Ticaret Bakanlığı’nın kamuoyunun görüşüne açtığı Hal Yasası Taslağı, üretici ile tüketici arasındaki fiyat farkını azaltarak, sebze ve meyve fiyatlarını dengede tutmayı hedefliyor. Tasarıya göre üretici örgütlerine bedelsiz hal yeri sağlanacak, kira ve nakliye desteği verilecek. Ayrıca marketlerin satışa sundukları ürünlerin yüzde 20’sini doğrudan üreticiden almaları zorunlu hale getirilecek. Bu şartı yerine getirmeyen perakendecilere yıllık 50 milyon TL ceza uygulanacak.
ARZ KAYNAKLI ENFLASYON
Uzmanlara göre düzenleme, arz kaynaklı gıda enflasyonunu kontrol altına alacak. Üreticinin doğrudan tüketiciyle buluşmasının rekabeti artıracağını dile getiren uzmanlar, maliyetlerin düşmesinin fiyatlara yansıyacağını ve bu durumun enflasyonda kalıcı düşüşü destekleyeceğini söylüyor. Ayrıca, komisyoncular arası işlem sınırlamaları ve stokçuluğa karşı ağır para cezaları, piyasadaki suni fiyat artışlarını engelleyecek. Böylece hem üretim sürekliliği sağlanacak hem de vatandaş daha ucuz ürüne erişebilecek.
SON TÜKETİCİYE KADAR
İstanbul Ticaret’e taslağı değerlendiren Yıldız Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Karakaş, enflasyonun üç ana kaynağını arz, talep ve beklentilerin oluşturduğunu belirterek, birçok sektörde olduğu gibi işlenmemiş gıda sektöründe de enflasyonun ana sebeplerinden en önemlisinin arz olduğunu vurguladı. Özellikle taze sebze ve meyve üretiminde üretimin yapılmasından nihai ürünün son tüketiciyle buluşturulmasına kadar geçen arz sürecinin enflasyon açısından büyük önem taşıdığını dile getiren Karakaş, şöyle konuştu: “Bu süreçte zirai don, olumsuz hava koşulları ve kuraklık gibi kontrol etmekte zorlanacağımız olgular bulunurken bazı düzenlemelerle üstesinden gelebileceğimiz durumlar da vardı. İşte ‘Sebze ve Meyveler ile arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’ değişikliği veya halk arasında hal yasası olarak bilinen yasa tasarısıyla ulaşılmak istenilen de budur.”
Prof. Dr. Mesut Karakaş
MALİYETLERİ AZALTACAK
Karakaş, Hal Yasa Tasarısı’nın özellikle üretici örgütlerini ön plana çıkararak, üretimin sürekliliğini ve artışını desteklediğini ifade ederek, şu bilgiyi verdi: “Örneğin, üretici örgütlerine hal yerlerinin bedelsiz sağlanmak istenmesi, üretici örgütlerinin kendi ortak ve üyelerinin mallarını pazarlayabilmesi, üretici örgütlerine yapılan satışlardan gelir vergisi alınmamak istenmesi, üreticinin elini güçlendirecek. Üretim ve pazarlama maliyetlerini azaltacak. Aynı zamanda perakendecilerin üreticilerden veya üretici örgütlerinden satışa sunulan malların yüzde 20’sini geçmeyecek şekilde belirlenecek miktarı alma zorunluluğu üretilip tüketiciyle buluşamayan ürünlerin imha edilmesini engelleyecek ve arzın sürekliliğini sağlayarak ürün fiyatlarını aşağıya çekecek.”
SEBZE VE MEYVE KOMİSYONCULARI
Karakaş, Hal Yasa Tasarısı’nın sebze ve meyve komisyoncularının kendi aralarında işlem yapmalarını da sınırladığını belirtti. Komisyoncudan komisyoncuya veya tüccardan tüccara yapılacak mal devirleri ve satışların yasaklanarak suni fiyat oluşumlarının önüne geçilmek istendiğini aktaran Karakaş, “Bu düzenlemeye göre sebze ve meyvelerin satışından kaçınılması, stoka çekilmesi ve böylece yüksek stok sahibi firmaların piyasada fiyat belirlemesi, artan idari para cezalarıyla caydırılmak isteniyor” diye konuştu.
KORUYUCU ADIMLAR DA VAR
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, taslakla tüketiciye daha şeffaf ve istikrarlı bir piyasa ortamı sunulacağını, üreticiye ise nakliye ve kira desteği ile koruyucu adımlar atılacağını belirtti. Alıcılar için kayıt ve teminat şartı getirileceğini vurgulayan Tavşan, ödemelerde sorun yaşanmasının bu şekilde önüne geçileceğini dile getirdi. Tavşan, üretimde en önemli sorunun iklim koşullarından kaynaklandığını söyledi. Tavşan, soğukların meyve üretimini bu yıl olumsuz etkilediğini, özellikle elma ve armutta sıkıntı yaşanabileceğini ifade ederek, mandalinada bolluk olduğunu, limonun ise yazın pahalı iken şu an ucuzladığını belirtti. Tavşan, sektörün geleceği için standartlaşma ve markalaşmaya öncelik verilmesi gerektiğinin, bölgesel markaların üreticiye güç katacağının altını çizerek, Cumhurbaşkanlığı tarafından hal yapımı ve üretici birliklerine kredi öncelikleri sağlanacağını söyledi. Tavşan, “Hal yasasının tamamı değişmiyor, sadece bir revizyon olacak” dedi.
Yüksel Tavşan
