Türkiye ihracatının yarısından fazlasını Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yapıyor. Ancak Gümrük Birliği’nin mevcut hali işbirliğini desteklemekten çok sınırlayıcı etki yapıyor. İş dünyası teknik temasları süren çalışmaların bir an önce tamamlanmasını bekliyor. AB pazarındaki kalıcı rekabet üstünlüğünün Gümrük Birliği’nin tam modernizasyonuyla mümkün olabileceği belirtiliyor. AB son yıllarda imzaladığı yeni nesil STA’lar kapsamında tarım, hizmetler, yatırımlar ve kamu alımları gibi alanlarda üçüncü ülkelerle, Türkiye ile olan ortaklık ilişkisinden daha derin tercihli düzenlemeler gerçekleştiriyor. İş dünyası, burada en kritik noktanın tarım ürünlerinin dahil edilmesi olduğunu belirtiyor.
SINIRLAYICI ETKİ
Gümrük Birliği’nin güncellenmesi taraflar arasındaki ticarette sistemik sorunlara çözüm bulunması ve AB ile tercihli ticari ve ekonomik ilişkilerin tarım, kamu alımları, hizmetler ve e-ticaret gibi yeni alanlara genişletilmesi amaçlanıyor. AB’nin üçüncü ülkelerle imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmalarına (STA) Türkiye’nin de dahil edilerek üçlü kümülasyon sağlanması önemli. İş dünyası, Gümrük Birliği’nin mevcut haliyle iş birliğini desteklemekten çok sınırlayıcı etki yaptığını belirterek, teknik temasları süren çalışmaların bir an önce tamamlanmasını istiyor.
AVDAGİÇ: AB İÇİN DOĞRU ADRES TÜRKİYE
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, dünya ticaretinin buhranlar yaşadığı, gümrük tarifeleri ve ticaret savaşlarının korumacılığının yeniden gündeme taşıdığı bir süreçte, Avrupa’yı ticareten canlandıracak adresin Türkiye olduğunu vurguladı. Avdagiç, bunun yolunun da Gümrük Birliği Anlaşması’nın güncellenmesinden geçtiğini ifade etti.
200 YILLIK TARİH
Avdagiç, “Türkiye ile Avrupa arasındaki ticaretin 200 yıllık tarihi ortaya koyuyor ki, iki bölge de ekonomik açıdan birbirini tamamlayan ve geliştiren bir niteliğe sahiptir. 1800’lü yıllardan 2000’li yıllara değin de Avrupa ülkelerine ticaretimiz hep dış ticaretimizde yarıya yakın bir oran oluşturdu” dedi. Avrupa Birliği ile Türkiye arasında 1996’da yürürlüğe giren Gümrük Birliği’ni (GB) dönüm noktası olarak niteleyen Avdagiç, “Gerçekten GB, bizleri siyasetten kültüre geniş bir alanda Avrupa kültürü ile yakınlaştırdı” diye konuştu.
KAPSAM GENİŞLEMELİ
İTO Başkanı Avdagiç, Gümrük Birliği’nin kapsamıyla ilgili şu açıklamayı yaptı: “Kabul edelim ki GB, ilk yıllarda Türk sanayiine yeni bir bakış açısı kazandırdı. Üretim niteliğinin, kalitesinin ve nevinin artmasına, pazar çeşitliliğinin gelişmesine ve dış ticaret kültürünün değer kazanmasına katkı sundu. Aynı zamanda Avrupa Birliği’ne uygun teknik mevzuat ve rekabet kurallarına uyumu destekledi. Tüm bunlar da Türkiye’nin üretim ve ticaretinin dünya ekonomisiyle entegrasyonunu geliştirdi; imalat sektörümüzün dinamik ve disiplinli bir yapıya ulaşmasına katkı verdi. Ancak geçen 29 yıl, GB’nin ruhunu donuklaştırdı. Bu süreçte uygulamadan kaynaklanan bazı sorunlar yaşandı. Daha da önemlisi değişen ve gelişen küresel ticaret sistemi doğrultusunda güncellenmeye ihtiyaç duyuldu. 2018 yılından itibaren bu ihtiyacı görüp GB’nin çağın gerekliliklerine uygun bir şekilde modernize edilmesi ve kapsamının genişletilmesi gerektiğini sürekli dile getiriyoruz.”
HAKSIZ REKABET RİSKİ
Türkiye ile AB ekonomisinin daha geniş bir entegrasyon sağlamasının ancak ve ancak Gümrük Birliği’nin güncellenmesiyle mümkün olduğuna dikkat çeken Avdagiç sözlerini şöyle sürdürdü: “Bizim beklentimiz; güncellemenin yalnızca teknik değil aynı zamanda ticari ilişkilerin daha eşit, şeffaf ve sürdürülebilir bir zemine oturtulmasını sağlayacak nitelikte olmasıdır. Ayrıca vurgulamak gerekir ki, AB’nin serbest ticaret anlaşması imzaladığı ülkelerle ticarette yaşanan haksız rekabet riski, ülkemizde kayıtlı ticari araçlara uygulanan karayolu taşıma kotaları ve iş dünyasının paydaşlarına uygulanan vize sorunu ikili ilişkilerde bulunan başlıca teknik engeller arasında yer alıyor.”
ÖNEMLİ BİR FIRSAT
Avdagiç, konuyla ilgili yaptığı değerlendirmede “Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne ilişkin karar alma ve politika oluşturma mekanizmasının geliştirilmesi, Türk iş dünyasının karşı karşıya kaldığı vize sorunlarının çözülmesi, Gümrük Birliği’nin hizmet ticareti, e-ticaret, mikro ticaret gibi daha geniş bir çerçeveyi kapsayacak şekilde revize edilmesi ve AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı ticaret anlaşmaları dolayısıyla ülkemizin uğradığı dezavantajların önlenmesi önem arz ediyor. Bu bağlamda Türkiye-AB Yüksek Düzeyli Ekonomik Diyalog toplantılarının önemli bir fırsat olduğunu düşünüyoruz.” diye konuştu.
TİCARET HACMİ KATLANABİLİR
Avdagiç “Sonuç olarak Türkiye’nin AB ülkeleri ile 200 milyar Euro olan ticaret hacmi, ancak Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ile katlanacaktır. Bu potansiyel, rakamsal artışın ötesinde sanayiden lojistiğe, hizmetlerden dijital ekonomiye kadar çok sayıda sektörde derin bir iş birliği anlamına geliyor” dedi.
ANLAŞMA SAYISI 25’TE KALDI
İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, “Gümrük Birliği’nin güncellemesi artık bir şart. Yapalım mı? Yapmayalım mı? diye karar vereceğimiz bir konu değil” uyarısında bulundu. Türkiye masada olmadığı için başka ülkelerle anlaşmalar da görüşünü aktaramadığını dile getiren Zeytinoğlu, şöyle konuştu: “AB’nin yaptığı serbest ticaret anlaşması sayısı 75. Bizim Gümrük Birliği’nden daha ileri seviyede olanlar da var. Ona karşın o ülkelerle yaptığımız ikili anlaşma sayısı sadece 25’te kaldı. Dolayısıyla burada bir dengesizlik var. Bunun dışında tarım hizmetleri ve kamu alımlarının da bu işe katılması lazım. Tabi bunu yaparken yeşil dönüşüm ve dijitalleşmeyi de göz önüne alarak, geleceğe yönelik ülkemizin modern yatırımları alması açısından da bir hamle olarak görüyoruz.”
TARIMDA REFORM YAPMA FIRSATI
Zeytinoğlu, burada en kritik noktanın tarım ürünlerinin dahil edilmesi olduğunu ifade ederek, şunları kaydetti: “Tarım ürünleri de dahil edilirse bizim tam üyelik için son adımımız gibi olabilir. 1996’da gümrük birliği yaptığımızdaki otomotiv sektörünün durumuyla bugün ki konumu arasında dağlar kadar fark var. Bunun altında da AB’den bize doğrudan gelen yatırımlar yatıyor. Dolayısıyla tarımsal alanda da bir ilerleme olması halinde AB ve dünyadan gelecek yatırımlar vasıtasıyla biz tarımda da bir reform yapma fırsatı yakalarız. Bir de tarımı yaparken hem karbonsuzlaşma hem de döngüsel ekonomi gibi konularda da ilerlememiz çok değerli. Bunları da yaparsak, Türkiye’yi bütün iş kollarında dünyayla rekabet edebilir ülke olması açısından öne çıkabiliriz. Zaten AB bizim en önemli ticaret partnerimiz.”
TÜRKİYE’NİN TALEPLERİ
Ticaret Bakanlığı İstanbul Ticaret’e Gümrük Birliği’nin güncellenmesiyle ilgili şu açıklamayı yaptı:
Türkiye’nin AB’nin karar alma süreçlerine dahil olamaması, Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) konusunda yaşanan uyumsuzluklar, transit ticaretle ilgili uygulanan kota sınırlamaları ve Türk iş insanlarının karşılaştığı vize sorunları.
Değişen küresel ticaret dinamikleri ile hizmetlerin, e-ticaretin, dijitalleşmenin ve yeşil dönüşümün artan önemi, güncellenmiş bir ticaret çerçevesini zorunlu kılıyor.
Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girdiği 1996 yılında, AB’ye ihracatımız yaklaşık 11 milyar dolar oldu. Geçtiğimiz yıl bu tutar 109 milyar dolarlık rekor bir seviyeye ulaştı.
AB ile artarak devam eden ticari ilişkilerimizin neticesinde, 2025 yılının ilk beş aylık periyodunda, AB’ye 48 milyar dolarlık ihracatla geçtiğimiz yılın ilk beş aylık periyoduna kıyasla yüzde 7 daha fazla ihracat gerçekleştirildi.
