HABER: ŞEREF KILIÇLI
İlk olarak 1900’lerin başında ABD’de Broadway yapımlarına finansal destekte bulunan varlıklı iş adamları için kullanılmaya başlanan ‘melek yatırımcılık’ günümüzde yenilikçi yatırımların en önemli kaynaklarından biri haline geldi. 1981’de New Hampshire Üniversitesi’nden finans profesörü İngiliz William E. Wetzel tarafından iktisat literatürüne aktarılan melek yatırımcılık; henüz başlangıç aşamasında olan yenilikçi ve inovatif yeni bir girişimin büyümesi ve gelişmesi için sağlanan sermaye, bilgi birikimi, tecrübe ile network katkısını ifade ediyor.
GLOBAL BÜYÜKLÜK
OECD verilerine dayandırılan bir araştırmaya göre, Avrupa’da erken dönem yatırımlarının yüzde 90’dan fazlası melek yatırımcıların sermayeleri ile karşılanıyor. Melek yatırım piyasasının büyüklüğü Avrupa’da 9.8 milyar Euro’yu, ABD ve Kanada’da ise 26 milyar doları aşmış durumda. 2020 yılında dünyadaki erken dönem yatırım piyasası büyüklüğünün 50 milyar doları aşması beklenirken, 50 milyar dolarlık melek yatırım piyasasının, sonraki 5-7 yıl içinde yaklaşık 250 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşması öngörülüyor. ABD’de 300 bin civarında melek yatırımcı var ve bunların dahil olduğu 400’den fazla aktif melek yatırımcı ağı bulunuyor. Türkiye’deki rakamlara baktığımızda, 2018 yılı verileriyle, 14.6 milyon dolar melek yatırım gerçekleşmiş. Girişim sermayeleri dahil toplam yatırım ise 58.6 milyon dolar olmuş.
471 LİSANSLI MELEK YATIRIMCI
Türkiye, İngiltere ile beraber melek yatırımcılık konusunda mevzuata sahip iki ülkeden biri konumunda. Uluslararası literatürde ‘melek yatırımcı’ tabiri ile kullanılan terim, yönetmeliğe ‘Bireysel Katılım Yatırımcısı’ olarak alınmış. Sözkonusu, ‘Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği’ 15.02.2013 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak aynı tarih itibariyle yürürlüğe girdi. 2013 yılının Haziran ayında Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi üzerinden ilk yatırım gerçekleştirildi. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından bugüne kadar 471 melek yatırımcıya lisans verilmiş. Lisanslı melek yatırımcılar 35 girişimcilik projesinde, 2018 sonu verileriyle, 11.9 milyon TL yatırımda bulunmuş. Ayrıca akredite edilmiş ağlarda lisansı olmadan faaliyet gösteren 424 melek yatırımcı bulunuyor. Yönetmeliğin 5’inci maddesi uyarınca, BKY olarak faaliyette bulunan gerçek kişilerin vergi desteğinden ve diğer avantajlardan yararlanabilmesi için BKY lisansına sahip olması gerekiyor.
BTM’DEN ÇAĞRI
İstanbul Ticaret Odası da, melek yatırımcıların startup projeleri için önemine dikkat çeken çalışmalar yapıyor. İTO iştariki olan Bilgiyi Ticarileştirme Merkezi (BTM), birçok girişimin global başarı kazanmasını sağlayan ‘melek yatırımcılık’ hakkında önemli bir toplantı gerçekleştirdi. Katma değeri olan hayalleri ticari hayata kazandırdıklarını belirten BTM Direktörü İbrahim Elbaşı, “Startup’ları yatırımcılarla buluşturuyoruz. Unicorn ile hedef gösteriyoruz. İTO’nun 81 meslek komitesi ile işbirliği yapıyoruz. BTM çok fonksiyonlu bir merkez haline geldi” dedi. İstanbul’un ve Türkiye’nin geleceğinin yeni teknolojiler ekseninde startup’lar ile şekilleneceğini de vurgulayan İbrahim Elbaşı, melek yatırımcılardan üretilecek katma değere destek olmasını beklediklerini söyledi. Toplantıda, Şirket Ortağım Melek Yatırım Ağı Başkanı Mehmet Buldurgan, Yatırımcı-Mentor Ömer Erkmen ve İstanbul Startup Angels Kurucu Ortağı Gülsüm Çıracı sunum yaptı.
BÜYÜK VERGİ AVANTAJI
İstanbul Startup Angels Kurucu Ortağı Gülsüm Çıracı melek yatırımcılığı teşvik etmek için 2013 yılında yürürlüğe giren ‘Bireysel Katılım Sermayesi’ yönetmeliği hakkında bilgi verdi. Çıracı, ‘Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) Lisansı’ alabilmek için ‘yüksek gelir veya servete sahip yatırımcı ya da tecrübeli yatırımcı’ kategorilerinden birinde belirlenmiş kriterlere sahip olunması gerektiğini kaydetti. Gülsüm Çıracı, yönetmeliğin, son iki yıl için 200 bin TL üzeri geliri olanı yüksek gelir sahibi, menkul-gayrimenkul toplam 1 milyon TL üzeri serveti olanı yüksek servet sahibi kabul ettiğini söyledi. Tecrübe sahibi kategorisinde ise BKY ağı üyesi olma, finans sektörü yöneticisi olma, büyük şirket yöneticisi olma, kuluçka merkezi yatırımcısı olma kriterlerinden birinin yeterli olduğunu kaydetti. Gülsüm Çıracı, BKY lisanslı yatırımcıya, genel olarak yüzde 75 vergi avantajı sağlandığını söyledi. Çıracı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK veya KOSGEB Ar-Ge Yenilikçilik desteği (son 5 yıl içinde) varsa vergi avantajının yüzde 100’e çıktığı bilgisini de verdi.
‘ABD’Yİ MELEK YATIRIMCILAR UÇURDU’
Melek yatırımcıların yenilikçi girişimlere sadece finans desteği vermediğini belirten Şirket Ortağım Melek Yatırım Ağı Başkanı Mehmet Buldurgan, “Melek yatırımcı, bilgi ve tecrübesiyle de destek veriyor, işin büyümesini sağlıyor. ABD’yi girişimcilikte ve yatırımda uçuran melek yatırımcılardır. ABD’de 2018 verilerine göre, 26 milyar dolar yatırım yaptılar. ABD istihdam verileri ve unicorn’larına baktığımızda, yeni istihdamın yüzde 80’ini 5 yıllık şirketler oluşturmuş” dedi. Buldurgan, melek yatırımcılık konusunda, ‘sadece yazılım projelerine verilen destek’ gibi bir yanlış algı olduğunu da kaydederek, geniş kapsamda yenilikçi inovatif şirketlerin büyütüldüğüne dikkat çekti. Buldurgan, melek yatırımcıların ilk şartını, ‘açıklık, şeffaflık, dürüstlük’ olarak açıkladı.
‘TÜRKİYE’DE 186 BİN MELEK YATIRIMCI POTANSİYELİ VAR’
Türkiye’nin yeni teknolojilere dünyada en hızlı uyum gösteren ülkeler arasında olduğunu, bunun girişimcilik açısından büyük bir avantaj olduğunu belirten Yatırımcı Ömer Erkmen, “Teknolojiye hızlı uyum sağlamada dünyada ilk beşteyiz. 2010 yılında bir arkadaşımın tavsiyesiyle melek yatırımcı oldum. Bugün herhangi bir şirkete ortak olan kendini melek yatırımcı kabul edebilir fakat melek yatırımcı şirkete hakim ortak olamaz. Melek yatırımcı sabırlıdır, 6 ay sonra ‘Param ne oldu’ diyen değildir. Türkiye’de ‘Para yok’ klişesi var. Yatırımcı ise ‘Girişim yok’ diyor. Oysa ki, Türkiye’de bankalarda 186 bin kişinin 1 milyon TL üstü mevduatı var ve ortalaması da 7 milyon TL. Bu çok önemli bir değerdir” dedi. Yeni nesil melek yatırımcıların hızlı büyüyen ve ölçeklenebilen projelere yatırım yaptığını kaydeden Ömer Erkmen, girişimcilere “İlginizi kaybetmeyin, global düşünün, mevcut pazara kopya yapma düşüncesiyle girmeyin” tavsiyelerinde bulundu.
VERGİ DESTEĞİ ŞARTLARI
“Bireysel Katılım Sermayesi” yönetmeliğine göre, melek yatırımcının vergi desteği alabilmesi için şu kurallara uyması gerekiyor:
YATIRIM İÇİN DE KRİTERLER VAR
