Hayvan davranışlarından deprem ön uyarı sistemi

Girişimci Emre Toker, hayvanların deprem öncesinde gösterdiği davranışların bilgi olarak işlenebildiği bir mobil uygulama geliştirdi. iPhone ve Android cihazlarda kullanılabilen ‘İstanbul Depreme Hazırlık Uygulaması’, ön uyarı sistemi olarak görev yapacak.

HABER: SOYHAN ALPASLAN

Girişimci Emre Toker, iPhone ve Android cihazlarda kullanılabilen, ‘İstanbul Depreme Hazırlık Uygulaması’ adlı hayvan davranışları veri tabanı modellemesi geliştirdi. ABD Arizona Üniversitesi’nde girişimcilik mentorluğu yapan Toker, Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi’nin düzenlediği konferansta uygulama hakkında bilgi verdi. İstanbul depremini tahminleme üzerine farklı yöntemler geliştiren Toker’in İstanbul Depreme Hazırlık Uygulaması, Afetlere ve Acil Durumlara Yönelik Teknoloji İçeren Çözüm Önerileri II. başlıklı HelpCube raporunda yer aldı. 

GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ VERİYOR

Emre Toker, ABD’de Reed College’da fizik okudu. California Teknoloji Enstitüsü ve Arizona Üniversitesi’nde elektrik mühendisliği eğitimi aldı. Kurduğu 3 tıbbi cihaz startup, büyük şirketler tarafından satın alındı. 15 yıldır girişimcilik eğitimi verdiği kurumlar arasında ABD’de Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi ile Arizona Üniversitesi, Japonya’da Keio Üniversitesi de bulunuyor. Toker, geliştirdiği uygulamayla ilgili İstanbul Ticaret’in sorularını yanıtladı.  

İSTANBUL’A ACİL FAYDA 

İstanbul için mobil deprem uyarı sistemi geliştirme fikri nasıl doğdu?

İstanbul’un tüm binalarını depreme dayanıklı hale getirmek, yaklaşık 50 yıllık bir zaman gerektiriyor. Türkiye’nin karşılayabileceği hangi çözümlerin depreme hazırlık sürecinde acil fayda sağlayıp, yardımcı olabileceği fikrinden hareket ettim. İstanbul’daki evcil hayvan ve çiftlik hayvanı sahiplerinin, balıkçıların, hayvanların deprem öncesinde ne tür davranışlar sergilediklerini, bu davranışlarının bir anomali taşıyıp taşımadığını girdikleri bir uygulama geliştirdim. Hayvanlardan elde edilen davranış analizleri doğrultusunda İstanbul depremi için ön bir uyarı sistemini kapsayan mobil uygulama oluşturdum. 

DEPREMİ ÖNCEDEN ALGILIYORLAR  

Hayvan davranışları deprem öncesinde değişiyor mu? 

Bugüne kadar elde edilen en iyi bilimsel kanıtlar, özellikle bazı kuş, memeli ve balık türlerinin depremleri önceden tespit etme yeteneğine sahip olabileceğini gösteriyor. Köpek, kedi, kurbağa, fare, sıçan, inek, at gibi bazı hayvanların büyük bir depremden birkaç gün önce davranışlarının gözle görülür şekilde değiştiğine ilişkin birçok araştırma verisi mevcut. Mesela kuşlar dünyanın yerel manyetik alanındaki değişiklikleri 1 mikro-tesla kadar düşük bir seviyede tespit edebiliyor. Büyük bir deprem öncesi yeryüzünün manyetik alanındaki değişiklikleri, kükürt ve karbondioksit gazlarının salınımındaki farklılıkları havyanlar yüksek hassasiyetle algılıyorlar.

HEDEF 2.0 BÜYÜKLÜKTEKİ DEPREMLER

Hayvanlar küçük depremleri de hissedebiliyorlar mı?

Hayvanların çok daha sık görülen 2.0 büyüklüğündeki depremleri öncesinden tahmin edebildiklerini göstermeyi hedefliyoruz. Bu ölçekteki depremlerin İstanbul ve çevresinde çok sık yaşandığını biliyoruz. Türkiye Deprem Bildirim Sistemi (TEN) verilerine göre son iki yılda İstanbul çevresinde 2.0 ve daha büyük 126 deprem meydana geldi.

SÜT ÜRETİM MİKTARI DEĞİŞİYOR

Mesela çiftçiler her gün süt üretimini ölçtükleri için küçük depremler öncesindeki üretim miktarına ilişkin verileri bizim için çok kıymetli olacak. Eğer başarılı olursak, bu deney büyük bir olası depremin öngörülmesine olan güvenimizi artıracak. Özellikle balıkların deprem öncesi anormal davranışlar sergilediklerini biliyoruz. 

HERKES İNDİRİP KULLANABİLİR

“Türkiye’de veya herhangi bir başka ülkede; hayvan davranışları veri tabanı oluşturup, analiz ederek deprem öncesi tahminleme yapan başka bir uygulama yok. Evcil hayvanı olan, çiftlik hayvanları bulunan, balık çiftliklerinde çalışan, balıkçılık yapan, hayvanat bahçelerinde görevli bulunan, veterinerlik fakültelerindeki akademisyen ve öğrenciler, gözlem gücü kuvvetli, meraklı herkes bu uygulamayı indirip, kullanabilir.” 

KULLANICI BİLGİLENDİRİLİYOR

“Uygulama, kullanıcılarından gelen girdileri bir sunucuya gönderiyor. Son 7 gün boyunca girilen cevapların ortalaması hesaplanıyor. Kullanıcıya bir grafik şeklinde geri gönderiliyor.”

HAYVAN DAVRANIŞLARI İŞLENİYOR

“Kullanıcılar veri tabanına hayvan davranışlarının normal mi anormal mi olduğuna ilişkin bilgi giriyor. Her an büyük bir deprem olmadığı ve deprem öncesi hayvan davranış veri tabanı bulunmadığı için bu verileri ancak geniş bir katılımcı sayısı ile 

oluşturmak mümkün görünüyor.” 

ÜCRETSİZ KULLANIM

“Uygulamamız şu anda Google Play ve iOS’da mevcut. İsteyenler uygulamalarımızı şu adresler üzerinden ücretsiz indirip, kullanabiliyorlar.

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.animal_app_tda&pli=1

https://apps.apple.com/app/i-stanbul-depreme-haz%C4%B1rl%C4%B1k/id6446860892”

DÜNYADAN ÖRNEKLER 

• 1975 yılında, Çin’de 7.3 büyüklüğündeki depremden birkaç gün önce ev kedilerinin huzursuz ve tedirgin hale geldikleri gözlemlendi.  
• 2004 yılında, yine Çin’de bir çiftlikte 6.2 büyüklüğündeki depremden önce tavukların yumurtlamayı bıraktıkları ve kümeslerine girmek istemedikleri görüldü. 
• 2004 yılında Hint Okyanusu’nda meydana gelen deprem ve tsunami öncesi, Tayland’daki fillerin yüksek arazilere doğru yer değiştirdiği bildirildi.   
• Sri Lanka’da bir hayvanat bahçesindeki filamingolar, depremden saatler önce alçakta bulunan üreme alanlarını terk edip, yüksek arazilere uçtular.
• 2010 yılında, İtalya’da semenderler 6.3 büyüklüğündeki bir depremden günler önce üreme alanlarını terk ettiler. 

FELAKETLERİ UNUTMAMAK LAZIM

“Kahramanmaraş merkezli büyük depremin üzerinden zaman geçtikçe uygulamayı kullananların sayısı azalmaya başladı; bu üzücü bir gelişme. Felaketleri unutmamamız lazım, ancak bu şekilde yıkıcı etkileri azaltıp, önlem alabiliriz.” 

08 Mayıs 2023 Pazartesi