GAP’ta yeni öncelik kuraklıkla mücadele

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), tarımdan turizme, enerjiden sosyal projelere kadar pek çok alandaki yatırımlarıyla bölgeyi kalkındırıyor. Son 33 yılda 235 milyar liradan fazla kaynak aktarılan GAP, enerji ve sulamadaki hedeflerine büyük ölçüde ulaştı.

İklim değişikliği ve kuraklık çözümü için bu kez vizyonunu değiştiren GAP, güvenli gıda ve kırsal nüfusun korunmasına da katkı sağlıyor. İkinci yüzyılda ‘Yeni GAP’ vizyonu, sürdürülebilir tarım ve enerji alanında büyük potansiyel barındırıyor. GAP, bu vizyonuyla küresel kuraklıkla mücadelede de öncü rol oynayacak. 

HABER: BARIŞ CABACI

Türkiye’nin en önemli kalkınma projelerinden Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), sulamadan sanayiye, tarımdan turizme, enerjiden sosyal projelere kadar birçok alandaki yatırımlarıyla bölgeyi 33 yıldır kalkındırıyor. GAP Bölge Kalkınma İdaresi verilerine göre; Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak’ın yer aldığı 9 ili kapsayan GAP’a son 33 yılda 235 milyar lirayı aşan kaynak aktarıldı. Yıllık 27 milyar kilovatsaat olan enerji hedefinin yüzde 92’si, 1 milyon hektar sulama hedefinin ise yüzde 58’i gerçekleşti. Bölgede 2000 yılında 503 milyon dolar olan ihracat, 2022’de 25 kattan fazla artarak 13 milyar doların (Türkiye’nin ihracatının yüzde 5’ine tekabül ediyor) üzerine çıktı. Bölgeye 2002’de 155 teşvik belgesi verilirken, geçen yıl verilen belge sayısı 2 bin 300’ü aştı. 

Türkiye ekonomisi için önemli bir proje olan GAP’ta bu yıl 53 alt projenin desteklendiğini belirten GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanı Dr. Hasan Maral, İstanbul Ticaret Gazetesi’nin sorularını cevapladı.

2100 HEDEFİ GÜVENLİ GIDA

Küresel iklim değişikliği ve kuraklık göz önünde bulundurulduğunda, GAP’ın bölge ve Türkiye için anlamı nedir?

GAP Bölgesi, 48.2 milyar metreküp su potansiyeline ve 3.2 milyon hektar işlenebilir tarım arazisine sahip. Mevcut su kaynakları ile 2.1 milyon hektar alanda sulu tarım yapılabilir. Türkiye ve GAP Bölgesi için 2030, 2050, 2070 ve 2100 iklim değişikliği etkileri projeksiyonu dikkate alındığında, bu büyüklükteki bir sulu tarım alanı, ulusal ve uluslararası tarımsal üretim politikalarına yön verebilecek potansiyele sahip. İklim değişikliği ve kuraklık etkilerinin azaltılmasına yönelik uygulanacak tedbirlerle ancak GAP Bölgesi tarım potansiyeli verimli ve sürdürülebilir olabilir. GAP Bölgesi’nde bütüncül bir yaklaşımla öncelikle kaynakların korunması sağlanarak; etkin ve verimli tarımsal üretim modelleri (kuraklık yönetimi, alternatif üretim vb.) geliştirilip uygulandığında ülkemiz için güvenli gıdaya erişimin odak bölgesi olacak. 

KIRSAL NÜFUSU KORUYOR     

GAP, bölgenin en büyük projelerinden biri ve zirai üretimin artmasını sağlayarak tarım sanayinin gelişmesine katkıda bulunuyor. Türk iş dünyası ve Körfez bölgesi için ne gibi fırsatlar sunuyor?

Türkiye’de üretilen pamuğun yüzde 50’si, kırmızı mercimeğin yüzde 96’sı, dane burçağın yüzde 99’u, durum buğdayın yüzde 44’ü, antepfıstığının yüzde 95’i, baharatlık kırmızı biberin yüzde 85’i, kurutmalık çekirdekli üzümün yüzde 48’i, bademin yüzde 40’ı başta olmak üzere birçok tarım ürünü GAP bölgesinde yetiştiriliyor. Bu üretim modelinin sürdürülebilirliğini sağlamak, hatta birim alan üretim değerini artıracak teknik ve teknolojilerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırması yönünde adımlar atarak gelecek vizyonunu oluşturmak önemli. ‘Tarladan ihracata’ ve ‘Ürün değer zinciri’ gibi modeller ile tarımsal sanayide Ar-Ge merkezleri, ihtisas bölgeleri, serbest bölge, kaynak yönetim merkezleri vb. (mevcutların kapasiteleri geliştirilmeli) yenilikçi alanlar kurulduğunda, bölgenin gelişmişlik endeksi önemli ölçüde artacaktır. Dolayısıyla GAP Bölgesi’nin tarımsal potansiyeli; istihdam olanakları ile bölge ve ülke gelir seviyesinin artmasına, kırsal nüfus ile kaynakların korunmasına ve sürdürülebilirliğine katkı sunuyor.

YENİ GAP VİZYONU 

GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın görev süresi 31 Aralık 2028’e kadar uzatıldı. Mevcut planlara ek olarak, 5 yıllık süre içinde bölgede ne gibi yenilikler bekleniyor?

4 Ağustos’ta yayımlanan 32269 sayılı Resmi Gazete’de görev süremiz 5 yıl daha uzatıldı. 12. Kalkınma Planı ile 2024-2028 dönemini kapsayan Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi çalışmaları da eş zamanlı devam ediyor. Ulusal ölçekte yürütülen bu çalışmalara paralel olarak hazırlıkları devam eden GAP Bölge Kalkınma Programı (2024-2028) kapsamında Başkanlığımızın önümüzdeki 5 yıllık süreçte uygulayacağı projelere ilişkin amaç, hedef ve sektörler için operasyonel programlar belirliyoruz. Bu programlar oluşturulurken ‘Türkiye Yüzyılında Yeni GAP’ sloganıyla son dönemlerde yaşadığımız pandemi, doğal afetler, Rusya-Ukrayna savaşı gibi hadiseler de dikkate alınarak yeni bir vizyon oluşturmaya çalışıyoruz. Bu vizyonda öncelikli olarak afetlere dirençlilik, iklim değişikliğine uyum, çevrenin ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, ekonomik sürdürülebilirlik ve fırsat eşitliği gibi ilkeler doğrultusunda gerek bölge içi gerekse de bölgelerarası gelişmişlik farklarını azami ölçüde azaltmaya gayret edeceğiz. Bu arada ulusal bir markaya dönüşen GAP’ın sahip olduğu doğal, kültürel ve tarihi mekânları diğer paydaşlarımızla birlikte daha etkin bir şekilde, koruma-kullanma dengesi de gözetilerek tanıtmaya ve bölgeyi bir çekim merkezine dönüştürme çalışmalarına Cumhuriyetin ikinci yüzyılında da devam edeceğiz.

BEREKETLİ HİLAL’İN YILDIZI GAP’A YATIRIM ÇAĞRISI

Türkiye’nin en genç nüfusunu barındıran ve iş insanlarımızın hayata geçirebileceği çok önemli kaynaklara ve potansiyele sahip olan GAP bölgemizin İTO üyeleri için bir fırsat olduğunu düşünüyorum. İTO üyelerini bölgemizde iş kurmaya davet ediyorum. İstanbul iş dünyasının Mezopotamya’da, diğer bir ifadeyle Bereketli Hilal’in yıldızı GAP’ta gerçekleştirmeyi planladığı her türlü yatırımda kendilerine büyük destek sunacağımızı belirtmek istiyorum. Hatta işbirliklerine giderek büyük yatırımları da birlikte başaracağımızı düşünüyorum. 

TARIM ALANLARININ %20’Sİ 

Türkiye’de tarıma uygun sulanabilir alanların yüzde 20’si GAP bölgesinde bulunuyor. Bölgede yaklaşık 1 milyon hektar alanda sulama yapılıyor. Türkiye’nin 25 havzasındaki toplam su potansiyeli 186 milyar metreküp. Bunun 32 milyar metreküpü Fırat Nehri, 21 milyar metreküpü Dicle Nehri’nde olmak üzere toplam 53 milyar metreküpü bu havzada yer alıyor. Ancak yıllık kullanılabilir su potansiyeli, 14 milyar metreküpü yeraltı suyu olmak üzere toplam 112 milyar metreküp. GAP yatırım tahsislerinin Türkiye içindeki payı ise yüzde 12.2.

RAKAMLARLA GAP

22: Baraj sayısı

19: Hidroelektrik santrali sayısı

27 milyar kWh: Yılda üretilen enerji miktarı

18: OSB sayısı

1: Serbest bölge sayısı

13 milyar $: Bölgeden yapılan ihracat

14 Ağustos 2023 Pazartesi