Kış depremlerinin tarihi yardımlaşmayı öğretti

Geçmişte de kışa rastlayan büyük depremlerle sarsılan Türkiye’de acılar tazeliğini koruyor. Deprem gerçeğinin tarih boyunca bıraktığı en önemli miras ise yardımlaşma ve zor dönemlerde bir olabilme duygusu.

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü verilerine göre, Doğu Anadolu Fayı’nda M.S. 69 yılından bu yana yüzlerce şiddetli deprem kayıtlara geçti. Uzunluğu 550 kilometreyi bulan ve Hatay’dan başlayarak Bingöl’e kadar uzanan Doğu Anadolu Fayı üzerinde geçen hafta gerçekleşen iki ayrı sarsıntı, uzmanlara göre 500 yılın en şiddetli depremine neden oldu. Merkez üssü Kahramanmaraş olan bu iki deprem, Türkiye’nin 10 ilinin yanı sıra çevre ülkelerde de hissedildi. Geçmişte de özellikle kış mevsimine denk gelen şiddetli depremlerle zor günler yaşayan bölge, yine Türkiye’nin her bölgesinden gönderilen yardımlarla acılarını hafifletmişti. 

ÖZELLİKLE KIŞ MEVSİMİ 

Deprem uzmanlarının verdiği bilgilere göre, Türkiye’de görülen büyük depremler ağırlıklı olarak Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu faylarında meydana geliyor. Doğu Anadolu Fayı’nda tarihe şiddetli olarak geçen depremlerin önemli bir kısmının ise kış mevsiminde gerçekleşmiş olması dikkat çekiyor. Türkiye bugün olduğu gibi geçmişte meydana gelen büyük kış depremlerinde de arama, kurtarma ve yardım ulaştırma sınavı vermişti. İşte Doğu Anadolu’nun büyük kış depremlerinde yürekleri yaza çeviren dayanışma faaliyetlerine dair kısa notlar: 

MİLLİ YARDIM KOMİTESİ 

Doğu Anadolu Fayı’nda, ayrıntılı malumat alınabilen ilk kış depremi 1939’da meydana geldi. Merkez üssü Erzincan olan 7.9 şiddetindeki deprem, 27 Aralık gecesi gerçekleşti. Deprem sonrası TBMM tarafından alınan ortak bir kararla Milli Yardım Komitesi kuruldu. Yardımların tek elden yürütülmesi için kurulan komiteye TBMM bütçesinden depremzedelere aktarılması için 

40 bin lira para yardımı aktarımı yapılması teklif edildi. 

ÜÇÜNCÜ ORDU GÖREVDE 

Cumhuriyet tarihinin en büyük depremi olarak kayıtlara geçen 1939 kış depreminde ordu, elini taşın altına koydu. Üçüncü Ordu Müfettişliği tarafından 400’ü sabah, 400’ü akşam çalışmak üzere 800 asker istihdam edildi. Bin çadır hemen bölgeye dağıtıldı ve 170 jandarma Erzincan’a gönderildi. 

DEVELERLE GİDEN YARDIM 

Erzincan’da gerçekleşen deprem mevsim itibarıyla yardım faaliyetlerinin aksamasına neden olsa da o yıllarda her türlü tedbir alındı. Bölgeye ulaşan yolların çökmesi ve tren yollarının tahrip olması şartları zorladı. Depremin en çok zarar verdiği bölgelerden biri olan Refahiye’ye kara ve trenle ulaşmak mümkün olmadığından bölge halkının yardımına koşmak için develer kullanıldı. 

10 KM ARALIKLI MERKEZLER 

Bölgede kar ve depremin oluşturduğu etkiyle yaralıları taşımak zor olduğu için her 10 km’de bir bakım merkezi kurularak depremden sağ kurtulanlar tedavi altına alındı. Hakkâri, Kırşehir ve Antakya’daki devlet memurları ve Diyanet personeli ilk maaşlarının yüzde 10’u ila 20’sini deprem bölgesine aktardı. 

ARTARAK DEVAM ETTİ 

O yıllarda iletişim araçları gelişmiş olmamasına karşın deprem bölgesine uzun bir süre alaka hiç kesilmedi. Türkiye’nin her yerinden bölgeye yardımlar artarak devam etti. Devlet arşivlerinden edinilen bilgilere göre, depremin meydana geldiği 27 Aralık 1939 tarihinden 18 Mart 1940 tarihine kadar bölgeye gönderilen yardım miktarı 156 milyon 617 bin 710 lirayı buldu. Anadolu’nun 11 vilayetinde yıkıcı etkileri olan bu depremde yurt dışından da yardım seferberliği yapıldı. 

GÖNÜLLÜLER GİDİYOR

Doğu Anadolu Fayı, bir diğer kış sürprizini de 1976 yılının 24 Kasım’ında gerçekleştirdi. Kurban Bayramı’ndan yalnızca birkaç gün önce gerçekleşen 7.5 şiddetindeki depremin ardından tüm Türkiye yine tek yürek oldu. Dönemin gazetelerinde ‘Son 20 yılın en büyük depremi’ diye duyurulan Van depreminin ardından Türkiye’nin her yerinden gönüllüler bölgeye hareket etmeye başladı. 

İSTANBUL HALKININ DESTEĞİ 

Kurban Bayramı’ndan önce gerçekleşen deprem sonrası ilk çağrılardan biri Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan geldi. Dönemin Diyanet İşleri Başkanı Süleyman Ateş, kurban yardımlarının depremzedelere gönderilmesi için bir duyuru yaptı. İstanbul Valiliği tarafından ‘İstanbul Halkının Van Depremzedelerine Yardım Hesabı’ isimli bir hesap açılarak yardım toplanmaya başlandı. 

HERKES GÖREVDE 

Van depremi için yurt dışından da çeşitli yardımlar geldi. Bu yardımları Türk Hava Yolları ücretsiz olarak taşıdı. Van Valiliği, belediye hoparlöründen 18 ile 65 yaş arasındaki herkesin göçük altında kalanlara yardım edilmesi için çalışması gerektiğini duyurdu. Van’daki tüm memurlar görev yerlerine çağırıldı ve uymayanlar için cezai işlem yapılacağı bilgisi verildi. 

BİR GÜNDE 62.5 MİLYON

Doğunun kış depremlerinden biri de 1983 yılında oldu. Erzurum’da 30 Ekim sabahında 6.9 şiddetle gelen depremin ardından da yardım kampanyaları başlatıldı. İstanbul Valiliğince yapılan duyurunun ardından İstanbul’da bir günde 62.5 milyon lira toplandı. 

KURTLAR İNDİ 

Deprem bölgesinde bir diğer tehlike de köylere kurtların inmesiydi. Dönemin Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın kayıtlarına göre kurtarma çalışmaları, nakliye ve benzeri giderler için askeri ve sivil kuruluşlara 1 milyar 411 milyon TL ödeme yapıldı. Ayrıca ailelerin ihtiyaçlarını karşılamaları için 45 milyon TL acil ödenek ayrıldı. 

BORÇLAR ERTELENDİ 

Bölge halkının ilk ihtiyacı, soğuk nedeniyle battaniye ve çadırdı. Erzurum İl Afet Acil Yardım Komitesi belgelerine göre, bölge halkına toplam 9 bin çadır, 29 bin 442 de battaniye dağıtıldı. Bölge çiftçilerinin borçları da ertelendi. Soğukta evsiz kalan aileler için geçici barınma merkezleri oluşturuldu. 

tablo var

13 Şubat 2023 Pazartesi