Beş yılda bir çifte seçim

HABER: ADEM ORHUN

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapan Kanun Teklifi, bu hafta TBMM Genel Kurulu’na geliyor. Değişikliğe dair kanun teklifi, TBMM Anayasa Komisyonu’nda 20-29 Aralık tarihlerinde görüşüldü. 21 madde olarak sunulan teklif, önergelerle 18 maddeye indi.

Değiştirilmesi teklif edilen maddelerin ağırlıklı olarak Cumhurbaşkanı’nın ve TBMM üyelerinin seçimi, Cumhurbaşkanı’nın ve Meclis’in yetkileri, yüksek yargı organlarıyla ilgili olduğu görüldü.

MİLLETVEKİLİ SAYISI

Söz konusu teklif, Anayasa’da yasamayı düzenleyen ‘TBMM’nin kuruluşuna’ dair 75. madde, ‘milletvekili seçilme yeterliliğini’ düzenleyen 76. madde, ‘TBMM’nin seçim dönemini’ düzenleyen 77. maddede düzenlemeler yapıyor.

Buna göre, milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılacak.

Milletvekili seçilebilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek.

Yedek milletvekilliği ise teklif metninden çıkarıldı.

SEÇİM DÖNEMİ

Anayasanın ‘TBMM’nin seçim dönemi’ başlıklı maddesi, ‘TBMM ve Cumhurbaşkanı’nın seçim dönemi’ olarak değiştiriliyor.

Seçimler dört yılda değil, beş yılda bir yapılacak.

Cumhurbaşkanı seçimleri de beş yılda bir olacak.

Seçmenler, iki seçim için aynı gün sandığa gidecek.

Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilecek.

Cumhurbaşkanı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde, belirtilen usule göre ikinci oylama yapılacak.

TBMM’NİN GÖREVLERİ

Teklifte, TBMM’nin görevleri ve yetkileri; ‘kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek, milletlerarası anlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının beşte üçü çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek, anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek’ olarak sıralanıyor.

DENETİM YETKİSİ

Anayasa’nın, TBMM’nin bilgi edinme ve denetim yollarına ilişkin maddesinde değişiklik öngörülüyor.

Buna göre, TBMM, Meclis Araştırması, Genel Görüşme, Meclis Soruşturması ve Yazılı Soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak. Gensoru, denetleme yetkisinden çıkarılacak. Meclis Araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibaret olacak.

Düzenlemeyle kuvvetler ayrılığı prensibine uygun olarak yasamanın yürütmeyi denetlemesi ile Bakanlar Kurulu’na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermesi, yasamanın görev ve yetkileri arasından çıkarılıyor.

NASIL SEÇİLECEK?

Teklife göre, Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilecek.

Cumhurbaşkanı’nın görev süresi beş yıl olacak.

Bir kişi en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilecek.

Teklifle mevcut anayasadaki Cumhurbaşkanlığı’na aday gösterilmesinde 20 milletvekilinin yazılı teklifini arayan hükmü kaldırılıyor.

Cumhurbaşkanlığı’na, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.

Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona erecek.

Düzenleme ile Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiğinin kesilmesine yönelik düzenleme kaldırılıyor.

Cumhurbaşkanı’nın yetkileri

İstanbul Ticaret Odası’nın da destek çağrısında bulunduğu yeni Anayasa paketinin en önemli özelliği, ‘Cumhurbaşkanlığı Sistemi’ni öngörmesi. Bu kapsamda Cumhurbaşkanı’nın yetkilerinin artmasıyla, Türkiye’de siyasal sistemin daha hızlı ve etkin işlemesi hedefleniyor.

Teklifteki değişiklikle Cumhurbaşkanı’na, ‘devlet başkanı’ sıfatı getiriliyor. Devletin başı olan Cumhurbaşkanı’na, yürütme yetkisi de veriliyor. Cumhurbaşkanı, ‘devlet başkanı’ sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil edecek, Anayasa’nın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlayacak.

BAKANLARI ATAYACAK

Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek.

Cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atayacak, görevlerine son verecek ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleyecek.

TBMM adına, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığı’nı temsil edecek. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar verecek.

Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Kararnamelerle, yürütmenin ihtiyacını karşılaması sağlanacak, temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler düzenleme alanı dışında bırakılacak.

OHAL YETKİSİ

Cumhurbaşkanı; seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması hallerinde de OHAL ilan edebilecek.

Cumhurbaşkanı, bir veya daha fazla yardımcı atayabilecek.

Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.

Olağanüstü hallerde çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönem kararnamelerinin tabi olduğu sınırlamalara bağlı olmayacak.

Değişiklik öngören metne göre disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.

VERGİ VE HARÇLAR

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleri oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisi, Cumhurbaşkanı’nda olacak.

Ayrıca söz konusu değişikle Anayasa’ya, genelkurmay başkanının Cumhurbaşkanı’nca atanacağı ibaresi ekleniyor.

GEREKİRSE İKİNCİ TUR YAPILACAK

Cumhurbaşkanlığı için genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan biri herhangi bir nedenle seçime katılmazsa, ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak.

İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılacak. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilecek.
Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, TBMM seçimi yapılmayacak, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenecek.

BAKANLAR KURULU OLMAYACAK

Teklifle, önerilen hükümet sistemine uyum için Anayasa’nın farklı maddelerinde bulunan bazı ibareler değiştiriliyor, kimi maddelere yeni ibareler ekleniyor, bazı ibareler ise metinden çıkarılıyor.

Önerilen sistemde, ‘Bakanlar Kurulu’ olmayacak.

Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’ya ve kanunlara uygun olarak kullanılacak ve yerine getirilecek.

‘Sıkıyönetim’, ‘Askeri Yargıtay’, ‘Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’, ‘tasarı’, ‘kanun hükmünde kararname’ ibareleri çıkarılıyor.

Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarının yargı denetimi dışında olacağı hüküm de yürürlükten kalkıyor.

09 Ocak 2017 Pazartesi

Etiketler : Gündem