Öte yandan, 2023’te Batılı petrol şirketlerinin kârları gerilerken, Rus petrol şirketi Rosneft’in kârının yüzde 47 artması da dikkat çekti. Gerek tahminlerde gerekse kârlılıktaki bu farklılıklar, petrol piyasasındaki derin ayrışmanın bir göstergesi olarak yorumlanıyor.
HABER: ŞEREF KILIÇLI
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), küresel petrol talebinin bu yıl önemli ölçüde daha zayıf bir hızda artmasının beklendiğini, Amerika kıtasındaki üretim artışının ise OPEC ve müttefiklerinin üretim kısıtlamalarına rağmen arzı artırmaya yardımcı olacağını açıkladı. IEA yaptığı açıklamada, ekonomik büyümenin yavaşlaması nedeniyle 2023 yılında günde 2.3 milyon varil olan petrol talebi artış tahminini bu yıl değiştirmeyerek günde 1.2 milyon varilde bıraktı. Toplam talebin de günde ortalama 103 milyon varil olması bekleniyor.
IEA TAHMİNLERİ
IEA, 2023 yılı son çeyreğinde günde 1.8 milyon varil olan küresel petrol talebi büyümesinin 2024 yılı ilk çeyreğinde yavaşlayarak günde 1.4 milyon varil olmasını öngörüyor. IEA ayrıca, OPEC+ grubu dışındaki ülkelerin artan üretiminin petrol arzının bu yıl günde 1.7 milyon varil artarak ortalama 103.8 milyon varile yükselmesine yardımcı olmasının beklendiğini kaydetti. Arzın daha önce günde 103.5 milyon varil olacağı tahmin ediliyordu. IEA, küresel petrol arzının 2024 yılı ocak ayında 101 milyon 450 bin varil ile Aralık 2022’den sonraki en düşük seviyesine gerilediğini de belirtti.
OPEC RAPORU
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) yayımladığı raporda ise bu yıl küresel petrol talebi geçen seneye göre 2.2 milyon varil artışla 104.4 milyon varile yükselecek. Petrol talebinin büyümesine çoğunlukla Çin ve Orta Doğu’daki ülkelerde kapasite artışlarının ve petrokimya marjlarının katkıda bulunacağı öngörülüyor. Talebe dönük yükselişte, hava ve kara yolu ulaşımı ile sanayi, inşaat ve tarım faaliyetlerindeki artışın da etkili olması bekleniyor. Talebin 2025’te ise günlük 1.8 milyon varil büyüyerek (günlük) 106.2 milyon varil olması tahmin ediliyor.
KAOS UYARISI
OPEC ile IEA arasında enerji dönüşümü ve veri paylaşımı konusunda derin görüş ayrılıkları mevcut. OPEC, 2022 yılında üyesi ülkelerin üretim miktarını değerlendirmek için ikincil kaynak olarak IEA verilerinin kullanılmayacağını duyurmuştu. Söz konusu verilerin IEA’nın yerine İskoçya merkezli araştırma ve danışmanlık şirketi Wood Mackenzie ve Norveç merkezli bağımsız araştırma kuruluşu Rystad Energy’den temin edileceğini de kaydetmişti. OPEC, geçtiğimiz yıl ise IEA’yı petrol endüstrisine yapılan yatırımlarını baltalama konusunda ‘çok dikkatli’ olması gerektiği yönünde uyarmıştı. Yine IEA’nın dünyanın artık fosil yakıt çağı için ‘sonun başlangıcında’ olduğu açıklamasına sert tepki göstererek, bu öngörülerin küresel çapta birçok ekonomi için benzeri görülmemiş bir enerji kaosuna yol açacağını iddia etmişti.
BATILI PETROL ŞİRKETLERİNDE 2023 KÂRLARI AŞAĞI YÖNLÜ
Petrol piyasalarında bir diğer ayrışma da Batılı petrol şirketleri ile Rus petrol şirketi Rosneft’in bilançolarında oldu. ABD’nin en büyük ikinci petrol üreticisi Chevron, petrol üretimi ve rafine yakıtlarından elde edilen kazançların düşmesi nedeniyle 2023 yılı kârının bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 40 azalışla 21.4 milyar dolara gerilediğini açıkladı. BP de şirketin kârının geçen yıl 2022’ye göre yüzde 50 azalışla 13.8 milyar dolar olduğunu bildirdi. Bu düşüşte, petrol ve gaz fiyatlarındaki gerileme ve rafineri marjlarındaki azalmanın etkili olduğu belirtildi. Shell’in 2023 finansal sonuçlarına ilişkin açıklamasında, kârın önceki yıla göre yüzde 29.1 düşüşle 28.3 milyar dolar seviyesinde gerçekleştiği kaydedildi. Exxon Mobil ise 2023 kârının bir önceki yıla kıyasla yüzde 35 azalarak 36 milyar dolara gerilediğini bildirdi.
RUS ŞİRKETİ AYRIŞTI
Avrupa Birliği (AB) ve G7 ülkelerinin Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle Rus ham petrolüne varil başına 60 dolar tavan fiyat uygulaması ve yaptırımları, Aralık 2022’de devreye girmişti. Bu süreçte dünyanın en büyük pazarları arasında yer alan Hindistan ve Çin pazarında etkinliğini büyük oranda artıran Rusya’nın en büyük petrol şirketi Rosneft, net kârının 2023’te bir önceki yıla kıyasla yüzde 47 artarak 1.3 trilyon rubleye (yaklaşık 14 milyar dolar) yükseldiğini açıkladı. Rosneft’in açıklamasında, şirketin net kârındaki önemli artışın ana nedeni olarak ‘parasal olmayan kalemlerdeki değişimlere’ işaret edildi. Şirketin geçen yıl 270 milyon ton hidrokarbon kaynak ürettiği bilgisine yer verilen açıklamada, 92.7 milyar metreküp de doğalgaz ürettiği belirtildi.
Rosneft, Rusya’nın toplam petrol üretiminin yaklaşık yüzde 35’ini gerçekleştiriyor.
