP) geçti. AP’den 46 hayır oyuna karşı 523 evet oyu ile geçen düzenleme, mayıs ayında da AB Konseyi’nde resmi olarak onaylandı.

Yasanın temel amacı, yapay zeka teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanılması sırasında insan haklarının ihlal edilmemesi. Ayrıca güvenlik ve etik gibi konularda gerekli korumanın sağlanması. Bununla birlikte yasanın risk temelli bir yaklaşıma sahip olduğu vurgulanıyor. Bu yasa, hükümetlerin biyometrik gözetimde yapay zeka kullanımı ve ChatGPT gibi yapay zeka sistemlerinin nasıl düzenleneceği de dahil olmak üzere, siber güvenlik, toplumsal olaylar, enerji verimliliği ve hemen her sektörde (risk kategorisine göre) az veya çok uyum çalışması gerektirecek. 

DÖRT RİSK SEVİYESİ

Avrupa Birliği’nin resmi gazetesinde 22 Mayıs’ta yayımlanan yapay zeka yasasında, parlamentonun (AP) dört temel risk kategorisine dayanan bir sistem oluşturuldu. Bu risk kategorileri düşük risk, sınırlı risk, yüksek risk ve kabul edilemez riskler.  Yasada, sayılan dört risk seviyesine göre yapay zeka modellerinin geliştirilmesi, kullanımı, ithalatı, dağıtımı veya üretiminde rol alan bütün tarafların sorumlu olacağı birtakım kurallar belirlendi. Yalnızca sınırlı risk sunan yapay zeka sistemleri çok hafif şeffaflık yükümlülüklerine tabi olacak. Bununla birlikte yüksek riskli yapay zeka sistemlerine (bazı şartlara bağlı olarak) izin verilecek. 

Bireylerin sağlığına, güvenliğine, temel hak ve özgürlüklerine önemli ölçüde zarar verme potansiyeli taşıyan sistemler yüksek riskli kabul edildi. Yüksek riskli sistemler, AB pazarına erişim sağlamak için bir dizi kriter ve yükümlülüğe tabi olacak. 

ÖZEL KURALLAR

Video, metin, görüntü oluşturma, başka dilde konuşma, hesaplama veya bilgisayar kodu yazma gibi çok çeşitli görevleri yerine getirebilen büyük sistemlere özel kurallar getirilecek.

Söz konusu ‘genel amaçlı yapay zeka’ sistemlerinin piyasaya sürülmeden önce çeşitli şeffaflık kriterlerine uyması sağlanacak. Kurallara uyulmaması durumunda ilgili şirketin küresel cirosuna oranlı para cezası kesilebilecek.

Yeni yasa ile birlikte Google’ın yapay zeka modeli Gemini ve ChatGPT gibi çeşitli yapay zeka teknolojilerinin yeni kurallara uygun davranması gerekecek.

Avrupa Parlamentosu ve Konsey başkanlarınca imzalanan yasama işlemi, 22 Mayıs’ta AB Resmi Gazetesi’nde yayımlandı. 

Yasama işlemi, kural gereği bu tarihten 20 gün sonra yürürlüğe girdi. Ancak düzenleme, bazı özel hükümler dışında, yürürlüğe girmesinden iki yıl sonra geçerli olacak.

KABUL EDİLEMEZ SEVİYEDE OLAN RİSKLİ ALANLAR

AB’nin yapay zeka yasasında ‘kabul edilemez risk’ konularının başında bilinçaltı teknikleri ve biyometrik tanımlama kullanan uygulamalar yer alıyor. 

Örneğin, bilişsel davranışsal manipülasyon ve sosyal puanlama gibi yapay zeka sistemleri, risklerinin kabul edilemez görülmesi nedeniyle AB’de yasaklanacak. Yasa aynı zamanda insanları ırk, din veya cinsel yönelim gibi belirli kategorilere göre sınıflandırmak için biyometrik verileri kullanan profil oluşturmaya ve sistemlere dayalı öngörücü polislik için yapay zekanın kullanımını da yasaklıyor.

YAPAY ZEKA OFİSİ KURULDU

Yapay zeka yasasını onaylamakla yetinmeyen Avrupa Komisyonu, yapay zeka üretiminde AB liderliğini güçlendirmek için ‘Yapay Zeka Ofisi’ kurdu. Ofis, genel amaçlı ve güvenilir yapay zeka modellerini önceliklendirerek, yapay zeka yasasının uygulanmasında kilit rol oynayacak. Ofis, ayrıca, gelecekteki yapay zeka yönetimi ve AB ekosistemini şekillendirmek için hizmet verecek. Bu kapsamda Avrupa’nın sanayi ekosisteminde ve kamuda yeni kullanım senaryolarının ve uygulamaların geliştirilmesine katkıda bulunulacak. Sanayide belirlenen uygulama alanları arasında robotik, sağlık, biyoteknoloji, üretim, mobilite, iklim ve sanal dünya yer alıyor. 

TÜBİTAK’TAN YAPAY ZEKA EKOSİSTEM ÇAĞRISI

İlki 2022 yılında gerçekleştirilen TÜBİTAK Yapay Zeka Ekosistem Çağrısı, başlatılan projelerin yüksek verimliliği ve paydaşlardan gelen yoğun talepler üzerine 3 Haziran’da yeniden açıldı. Program kapsamında ilk aşamada şu beş öncelikli alan desteklenecek: 

* Akıllı üretim sistemleri 

* Akıllı tarım, gıda ve hayvancılık 

* Finans teknolojileri 

* İklim değişikliği ve sürdürülebilirlik

* Akıllı eğitim teknolojileri

Başvurular, 31 Temmuz’a kadar sisteme girilebilecek. 

Ayrıntılı bilgi için: https://tubitak.gov.tr/tr/duyuru/1711-yapay-zeka-ekosistem-cagrisi-aciliyor-2024

SİBER GÜVENLİKTEN SONRA YAPAY ZEKA LİSESİ YOLDA

Teknopark İstanbul’da ‘Yapay Zeka Lisesi’ kurulmasına yönelik çalışmalar ilerliyor. Bu amaçla nisan ayında ‘içerik geliştirme çalıştayı’ yapıldı. İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü’yle işbirliği içinde yapılan çalıştayda akademisyenler, bilişim öğretmenleri ve sektör temsilcileri, yapay zeka lisesinin içeriğinin geliştirilmesi, müfredatının tasarlanması, hangi derslerin okutulması gibi konuları ele aldı. Teknopark İstanbul Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Akif Özyurt, “Teknopark İstanbul olarak, Türkiye’nin ilk yapay zeka lisesinin kurulması için siber güvenlik alanında üretim yapmakta olan Teknopark İstanbul Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde elde ettiğimiz bilgileri sizlere sunmaya hazırız” dedi.

24 Haziran 2024 Pazartesi