Üç ülkenin BM Viyana ofisindeki daimi temsilcileri, UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi’ye gönderdikleri ortak mektupta, Avrupa ülkelerinin İran’a yönelik yaptırımları yeniden devreye sokan “snapback” mekanizmasını işletme yetkisine sahip olmadığını belirtti.
“UAEA’NIN RAPORLAMA YETKİSİ ARTIK GEÇERSİZ”
Mektupta, BMGK’nin 2231 sayılı kararının tüm hükümlerinin 18 Ekim 2025 itibarıyla sona erdiği vurgulanarak şu ifadelere yer verildi:
“Bu sona ermeyle birlikte Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı'nın, BM Güvenlik Konseyinin 2231 sayılı kararı kapsamındaki doğrulama ve izleme konusundaki raporlama yetkisi sona ermiştir.”
İran, Rusya ve Çin, Avrupalı ülkelerin “snapback” mekanizmasını devreye sokmasının hukuken geçersiz olduğunu, bu adımın anlaşmadaki yükümlülükleri yerine getirmeyen taraflarca kullanılamayacağını savundu.
AVRUPALI ÜLKELERİN “SNAPBACK” KARARI
İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD’nin 2018’de tek taraflı çekilmesinin ardından 28 Ağustos 2025’te İran’a yönelik BM yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koymak amacıyla “snapback” mekanizmasını işletme kararı almıştı.
Rusya ve Çin ise bu kararın “hukuken geçersiz” olduğunu vurgulayarak BMGK’ye ortak itiraz mektubu sunmuştu.
NÜKLEER ANLAŞMADA GERGİN SÜREÇ
İran, İsrail ve ABD’nin saldırılarının ardından askıya aldığı denetimlerin yeniden başlaması için 9 Eylül’de UAEA ile Kahire’de anlaşmaya varmıştı. Ancak Avrupa ülkeleri bu adımı yetersiz bulmuştu.
2231 sayılı kararın süresinin dolmasıyla, İran’a yönelik BM yaptırımlarını askıya alan hükümler de sona erdi. Tahran yönetimi, 18 Ekim’de yaptığı açıklamada kararın “önceden belirlendiği üzere resmen sona erdiğini” duyurdu.
GROSSİ’NİN RAPORU TARTIŞMA YARATMIŞTI
UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi, BMGK kararı uyarınca üç ayda bir İran’ın nükleer faaliyetleri hakkında rapor hazırlıyordu.
Grossi’nin mayıs ayında sunduğu ve İran’ı eleştiren raporun ardından, haziran ayında İsrail ve ABD’nin İran’a saldırılar başlatması Tahran’da tepkiyle karşılanmış, İranlı yetkililer raporun bu saldırılara zemin hazırladığını savunmuştu.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesi halinde Tahran’ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan (NPT) çekilme dahil “tüm seçenekleri masada tutacağını” açıklamıştı.
