Sektörün önde gelen temsilcileri, ‘Yapay Zekanın Kitap Yayıncılığına Etkisi: Fırsatlar ve Riskler’ webinarında meslektaşlarını nelerin beklediğine dair görüşlerini paylaştı.
HABER: ADEM ORHUN
Teknoloji sürekli gelişirken, internete bağlı cihazların kullanımı dünya nüfusunun büyük bölümü için günlük aktivite haline geldi. Bu arada basit uygulamalarla hayatımıza giren yapay zeka, kullanıcıların rutinini değiştiriyor. Artık merak edilenleri arama motoruna sorma çağı geride kaldı, işleri yapay zekaya yaptırma çağı başladı. Bu gelişme, sektörleri de değiştiriyor. Yapay zekadan etkilenen sektörlerden biri de kitap yayıncılığı. Sektörün emektarları bu gelişmeleri yıllardır takip ederken, son durum ve gelecek hakkında tartışmalar yapılıyor. Konu hakkında da İstanbul Ticaret Odası tarafından bir webinar düzenlendi.
‘Yapay Zekanın Kitap Yayıncılığına Etkisi: Fırsatlar ve Riskler’ adlı webinar, İTO’nun youtube hesabında yayınlandı. Webinarın moderatörlüğünü Günışığı Kitaplığı Genel Müdür Yardımcısı Hande Demirtaş yaptı.
Webinarın açılışında ise İTO Yönetim Kurulu Üyesi ve Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu (YAYFED) Başkanı
Münir Üstün konuştu.
OTOMATİKLEŞME VE İNSAN
“Yapay zekanın, editörlük hizmetleri, tashihlerin yapılması, okurların kitap tercihlerinin analiz edilmesi gibi faktörler açısından oldukça önemli ve yararlı sonuçları var” diyen Münir Üstün, konuşmasında şunları söyledi: “Teknoloji, çeviri hizmetlerinde çok hızlı adımlar atılmasını sağlayacak. Çalışan performansının artması da bunlardan biri. Fakat yapay zekanın fırsatları kadar beraberinde getirdiği riskler de var. En önemlisi yapay zekayla otomatikleştirilen süreçlerin, insan faktörünü göz ardı etmesi ve yaratıcılığın azalmasıdır. Kitap yayıncılığı, insan duyarlılığını ve öznel değerlendirmeleri gerektiren bir alan. Ayrıca yapay zeka destekli öneri sistemlerinin yanlış yönlendirmeye sebep olması ve okuyucuları çeşitlilikten uzaklaştırması da mümkün.”
Konuşma metnini hazırlarken saydığı riskleri kendisinin yazmadığını, yapay zeka uygulamasına sorduğunu belirten Üstün, “Yapay zeka da olayın farkında. Dünyanın içinde insanlık yeni anlam arayışları içindeyken en çok ihtiyaç duyulan şeyin yine insan zekası, deneyimi ve yorumları olduğu açıktır. Bunun içindir ki, bugün bir aradayız. Bu webinar, diğer sektörler için de yapay zekanın etkileri ve yönetimiyle ilgili stratejinin ve projeksiyonun oluşturulması için umarım örnek olacak” dedi.
Açılıştan sonra webinarın katılımcılarından Türkiye Basım Yayın Meslek Birliği (TBYM) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Burhan Genç, ‘Yapay Zekanın Yayıncılıktaki Yeri ve Kullanımı: Dünyadaki ve Türkiye’deki Durum’ başlıklı bölümde konuştu. Yayıncılık alanında yapay zekanın başlıca kullanım alanlarını açıklayan Genç, “Yapay zeka, editöryal süreçler, eğitim, illustrasyonlar, seslendirme, içerik üretiminde kişiselleştirme, pazarlama, dağıtım, okul tercihlerini analiz, yayın önerisi için kullanılıyor” dedi.
PAZARLAMA VE DAĞITIM
Bu alanlar arasında en fazla pazarlamanın öne çıktığını belirten Genç, şöyle konuştu: “ABD’li ve Avrupalı 200’ün üzerinde yayıncının dahil olduğu bir ankette kısa vadede hangi amaçla yapay zeka kullanımı sorulmuş. En fazla kullanılması öngörülen alan pazarlama süreci. Yapay zeka, pazarlamada yüzde 75 etkin olacak. Dağıtım süreçlerinde yüzde 65, editöryal süreçlerde yüzde 60, içerik üretim süreçlerinde 45, yönetsel süreçlerde yüzde 32, baskı süreçlerinde yüzde 30’dan fazla yapay zeka uygulamasının belirleyici olacağı kaydedilmiş.”
Yapay zekayla ilgili önemli konulardan birinin maliyetler olduğuna dikkat çeken Genç, “Bu uygulamalarla uzun vadede tasarruf yapılacağı, personel giderlerini, üretenlerin masraflarını, telif harcamalarını düşüreceği öngörülse de yapay zekanın profesyonel uygulamaları hiç de ucuz değil. Üstelik sürekli gelişme sürecinde olduğu için yeni masraflar, yeni harcamalar gerektiren süreçler. Yine de gelecekte yapay zekanın çok daha etkili olacağı görünüyor” dedi.
ENDİŞELENDİREN KONULAR
Webinarda Türkiye Yayıncılar Birliği (TÜRKYAYBİR) Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Kocatürk de ‘Yapay Zekanın Getirdiği Fırsatlar, Beklentiler ve Riskler’ konulu bir sunum yaptı.
Yapay zeka ve makina öğrenmesinin, kitap yayıncılığı için bir dizi fırsat sunarken, aynı zamanda bazı tehditleri ve riskleri de beraberinde getirdiğini belirten Kocatürk, bunları şöyle sıraladı:
* Yayıncının içeriği manipüle edilebilir.
* Yazarlar değersizleştirilebilir.
* Yazarların gelir kaynakları azalabilir.
* Yazılı eserlerin kalitesini etkileyebilir.
* Veri gizliliği ve güvenliği endişeleri oluşturabilir.
* Okuma tercihleri ve alışkanlıkları gibi hassas verileri toplar ve işler.
* Monopolizasyona sebep olabilir.
Bazı büyük teknoloji şirketlerinin, yapay zeka ve makina öğrenmesini kitap yayıncılığı alanında kullanarak sektördeki rekabeti azaltabileceğini ifade eden Kocatürk, “Bu durum çeşitliliği azaltabilir. Bundan küçük yayıncılar olumsuz etkilenir” dedi.
NİŞ KİTLELER
Yapay zekayla ilgili soruları İngilizce sorduklarında aldıkları cevapta küçük bir farklılık olduğunu belirten Kocatürk, şöyle devam etti: “Araştırmalar, içerik kreasyonu ve keşfi diyor. Yani algoritmalar, temalar, türler temelinde kitapları kategorize eder ve size sunar.
Bu, yayıncının daha etkin şekilde niş kitlelere hitap etmelerine ve okuyucuların başka türlü bulamayacakları kitapları keşfetmelerine olanak sağlar. Editöryal olarak optimize edebilir. Ayrıca tahminsellik diyor, analitik pazar trendlerini söyler. Yayıncılık stratejilerinin buna göre uyarlanmasını sağlar.”
15 Şubat 2024te
yayõnlanan webinara
QR kodla veya şu
adresten ulaşõlabilir:
https://www.youtube.
com/@itokurumsal
Kocatürk, ayrıca yapay zekanın, yayıncıların uluslararası kitlelere ulaşmasını destekleyeceğini, bunun da hem kolaylık hem de lokal anlamda tehdit anlamına geldiğini belirtti.
2005’TEN BU YANA OLANLAR
Çeviri Derneği Başkanı Sabri Gürses ise ‘Çevirmen Cephesinden Yapay Zeka ve Makina Çevirisine Bakış’ başlıklı bir konuşma yaptı.
Gürses, şunları söyledi: “Kitap Çevirmenleri Birliği olarak 2005 yılında örgütlendik. O zaman tartışmalar, internet kullanımıyla sınırlıydı. Yabancı kaynaklarda bilgisayar destekli çeviri bilim yavaş yavaş makina çevirisi tartışılsa da bizde pek konu edilmedi. Hatta Google çeviriye ve onun sorunlarına biraz tedbirsiz yakalandık. Öncelikle word’ün de desteğiyle dizin hazırladık. Sonraki yıllarda 2010’a doğru bilgisayar destekli çeviri eğitimi almış öğrenciler ortaya çıkmaya başladı. Mütercim tercümanlık kürsülerinde. Diğer yandan, bilgisayar destekli çeviriye alışmış teknik çevirmenler ortaya çıkmaya başladı. 2006’da Google çeviri geldi, 2007’de Microsoft-Bing çeviri, 2011’de Yandex çeviri, 2017’de DeepL.”
Çeviri intihallerine de değinen Sabri Gürses, sözlerini şöyle sürdürdü: “Gümbür gümbür gelen makina çevirisi dalgasına karşı şu temel soruyu sorduk. Burada intihal olayındaki gibi gerçek çeviriler var. İnsan çevirileri söz konusu, bunlardan yağmalanan birtakım metinler var. Acaba biz buna karşı edebi üsluba sahip makina çevirisi, yani gerçekten yaşamış ve çeviri yapmış bir insanın üslubunu öğreterek çeviri yapabilecek bir makina üretebilir miyiz diye. 2021’den bu yana da bu konu üzerinde çalışıyoruz. Bu konuda çeşitli makaleler yazdık. TÜBİTAK merkezli yeni bir çalışma yapıyoruz. Gördüğümüz şey şu, gerçekten de bu konu teknik olarak mümkün.”
OTOMATİK ÜRETİM KAYNAĞI ZAMANLA KÖRELEBİLİR
Yapay zekanın yayıncılıkta olumsuz etkilerinden etik ve yasal sorunlar, sektör mensuplarını endişelendiriyor. Webinarda bu konuda şunlar kaydedildi: “Bu süreçlerin yapay zekanın kontrolüne geçmesinden sonra manipülasyonların, düşünce akımlarını ve toplumları yönlendirebileceğine dair ciddi kaygılar var. Belki en önemli problem, eser üretim süreçlerini çok zayıflatması. Yapay zekaya karşı eser üretenlerin, yazarların, çizerlerin, sanat eseri sahiplerinin ekonomik sebeplerle bu alandan uzaklaşmak zorunda kalmaları. Bu da ileride yapay zekanın kullanacağı havuzun körelmesine yol açacağı için kendi kendine bir kısır döngü oluşturma olasılığını gündeme getiriyor.”
