ŞEREF KILIÇLI
Stratejik madenler arasında yer alan lityum, elektrikli araçlardan ev aletlerine ve akıllı telefonlara kadar geniş bir ürün yelpazesinin üretiminde kullanılıyor. Bataryaların performansı, ömrü ve enerji yoğunluğu açısından kritik önemdeki minerallerden biri olan lityumda, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2040 itibarıyla talebin 2020’ye göre 40 kat artabileceği öngörüsünde bulunuyor. Elektrikli araçlar, ‘yeşil enerjiye’ geçişte dönüm noktası olarak görülürken uzmanlar; 2030 itibarıyla Çin, Avrupa ve ABD’deki araçların yaklaşık yüzde 60’ı elektrikli olduğunda dünyanın yetersiz lityum arzıyla karşı karşıya kalabileceği uyarısını yapıyor. Lityum iyon bataryalar rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjiyi depolamak için de kullanılıyor.
ÜRETİMDE İLK 3
Lityumun maden olarak üretiminin yüzde 52’sinin Avustralya, yüzde 22’sinin Şili ve yüzde 13’ünün Çin olmak üzere coğrafi olarak dünyanın kısıtlı bölgelerinde gerçekleşmesi, tedarik risklerini de beraberinde getiriyor. Lityum madeninin batarya veya benzeri ürünlerde kullanılabilmesi için lityum kimyasalına ve lityum hidroksite dönüşmesi, bunun için de işlenmesi ve rafine edilmesi gerekiyor. Küresel lityum işleme kapasitesinin yüzde 60’ına Çin, tek başına sahip konumda. Bu nedenle Çin’de lityum tedarikini kesintiye uğratabilecek herhangi bir aksaklık fiyatlara artış olarak yansıyor. Öte yandan, Çin’in batarya üretimi açısından dünya pazarında baskın durumda olduğu, pazarı besleyecek lityum kaynaklarının gün yüzüne çıkarılmaması halinde tedarik zincirinin çökebileceği uyarıları da yapılıyor.
YENİ SAHALAR EKLENDİ
Bu kapsamda maden üretiminin artırılması çalışmaları daha da önem kazanmış durumda. Dünyanın ikinci büyük lityum üretici ülkesi olan Şili, 2024 yılı eylül ayında özel firmalar tarafından yönetilecek yeni lityum çıkarma projeleri için öncelikli alanların ilk bölümünü duyurmuştu. Şili ülke yönetimi, gerek özel yatırımları gerek devlete ait bakır madenciliği firması Codelco aracılığıyla kendi girişimlerini teşvik ederek, batarya üretiminin önemli girdisi durumundaki lityum metalinin üretimini artırmaya çalışıyor. Yeni bir açıklama yapan Şili Madencilik Bakanlığı; özel firmaların lityum çıkarmaları için uygun bulunan altı lityum madenciliği alanının belirlenerek, daha önce duyurusu yapılmış olan diğer altı lityum madenciliği alanına eklendiğini kaydetti. Böylece Şili’de yatırıma açık lityum rezervi alanlarının sayısının iki katına çıkarıldığı da belirtildi.
SUUDİLER’DEN YATIRIM PLANI
Şili’deki lityum sahaları ve yatırım imkânları, dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan’ın da yakın takibinde. Suudi Arabistan Madencilik Bakanı Bandar Alkhorayaf, temmuz sonunda Güney Amerika ülkesi Şili’ye yaptığı ziyarette, Suudi Arabistan’ın Manara Minerals madencilik yatırımları firmasının Şili’de lityum cevheri üretimine yatırım yapma fırsatları aradığını açıklamıştı. Bakan Alkhorayaf, açıklamasında Suudi Arabistan devletine ait madencilik firması Ma’aden ile Suudi Arabistan Kamu Yatırımları Fonu’nun (PIF) ortak madencilik yatırımı firması olan Manara’nın Şili’de lityum madenciliği sektörüne yatırım yapma konusunda farklı seçenekleri analiz ettiğini de dile getirmişti. Ekonomisi çok büyük oranda petrol ihracatına dayanan Suudi Arabistan’ın yeni politikasının temelinde; Vizyon 2030 stratejisi kapsamında temiz enerji yatırımlarının da belirlenmiş olması var. Batarya ve elektrikli taşıt üretiminde merkez ülke olmayı hedefliyor. Bu hedefinin parçası olarak da lityum ile diğer minerallere erişimi güvence altına almak için girişimlerde bulunuyor.
AB İLE STRATEJİK ORTAKLIK
Şili, lityum konusunda Avrupa Birliği (AB) ile işbirliği süreci yürütüyor. AB ile Şili, lityum tedarik zincirlerini güçlendirmek amacıyla stratejik ortaklık geliştirmek üzere geçtiğimiz yıl anlaşmaya varmıştı. Taraflar, elektrikli araç bataryalarının üretiminde kullanılan önemli bir girdi olan lityum projeleri için mutabakat zaptı imzalayacaklarını da duyurmuştu.
REZERVLERDE LATİN AMERİKA AĞIRLIĞI
Dünyada lityum rezervi açısından 39 milyon tonla Bolivya ilk sırada gelirken, Şili 19.9 milyon tonla ikinci sırada, Arjantin 12 milyon tonla üçüncü sırada yer alıyordu. Mart 2023’te 8.5 milyon ton lityum rezervi keşfettiğini açıklayan İran’ın dördüncü sıraya yükseldiği kaydedilmişti. 2024 yılının ocak ayında ise Tayland, 14.8 milyon tonluk lityum rezervi keşfettiğini duyurdu. Lityum rezervlerinde önde gelen diğer ülkeler arasında; 7.7 milyon tonla Avustralya, 6.7 milyon tonla Çin ve 5.9 milyon tonla Hindistan da bulunuyor. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun araştırma raporunda, İran’ın keşfinden önce bütün dünyada lityum rezervinin yaklaşık 89 milyon ton olduğu açıklanmıştı.
