Türkiye'nin ekonomi başkenti İstanbul'un önemi 6 Şubat depremleri sonrası bir kez daha gözler önüne serildi. 60 milyar dolara yakın ihracatla bölgesinin parlayan yıldızı olan İstanbul’da 7.5 milyon konut ve işyerinin 1.5 milyonu yüksek risk altında. Her an yıkılacak konut sayısı ise 600 bin. Uzmanlar, “Dirençli İstanbul, Türkiye’nin sigortası” diyerek, konunun aciliyetine dikkat çekiyor.
Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen 6 Şubat depremlerinin üzerinden tam iki yıl geçti. İstanbul ve depremden etkilenmeyen diğer illerin acil yardımlarıyla ayağa kalkan afet bölgesinde, iki yılda, konutların büyük bölümü yenilendi. Sanayi siteleri ve esnafın da kalıcı dükkanlara geçmeleri için çalışmalar sürüyor. İstanbul, depremden zarar gören firmalara hem malzeme hem de satış desteği sağladı. 6 Şubat örneğinde görüldüğü gibi diğer iller için hem kaynak hem güvence olan İstanbul’un kendisi de deprem riskiyle karşı karşıya.
HER AN YIKILACAK 600 BİN KONUT
İstanbul'da 1.5 milyon konut ve işyeri yüksek risk altında. Her an yıkılacak ise 600 bin konut mevcut. İstanbul'da bugüne kadar 907 bin bağımsız birimin dönüşümü tamamlandı. Yarısı Bizden Kampanyasıyla ise kent genelinde 193 bin ev ve işyerinin dönüşümü sürüyor. Uzmanlar, “Dirençli İstanbul, Türkiye’nin sigortası” diyerek, acil önlem alınması gerektiğini vurguluyor.
İHRACATI SIRTLIYOR
Türkiye’nin ticaret, yatırım, finans ve turizm başkenti İstanbul’un, TÜİK verilerine göre toplam gayrisafi yurt içi hasıladaki payı yüzde 30.4. İstanbul, 2023 yılında ihracatını yüzde 7.5 artırarak, 59 milyar 381 milyon dolarla Türkiye’nin en çok ihracat yapan ili oldu. Kent, limanlarıyla da ihracatın dışa açılan ana kapısı.
İYİ Kİ İSTANBUL VAR!
6 Şubat depremiyle sarsılan afet bölgesindeki iş dünyasının temsilcileri, olası İstanbul depremi için “Geç kalmayın” uyarısında bulunuyor. Bölge iş dünyasının İstanbul’a yönelik uyarıları şöyle:
* Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu: Olası bir İstanbul depremine karşı acil önlem alınmalı. Böyle bir afet İstanbul’da olursa, Türkiye durur. Her şeyin kalbi İstanbul. İstanbul’da kentsel dönüşüm bir an önce ilçe ilçe hızlandırılmalı. Acil eylem ve tahliye planı hazırlanmalı. Deniz ulaşımı, afette kullanıma uygun hale getirilmeli.
* Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu: 6 Şubat’ta sesimize kulak veren ilk şehir İstanbul oldu. İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Sanayi Odası ile ciddi bir kontak halindeydik. TÜİK verilerine göre Türkiye nüfusunun yüzde 18’i İstanbul'da ikamet ediyor. Şehrimizin yeniden ayağa kalkma mücadelesine sundukları katkı için müteşekkiriz.
* Kahramanmaraş Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Narlı: İstanbul kentsel dönüşüme çok hızlı bir şekilde sarılmalı.
SIFIRDAN DÖNÜŞÜM
Orca Macro Finansal Danışmanlık Kurucusu Evren Kırıkoğlu, İstanbul’da eski konutların dönüştürülmesinden ziyade yeni arsa tahsisiyle sıfırdan konut inşaatının piyasayı da rahatlatacağını ve arzı artıracağını söyledi. Kentsel dönüşümde bir binayı yıkıp yenisini yapana kadar ek binaya da ihtiyaç olduğunu dile getiren Kırıkoğlu, “İlk etapta yeni bina inşaatına ağırlık verilerek, eski binaların da dönüşümü desteklenmeli” dedi.
FİNANSMAN SORUNU DA ÇÖZÜLÜYOR
Afet bölgesindeki iş dünyasının temsilcileri, iki yılda yaraların hızlı sarıldığını belirterek, bölgenin eski haline dönmesinin zaman alacağını söyledi. Bölgedeki iş insanları yeniden inşa süreci ve beklentilerini de anlattı.
ZAMAN ALACAK
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu, yaklaşık 25 bin konutun kura çekilişinin yapıldığını ve vatandaşların taşınmaya başladığını söyledi. Buluntu, diğer konut inşaatlarının yerinde dönüşüm modeliyle sürdüğünü kaydederek, tüm konutların TOKİ eliyle yapılmasının mümkün olmadığını dile getirdi.
Kentin eski düzene kavuşması ve ayağa kalkmasının daha zaman alacağını belirten Buluntu, iki yılda esnaf için kalıcı işyerleriyle ilgili inşaat çalışmalarının sürdüğünü söyledi. OSB’lerin toparlanma sürecinde olduğuna işaret eden Buluntu, “Kapasite kullanım oranları şu an yüzde 55-60 civarında. Mücbir sebeple taksitlendirme koşullarından yararlanmak için hem SGK hem de maliye teminat istiyor. Ancak kimsenin şu an teminat verecek durumu yok” diye konuştu.
REKABETTE ZORLANIYORUZ
Kahramanmaraş Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Narlı da yapım aşamasındaki konutların yüzde 85-90’ının tamamlandığını söyledi. Kahramanmaraş’ın tekstil, kuyumculuk, çelik gibi emek yoğun sektörleri bünyesinde barındırdığını hatırlatan Narlı, Özbekistan, Mısır ve Vietnam gibi ülkelerde işçilik maliyeti 200 dolar civarındayken Türkiye’de 1400 dolar olduğu için rekabette zorlandıklarına dikkat çekti. Narlı, bu nedenle yurt dışından gelen ürünlerde gümrük vergilerinin artırılması gerektiğini vurgulayarak, “Finansman sorununu yavaş yavaş çözüyoruz. Ancak yurt dışından gelen iplik ve kumaşa mutlaka vergi konulmalı” dedi.
ÜRETİME VE İHRACATA DEVAM
Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu ise 2025 sonu itibariyle kentte tüm konut ve işyerlerinin teslim edilmesini beklediklerini söyledi. Kentteki Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) depremde ayakta kaldığını hatırlatan Sadıkoğlu, şöyle konuştu: ” Malatya’da 35 bin 680 binamız ağır hasar aldı, 27 bin 500 bağımsız işyeri ve ofis kullanılamaz hale geldi. 103 bin bağımsız konuta ve işyerine ihtiyacımız var. Ancak, şu ana kadar kurası çekilen konut sayısı sadece 26 bin 305. Yaşanan sermaye ve gelir kayıplarının yanında düşük ticaret hacmi ile biriken vergi ve SGK prim borçları firmalarımızın belini büküyor. Özellikle depremzede firmalara hızlıca finans desteği sunulmalı. Acil nakit desteğine ihtiyacımız var. OSB başta olmak üzere şehrimizde acil beyaz ve mavi yakalı personele ihtiyacımız var. Ancak tüm sorunlara rağmen üretime ve ihracata devam edeceğiz.”
SÜPER TEŞVİK ÖNERİSİ
Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Torunoğlu da kentte halen işyerlerini açamayan çok sayıda üyelerinin olduğunu söyledi. Torunoğlu, “OSB’ler deprem öncesine göre yüzde 60 kapasiteyle çalışıyor. Deprem bölgesindeki şehirler süper teşvik bölgesi ilan edilmeli” dedi.
700 ESNAFIN İŞYERİ YIKILDI
Adıyaman Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Ziya Duranay, inşaatına başlanan kalıcı çarşılar ve işyerlerinin açılışının yapılacağını dile getirerek, “600-700 esnafımızın işyeri yıkıldı. Sanayi sitemiz hasar görse de burada üretim hep devam etti” diye konuştu.
DEPREMZEDE ESNAFA 41.5 MİLYARLIK KREDİ
Ticaret Bakanlığı verilerine göre, deprem bölgesindeki esnaf ve sanatkarlara Şubat-Kasım 2023 döneminde Halkbank tarafından 1 yıl geri ödemesiz 5 yıl vadeli kredi desteği sağlandı. Bu dönemde kredi desteği verilen esnaf sayısı 27 bin 202, tutarı da 6.7 milyar lira oldu. 12 ildeki esnaf ve sanatkarlara Şubat 2023-Aralık 2024 döneminde kredi ve kefalet kooperatifleri aracılığıyla ya da doğrudan Halkbank'tan sağlanan kredilerin tutarı 41 milyar 451 milyon 736 bin 645 liraya ulaştı.
453 BİN EV VE İŞYERİ YIL SONUNDA TESLİM EDİLECEK
Deprem bölgesi için 2025 bütçesinden 584 milyar lira kaynak ayrıldı. 11 ilde toplam 201 bin 580 konut ile işyerinin anahtarları teslim edildi. 2025 sonunda bölgenin tamamında 453 bin ev ve işyeri vatandaşlara teslim edilecek. Şu anda 81 ilde devam eden 312 bin sosyal konutun da kısa sürede teslim edilmesi bekleniyor.
