Modern bilimin olanakları, yüzyıllar önceki simya hayallerine bilimsel bir yanıt sundu. CERN'de yürütülen araştırmalar, kurşunun altına dönüştürülmesini ilk kez sistematik olarak gözlemleyerek tarihte bir ilke imza attı. Her ne kadar ortaya çıkan altın miktarı gözle görülmeyecek kadar az olsa da, elde edilen bulgular nükleer fizik alanında çığır açıcı gelişmelere kapı aralıyor.
ÇARPIŞMALARIN GÜCÜYLE DÖNÜŞÜM
CERN’in Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda (LHC) gerçekleştirilen deneylerde, neredeyse ışık hızında hareket eden kurşun çekirdekleri birbiriyle çarpışmadan geçerken, güçlü elektromanyetik alanlar sayesinde nadir nükleer dönüşümler tetiklendi. Bu etkileşimler, proton ve nötronların yer değiştirmesiyle bazı kurşun çekirdeklerinin altına dönüşmesine neden oldu.
ELEKTROMANYETİK AYRIŞMA MEKANİĞİ
Altın oluşumu, "elektromanyetik ayrışma" adı verilen karmaşık bir süreçle gerçekleşiyor. Kurşun çekirdeklerinden üç protonun koparılmasıyla altın elde edilebiliyor. Araştırma ekibi, sıfır derece kalorimetre adı verilen özel dedektörlerle bu parçalanmaları izleyerek kurşun, cıva, talyum ve altın oluşumlarını ayırt edebildi.
ALTININ MİKTARI MİKROSKOPİK
LHC'nin 2015-2018 yılları arasındaki ikinci çalışma döneminde yaklaşık 86 milyar altın çekirdeği üretildi. Bu, yalnızca 29 pikogramlık (0,000000000029 gram) bir kütleye denk geliyor. LHC’nin üçüncü çalışma dönemindeki iyileştirmelerle bu rakam yaklaşık iki katına çıksa da, miktar yine de sembolik düzeyde kaldı.
BİLİMSEL DEĞERİ YÜKSEK
Ortaya çıkan altın, mikrosaniyeler süresince varlığını sürdürebiliyor ve ardından parçalanarak yok oluyor. Ancak asıl değer, bu dönüşüm sürecinin nükleer fiziğe dair modelleri geliştirmesi. Araştırmacılar, elektromanyetik ayrışma gibi süreçlerin parçacık demetlerinin yönetilmesi ve ışın kayıplarının azaltılması konularında hayati rol oynadığını vurguluyor.
CERN'in ALICE işbirliğiyle yürütülen bu çalışma, hem eski simya hayallerinin bilimsel yansımalarını hem de parçacık fiziğindeki gelişmeleri somutlaştıran önemli bir kilometre taşı olarak kayda geçti.
