Emtiada dengelenme için umut yeni yılda

Emtia fiyatlarında son yıllarda yaşanan yükseliş, pandeminin getirdiği zorluklarla birlikte küresel ekonomiyi zorlamaya devam ediyor. Pandemi nedeniyle tedarik zincirindeki halkaların aşınması, emtiadaki arz sorunuyla birleşince fiyatlar daha hızlı yükselmeye başladı.

Uzmanlar, 2022’nin ikinci çeyreğinden itibaren emtia fiyatlarında rahatlama öngörüsünde bulunuyor. Buna gerekçe olarak da fiyat artışlarının zirveyi görmesi, tüketici talebinin azalması ve tedarik zincirinde dengelerin-rollerin yeniden belirlenmesi gösteriliyor.

HABER: MÜGE BİBER

Dünya genelindeki pandemi, birçok ülkede üretimin yavaşlamasına, hatta bazı sektörlerde durmasına neden oldu. Aşılamanın yaygınlaşması ve kısıtlamaların gevşetilmesi ile küresel üretim normale dönerken; bu kez tedarik zincirindeki halkalar gevşedi. Hammadde arzında ve lojistikte sıkıntılar yaşanmaya başladı. Navlun yükseldi. Pandemi döneminde artan enerji ve hammadde fiyatları, limanlardaki yoğunluk, lojistik sektöründe çalışan eleman yetersizliği, tedarik zincirindeki sıkıntılar sektörleri zora soktu. Bu gelişmeler Türkiye’de de etkisini gösteriyor. 2021 biterken, normalleşme adımları sonrası ertelenen talebin harekete geçmesi ile birlikte enerji başta olmak üzere, küresel emtia fiyatları daha da artmaya devam ediyor. Uzmanlar, bu artışın rahatlayacağı tarih olarak 2022’nin birinci ve ikinci çeyreğine işaret ediyor.

ENERJİ İKİNCİ ÇEYREKTE

Dünya Bankası’nın Emtia Piyasaları Görünüm Raporu’na göre, enerji fiyatlarının ortalama yüzde 80’in üzerinde artışla yılı kapatması bekleniyor. Raporda, yüksek enerji fiyatları nedeniyle gelişmekte olan ülkelerin enflasyon riskiyle karşı karşıya kalacağı uyarısına da yer verildi. Enerji fiyatlarının arz kısıtları hafifledikçe 2022’nin ikinci yarısından itibaren düşmeye başlayacağı tahmin ediliyor.

AZALIŞ BEKLENTİSİ

Enerji emtia fiyat endeksinin yeni yılda yüzde 2.3 oranında artacağının beklendiğine dikkat çekilen raporda, enerji dışı emtia fiyat endeksinin ise yüzde 2.3 azalacağı tahminine yer verildi. Metal ve mineral fiyat endeksinin de bu yıl geçen yıla göre yüzde 48.5 artacağı, yeni yılda ise yüzde 5 azalacağı tahmin ediliyor. Tarımsal ürünlerin fiyat endeksinin de bu yıl yüzde 22 artması beklenirken, gelecek yıl yüzde 1.4’lük azalma tahmini aktarıldı.

BALTIK ENDEKSİ DÜŞTÜ

2008 krizinin etkisiyle talebin kesilmesi, emtia fiyatlarında düşüşe neden olmuştu. Krizin etkileri geçtikçe fiyatlarda 2011 yılına kadar yükşeliş trendi, 2020 yılına kadar da düşüş kaydedildi. 2020’den günümüze kadar da fiyatlar hızla tırmandı.

Uluslararası taşımacılık ve navlun fiyatlarını ölçen Baltık Kuru Yük Endeksi, uluslararası ticaretin seyrini izlemek açısından büyük önem taşıyor. Baltık Kuru Yük Endeksi, ekim ayında 2008’den bu yana en yüksek düzeyi gördükten sonra sadece bir ay içinde yüzde 50’nin üzerinde düşüş kaydetti. 7 Ekim itibariyle 5.650 düzeyi ile 13 yılın zirvesini gören kuru yük endeksi, 5 Kasım itibariyle 2.715 düzeyine kadar geriledi. Endeks, 15 Kasım itibariyle 2 bin 759 düzeyinde. Uzmanlara göre Baltık Kuru Yük Endeksi’ndeki düşüşün ana nedeni, talepteki yavaşlama ama Çin’in kömür ithalatındaki düşüş ve kömür piyasasına yaptığı müdahaleler de endeksteki düşüşte etkili.

İKLİM FAKTÖRÜ

Uzmanlara göre, tedarikte 2022 yılının ilk yarısında mevcut sıkıntıların sürmesi beklenirken, yılın ikinci yarısından itibaren navlun fiyatları, konteyner sıkışıklığı, üretim tesislerinde işgücü açığı ve girdi tedariki gibi sorunların azalmaya başlayacağı öngörülüyor. Yüksek enerji fiyatlarının da normalleşmeye başlayacağını belirten uzmanlar, 2022 yılında iklim değişimi ve kuraklığın olumsuz etkileri ile yeşil ekonomiye geçiş amaçlı dönüşümün etkilerinin emtiaların bir bölümünde fiyat artışlarının devam etmesine yol açacağına işaret ediyor.

ARZ SIKINTISINA YOL AÇAN NEDENLER

* Salgının patlak vermesinin hemen ardından bazı ülkelerin hammadde stoklaması ve kritik hammaddelerin ihracatını zorlaştırıcı politikalar uygulamaları.

* Otomotiv sektöründe yaşanan çip krizi.

* ABD’de salgın sonrası çalışma hayatına dönmekte kararsız kalanların neden olduğu işgücü kıtlığı.

* Karantinadan dolayı bazı büyük limanların kapalı kalması ve küresel ticaretin yeniden hareketlenmesi sonucunda uluslararası taşımacılık maliyetlerinin artması.

* Kuraklıktan dolayı küresel ölçekte tarımsal rekoltenin azalması.

* İngiltere’de baş gösteren TIR şoförü açığı.

* Kömür, doğalgaz ve petrol fiyatlarının artması.

2022 İLK ÇEYREKTEN SONRA FİYATLARDA DENGE BEKLENTİSİ

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arif Yavuz, İstanbul Ticaret’e yaptığı açıklamada, arz ve talep dengesi oluşana kadar fiyatların artmaya devam edeceğini belirtti. Prof. Dr. Yavuz, “Bu dengenin oluşumu, arzın ve üretimin artmasına bağlı. Biz, arzın kasıtlı olarak tutulduğunu düşünüyoruz. Fiyatların artmaya devam edeceğini öngörüyoruz. 2022’nin ilk çeyreğinden sonra fiyatların süratli olarak geri geleceğini ve normal ortalama seviyelerde denge oluşacağını tahmin ediyoruz” dedi.

SANCILI GEÇİŞ DÖNEMİ

Uluslararası emtia fiyatlarının bulunduğu seviyeler, enflasyon görünümü üzerinde risk oluşturuyor. Son dönemde uluslararası enerji piyasalarında kömür ve doğalgaz fiyatlarında da artış devam ediyor. Doğalgaz arzında yaşanan eksikliğin küresel enerji krizini tetiklediğine dikkat çeken The London Energy Club Başkanı Mehmet Öğütçü, petrolde son bir yılda yüzde 100’ü aşan fiyatlar gibi kömürde de benzer bir durum yaşandığını söyledi. Öğütçü, ”Doğalgazda yaşanan kriz, petrol talebini de etkiliyor, küresel enerji krizini de tetikliyor. Fosil yakıtlardan daha yeşil bir enerjiye geçiş süreci, ne yazık ki sanıldığı kadar yumuşak olmayacak. Oldukça sancılı bir dönem içerisindeyiz. Benim tahminim, nisan-mayıs ayına kadar bu çetin kış koşulları ve dramatik enerji krizleri devam edecek. Daha sonra krizin nispi bir durgunluğa girmesini bekliyorum” dedi.

EMTİA YENİ YILDA AYRIŞACAK

Ekonomist Dr. Can Fuat Gürlesel’in İstanbul Ticaret’e yaptığı açıklamaya göre, küresel ölçekte emtia fiyatlarındaki artış birçok nedenden kaynaklanıyor. Emtia fiyatlarının bu nedenlerle yaşanacak gelişmelere bağlı olarak hareket edeceğine dikkat çeken Dr. Gürlesel, “Öncelikle tüketicilerin kuvvetli mal talebi devam ediyor. Buna bağlı olarak da üretim iştahı sürüyor. Muhtemelen 2022 yılının ilk çeyreğinde tüketici talebi durağanlaşsa dahi yılın özellikle ikinci yarısında tüketim yine kuvvetli olacak. Emtia talebi tüketimdeki büyümeye bağlı olarak yüksek kalacak” dedi. Bu beklentiler çerçevesinde emtia fiyatlarının en yüksek seviyelerine yaklaşmış gibi göründüğünü söyleyen Dr. Can Fuat Gürlesel, şöyle devam etti: “Tedarik ve arz kaynaklı fiyat artışı yaşanan özellikle metal fiyatları, muhtemelen 2022’nin ikinci yarısında bugünkü zirvelerinden gerileyecek. Endüstriyel hammaddeler ile gıda fiyatlarında artışlar sürecek. Yine yeşil dönüşüm nedeniyle talep artışı yaşanacak bakır ve magnezyum gibi metaller ile lityum vb. kritik metallerin fiyatlarında ise artışlar devam edecek. 2022 yılı, emtia fiyatlarının ayrışma göstererek hareket edeceği bir yıl olacak.”

29 Kasım 2021 Pazartesi

Etiketler : Gündem