Tellağı ile anılan talihsiz hamam

HABER: FAHRİ SARRAFOĞLU

Bir hamam düşünün ki, sadece orada çalışan tellak yüzünden yıkılması isteniyor. Patrona Halil İsyanı’nı başlatan elebaşının bu hamamda tellaklık yaptığı bilgisi, tarihi yapının peşini yıllarca bırakmadı. İşte bugün müze olarak kullanılan 2. Beyazıd Hamamı’nın başından geçenler...

Tarihi hamam, şehrin merkezinde Sultan 2. Beyazıd Camii’nin biraz uzağında, Edebiyat Fakültesi’nin yanında yer alıyor. Başbakanlık Arşivi’ndeki 16. yüzyıla ait bir tapu tahrir defterindeki kayıtlara göre, Yavuz Sultan Selim’in annesi Gülbahar Hatun’un Trabzon’daki imareti evkafına gelir sağlamak üzere inşa ettirildi. Hamam, benzeri yapılar arasında en gösterişli ve büyüklerinden biri olduğu için Hamâm-ı Kebîr olarak da adlandırılıyor.

PATRONA HALİL İSYANI

Kurtarılmayı bekleyen tarihi hamam, uzun yıllar ilginç bir isimle hatırlandı. Osmanlı’da Lale Devri’ni sona erdiren ayaklanmanın elebaşısı Arnavut kökenli Patrona Halil, hamamın tellaklarındandı.
3. Ahmed döneminde 500 bin nüfuslu İstanbul’da Eyüp, Galata, Üsküdar ve Beyazıd semtlerinde 408 hamamda 2 bin 321 tellak çalışıyordu. 1730’da bir grup tellak, devletin kendi başına bırakıldığını, ekonominin kötüye gittiğini öne sürerek Patrona Halil’in önderliğinde ayaklandı. Sokağa dökülen gruba yeniçeriler de katılınca ayaklanma büyüdü. Yeniçeriler saraya yürüyüp 3. Ahmed’i tahttan indirdi. Tam 29 gün süren ve çok sayıda kişinin öldüğü ayaklanmanın ardından 1. Mahmud tahta geçti. İsyanın elebaşısı Patrona Halil’i bir baskınla ortadan kaldıran 1. Mahmud’un talimatıyla, bundan böyle hamamlarda Arnavut kökenli tellakların çalıştırılması yasaklandı.

DERİ DEPOSU OLUYOR

Beyazıd Hamamı, 1930’lu yıllarda deri deposu olarak kiraya verildi. Arkadaki sıcaklık bölümleri ise kısmen demirci atölyesi olurken, bina kaderine terkedildi. 1950-60 arasında yıkılması için gösterilen büyük gayretler başarılı olamayınca hamamın büyük mekanlarının İstanbul Üniversitesi tarafından alınması yoluna gidildi. Cadde üzerindeki kubbeli iki soyunma yeri, kütüphane ve okuma salonuna dönüştürülmek üzere tamir ettirildi. Fakat proje yarım kaldı.

UNESCO LİSTESİNDE

İstanbul’daki 16. yüzyıl Osmanlı hamamları içinde gösterişli mimarisi, boyutu ve çifte hamam oluşu ile dikkat çeken 2. Beyazıd Hamamı, 1985’te UNESCO tarafından Dünya Kültürel Miras Listesi’ne alınan ‘İstanbul Tarihi Alanları’ içinde yer aldı. İstanbul Üniversitesi mülkiyetinde olan 2. Beyazıd Hamamı, restorasyon sonrasında özgün kullanımına uygun olarak Türk Hamam Kültürü Müzesi olarak kullanılıyor. Hamam ücretsiz ziyaret edilebiliyor.

EVLİYA ÇELEBİ ANLATIYOR

Evliya Çelebi, hamamın ‘velî’lere mahsus olduğunu ve Allah dostlarının da burada buluştuğunu yazıyor.

26 Eylül 2017 Salı

Etiketler : Gündem