HABER: SOYHAN ALPASLAN
Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi girişimlerinden Cronus Teknoloji, yerli ‘Kozmik Işın Nötron Sensörü-CRNS’ ve parçacık dedektörleri geliştiriyor. Topraktaki su miktarını ölçüp; nem ve kuraklık haritaları için veri sağlayan sensör, doğru tarımsal politikaların belirlenmesine destek oluyor. Nötronlara duyarlı yerli plastik sintilatör (parıldak) üretimini yapabilen ilk özel sektör kuruluşu olan Cronus, geliştirdiği sistemlerde kullanılan veri işleme elektronik kartının tasarım ve üretimini de yapıyor. İstanbul Ticaret’in sorularını, Cronus’un kurucularından parçacık fizikçisi Prof. Dr. Sertaç Öztürk cevapladı.
YERLİ PARÇACIK DEDEKTÖRÜ
Cronus nasıl kuruldu?
Cronus’u; parçacık fizikçisi Dr. Bora Akgün ve elektrik elektronik mühendisi Dr. Kıvanç Nurdan ile birlikte kurduk. Kozmik ışın nötron sensörünü, parçacık dedektörlerini ülkemizde üretmek ve veri analizlerini gerçekleştirebilmek için
Ar-Ge yaparken; ‘Kozmik Işın Nötron Sensörü’ isimli proje ile TÜBİTAK 1512 Teknogirişim Sermayesi Desteği Programı (BiGG)
Yeşil Büyüme Çağrısı kapsamında destek kazanınca çalışmalarımızı hızlandırdık.
NİŞ ALANLAR
Cronus’un faaliyet alanı nedir?
Tarımsal ve çevresel uygulamalarda kullanılan yenilikçi kozmik ışın nötron sensörleri üretiyoruz. Üretimlerimiz arasında Türkiye için bir ilk olan özel plastik sintilatör yani parçacık dedektörü de var. Plastik sintilatör filamenti, dijital elektronik kart tasarımı ve üretimi, yazılım, veri analizi gibi çok az firmanın faaliyet gösterdiği niş alanlarda hizmet veriyoruz.
TOPRAKTAKİ NEMİ ÖLÇÜYOR
Kozmik ışın nötron sensörü nedir?
CRNS, toprağın içindeki ve hemen yüzeyindeki nem seviyesini belirleyen bir cihaz. Nötron adı verilen, güneş sisteminin dışından gelen yüksek enerjili kozmik ışınların miktarını tespit eden bir sayaç diyebiliriz. Su, nötronlar için yavaşlatıcı bir madde olduğundan, topraktaki nötron sayısını ölçüp, içindeki su miktarını tespit edebiliyoruz.
TARIMSAL ÜRETİMİ ARTIRIYOR
Topraktaki nem seviyesini ölçmenin faydaları neler?
Küresel ısınma ve iklim değişikliği; temiz su arzı, sürdürülebilir gıda üretimi gibi birçok çevresel riski beraberinde getirdi. Bu nedenle toprak neminin devamlı takibi, dönemsel değişimlerinin kontrolü önemli. Yağışlı dönemlerde meteorolojik kuraklık söz konusu değilken; toprağın derinlerine süzülemeyen yağmur suları yüzey akışları ve taşkınlarla topraktan uzaklaştığında tarımsal kuraklığa yol açabiliyor. Geniş alanlarda toprak nem miktarının bilinmesi sel modellemesi yapabilmek, erozyonu önleyebilmek ve orman yangın risklerini öngörebilmek açısından da kritik öneme sahip.
300 DÖNÜME TEK SENSÖR
Benzer sistemlerden farkı nedir?
Tek bir kozmik ışın nötron sensörü ile 300 dönümlük bir arazinin ortalama nem miktarını belirleyebiliyoruz. Noktasal toprak nem sensörleri küçük ölçekli bilgiler verdiği için geniş alanlarda yüzlercesinin kullanılması gerekir. Uzaktan algılama sistemleri de büyük ölçekli veriler sunar. Her iki sistem de yüksek maliyetlerinin yanı sıra teknik problemler taşır.
KÜRESEL AĞ
Gelişmiş ülkelerde CRNS kullanımı nasıl?
Kozmik Işın Toprak Nemi Gözlem Sistemi (COSMOS) adı verilen küresel bir ağ mevcut. ABD, İngiltere, Almanya, Avustralya, Hindistan, Danimarka gibi birçok ülke, çok sayıda kozmik ışın nötron sensörleri kullanarak eş zamanlı veriler alıyor. Böylece doğal kaynaklarını daha verimli kullanabiliyorlar.
YERLİ PLASTİK SİNTİLATÖR
Plastik sintilatör alanındaki çalışmalarınız neler?
Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) tarafından üretilen plastik sintilatörleri, özel sektör olarak ilk biz ürettik. Sintilatörlere entegre sistemleri, veri okuma kartlarını istenilen boyut ve şekillerde üretebiliyoruz. Gobal muadilleri yaklaşık 400 dolar civarındayken, yerli plastik sintilatör 200 dolar.
REKABET ÜSTÜNLÜĞÜ
“CRNS alanında ABD ve İtalya menşeli iki firma var. Bunlar sensörün parçalarını farklı tedarikçilerden alıp, birleştiriyorlar. Hedefimiz, sensörleri tümüyle yerli olarak üretip, ithal benzerlerinin yarı fiyatına piyasaya sürmek. Fiyat avantajımızla Balkanlar, Afrika, Ortadoğu’da ciddi anlamda rekabet üstünlüğüne sahip olacağız.”
ORMAN YANGININA ÖNLEM
“Kozmik ışın nötron sensörleri bağlanan dronelar, ormanlarda periyodik olarak nem tespitleri yapacak.
Nemin azaldığı, yangın riskinin arttığı bölgeler belirlenip, önlem alınacak.”
GİRDİ MALİYETLERİNİ AZALTACAK
“Yerli plastik sintilatörler; arkeoloji, jeoloji, maden tetkik ve arama, çevresel araştırmalar, radyoaktif kirlenme tespiti ve ölçümü, parçacık fiziği deneyleri, uzay ve astrofizik araştırmaları, malzeme bilimi, nükleer güç santrallerinin izlenmesi, bilgisayarlı tomografi gibi alanlarda girdi maliyetlerini azaltacak.”
RADYOAKTİVİTE TESPİTİ
“Plastik sintilatörler ile sınır kapılarında gizli radyoaktivite tehlikesine karşı koruma sağlamak mümkün. Sintilatörü ve ona entegre sistemleri de yerli olarak üretebiliyoruz.”
İKLİM DOSTU TARIM
“Yerli sensör, tarımsal saha operasyonlarını aksatmıyor. Geniş yatay ayak izi ve tipik köklenme derinliğine ulaşmaya yetecek onlarca santimetrelik penetrasyon derinliğinde ölçüm yapabiliyor. Bu nedenle iklim dostu tarım için değerli bir araç. Ayrıca 20-25 bin dolar arasındaki ithal sensörlere göre yüzde 50 fiyat avantajına sahip.”
PROF. DR. ÖZTÜRK KİMDİR?
İstinye Üniversitesi’nde Öğretim Üyesi olan Prof. Dr. Sertaç Öztürk, CERN’de ATLAS deneyinde çalışıyor. Yenilikçi parçacık dedektörlerinin geliştirilmesi ve bunların ulusal ve nükleer güvenlik alanlarında ve tarımsal uygulamalarda kullanılması üzerine bilimsel araştırmalar yapıyor. Uluslararası bilimsel dergilerde yayınlanmış yüzlerce makalesi bulunuyor. Prof. Öztürk, deneysel parçacık fiziği alanında birçok uluslararası ortaklı projelerde görev alıyor.
