Jeopolitik riskler nükleere ilgiyi artırıyor

İsviçre, jeopolitik belirsizlikler ve iklim hedefleri nedeniyle yeni nükleer santraller yapma yasağını kaldırmaya hazırlanıyor. Nükleer enerji santrallerinin inşasında 35 yıldır uygulanan yasağı kaldırmak üzere olan Sırbistan’ın ise teknoloji konusunda Fransa’dan destek alacağı kaydediliyor.

HABER: ŞEREF KILIÇLI

İklim değişikliğiyle mücadele ve düşük karbonlu ekonomiye küresel düzeyde geçilmesi hedefleri, temiz enerji ihtiyacını da artırıyor. Hedefler aynı zamanda insanların yaşam biçimlerini, üretim ve imalat yöntemlerini değiştirecek köklü bir dönüşümü öngörüyor. Avrupa’da, Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle yaşananlar ise dönüşüm süreciyle birlikte enerji güvenliği endişelerini de canlı tutuyor. Birçok ülke, düşük karbonlu elektrik üretimine imkan sağlaması gerekçesiyle nükleer enerji kullanımını gündeminin üst sıralarına taşıyor. 

ULUSLARARASI KARARLAR

Yakın dönemdeki gelişmelere bakıldığında; Avrupa Birliği Komisyonu, Almanya ile Fransa arasındaki görüş ayrılığına rağmen 2022 yılında yeni nükleer enerji santrallerini ‘yeşil yatırım’ olarak sınıflandırdı. Dubai’de geçen yıl düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28’inci Taraflar Konferansı’nda (COP28) katılımcı 22 ülke, net sıfır emisyon hedefi için 2050’ye kadar nükleer enerji kapasitelerini üç katına çıkarma taahhüdünde bulundu. Mart ayında ise dünyanın dört bir yanından 30’un üzerinde lider ve temsilci, Brüksel’deki Nükleer Enerji Zirvesi’nde bir araya gelerek, yeni nükleer santrallerin inşasını ve gelişmiş reaktörlerin dünya çapında devreye alınmasını taahhüt etti. Mevcut reaktörlerin ömrünün uzatılması, yatırımları finanse edecek koşulların sağlanması ve küçük modüler reaktörlerin (SMR) kurulmasında birlikte çalışmak da mutabık kalınan maddeler arasında yer aldı.

İSVİÇRE’DEKİ SÜREÇ

Ağustos ayının sonunda; İsviçre, yeni jeopolitik belirsizlikler, iklim hedefleri ve nüfus artışının elektriğe olan talebi artırması nedeniyle uzun vadede yeni nükleer santraller inşa etmeye açık olduğunu duyurdu. İsviçre Enerji Bakanlığı, yılsonuna kadar nükleer enerji yasasında değişiklik önergesi sunacak. Önergenin daha sonra parlamentoda görüşülmesi ve halkın referandumda oy kullanması gerekecek. İsviçre, 2017’de yaptığı referandumda yeni santrallerin inşasını yasaklayarak nükleer enerjinin kademeli olarak kullanımdan kaldırılmasını onaylamıştı. Ülkede şu anda hizmette olan dört nükleer santral, İsviçre’nin toplam elektrik üretiminin yaklaşık üçte birini sağlıyor.

ŞARTLAR DEĞİŞTİ

İsviçre Hükümeti, 2050 yılına kadar karbon nötr olmayı hedeflerken, farklı teknolojilere açık olunması gerektiğini kaydediyor. Ayrıca yeni nükleer santrallere getirilen yasağın bu hedefle uyumlu olmadığını savunuyor. Konuyla ilgili açıklama yapan İsviçre Enerji Bakanı Albert Rosti, 2017’den bu yana elektrik piyasasındaki durumun kökten değiştiğini belirterek, “Kısa veya orta vadede yeni nükleer santraller bir seçenek değil. Ancak uzun vadede, önümüzdeki 15 yıl içinde hazır olmak gerekiyorsa, buna hemen başlamamız gerektiğini söyleyebilirim. 10 yıl sonra yeni bir santral olacak demiyoruz ama tüm olası teknolojilere kapıyı açık bırakmakla sorumluyuz. Süreç şimdi başlatılmazsa 20 yıl sonra belki çok geç olacak” dedi. 

FRANSA-SIRBİSTAN ANLAŞMASI

Sırbistan Hükümeti ise enerji yasasında yapılacak değişiklikle nükleer enerji santrali inşasına yönelik 35 yıldır uygulanan yasağı kaldırmayı planlıyor. Öte yandan, geçtiğimiz ay Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da bir araya geldi. Sırbistan ile Fransa arasında; altyapı, tarım ve gıda, bilim ve teknoloji, turizm, sağlık, madencilik, finans ve nükleer enerji gibi konularda işbirliğini öngören anlaşmalar imzalandı. Macron ile görüştükleri konular arasında nükleer enerjinin de yer aldığını belirten Vucic, şu açıklamayı yaptı: “Sırbistan eğer nükleer enerji kullanmazsa, 10 yıl içerisinde elektrik ihtiyacını karşılayamayacak duruma gelecek. Avrupa Birliği’nde birçok ülke bu alana yatırım yapıyor ve Fransa örneğinden ders çıkarıyor. Fransızlar, enerjinin yüzde 70’ini nükleer reaktörlerden karşılıyor. Burada söz konusu olan, temiz enerji.”

KÜRESELDE 69 REAKTÖRÜN İNŞASI DEVAM EDİYOR

Global Energy Monitor’ün (GEM) verilerine göre; küresel enerji piyasasında toplam 396 bin 484 megavat kapasiteli 419 nükleer reaktörde enerji üretimi sürerken, 74 bin 925 megavat kapasiteye sahip 69 reaktörün inşası devam ediyor. İnşaat halindeki 69 reaktörün yanı sıra 92 reaktör için ön inşaat çalışmaları başlatıldı, 178 reaktörün inşasına başlanması planlanıyor. Aktif nükleer enerji kapasitesinde 102 bin 475 megavatla ABD ilk sırada yer alıyor. Bu ülkeyi, 64 bin 40 megavat kapasiteyle Fransa ve 58 bin 134 megavat kapasiteyle Çin takip ediyor. ABD, halihazırda 94 nükleer reaktörde aktif olarak enerji üretirken, Çin’de 58, Fransa’da 56, Rusya’da 36, Güney Kore’de 26, Hindistan’da 20 ve Kanada’da 19 reaktör faaliyetlerine devam ediyor. Küresel piyasadaki nükleer enerji sepetinde ABD’nin yüzde 26, Fransa’nın yüzde 16, Çin’in yüzde 15, Rusya ve Güney Kore’nin yüzde 7 ve Kanada’nın yüzde 4 payı bulunuyor. Söz konusu reaktörler, küresel elektrik ihtiyacının yüzde 10’unu karşılıyor.

İNŞAATI SÜREN REAKTÖRLERDE TÜRKİYE İLK BEŞTE 

GEM verilerine göre; küresel enerji piyasasında inşaat halindeki reaktörlerde Çin, 33 bin 904 megavat kapasiteyle ilk sırada yer alıyor. İran 6 bin 357 megavat, Hindistan 5 bin 900 megavat ve Mısır ile Türkiye 4 bin 800’er megavat kapasiteyle Çin’i takip ediyor. Çin’de 30, Hindistan’da 7, İran’da 6 ve Mısır ile Türkiye’de 4’er reaktörün inşası sürüyor. Geriye kalan 18 reaktör ise Bangladeş, Brezilya, Fransa, Japonya, Kuzey Kore, Rusya, Slovenya, Güney Kore ve Birleşik Krallık’ta inşa ediliyor.

YATIRIMLAR 20 YILDA 5 TRİLYON DOLARI AŞACAK

Temmuz ayında Ankara Sanayi Odası’nın Nükleer Sanayi Derneği ile birlikte düzenlediği 10. Nükleer Santraller Zirvesi’ne katılan IBNI-Uluslararası Nükleer Altyapı Bankası Kurucusu ve Başkanı Daniel Dean, önümüzdeki dönemde yapılacak yatırımlar konusundaki öngörülerini paylaştı. 

2050 yılına kadar en az 1TW ek nükleer kapasiteye ihtiyaç duyulacağını belirten Dean, “Önümüzdeki 20 yıl içinde nükleer enerji alanındaki toplam küresel yatırım hacmi 5 trilyon ABD Doları’nın üzerinde olacak. Hatta her şeyi doğru yaparsak bu rakam 10 trilyon ABD Doları’nın üzerine de çıkabilir” değerlendirmesinde bulundu. Dean, sağlayacakları finansman destekleri hakkında ise şu bilgiyi verdi: “IBNI’nin küresel nükleer kapasite artışını teşvik etme hedeflerinde; 2030 yılına kadar 20 GW, 2035 yılına kadar 100 GW ve 2040 yılına kadar da 600 GW’nın üzerinde ek kapasite inşaatı veya tamamlanmış proje bulunuyor. IBNI, sınırlı devlet finansmanı ve finansman kaynaklarının bittiği yer ile piyasa tabanlı finansmanın başladığı yer arasındaki ‘boşlukları doldurmak’ için hizmet verecek. Nükleer enerjiye özgü benzersiz finansman zorluklarını ele almak için finansmanın çok ötesine geçen çok boyutlu çözümler de sağlayacak.”

09 Eylül 2024 Pazartesi

Etiketler : nükleer santral enerji Sırbistan İsviçre Fransa