Kültür ve Turizm Bakanlığı, turizmi Türkiye genelinde 12 aya yaymak için çeşitli projeler yürütüyor. Türkiye’nin merkezi konumu, zengin gastronomisi ve tarihi mirasının yanı sıra alışveriş merkezleri de önemli bir turizm potansiyeli oluşturuyor. Özellikle alışveriş turizmi, diğer turizm türlerinden farklı olarak lüks tüketim yapan yüksek gelir gruplarını hedefliyor. e-ticaret ve e-ihracatın hızla artması da alışveriş turizminin gelişmesini sağlıyor. Bu nedenle İstanbul’da alışveriş turizmini de 12 aya yaymak için yeni stratejiler gündemde. Odakta ise AVM’ler ve perakendeden sonra moda ve gastronomi var. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2024’ün üçüncü çeyreğinde (temmuz-eylül) Türkiye’ye gelen ziyaretçi sayısı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3.5 artarak 23.2 milyona ulaştı. 2024 yılı sonunda Türkiye’nin 60 milyon turist ve 60 milyar dolar turizm geliri hedefini yakalaması bekleniyor.
RUSYA, ABD VE ALMANYA
Türkiye’nin, dünya turizminde Fransa, İspanya, ABD ve İtalya’nın ardından beşinci sırada yer aldığını belirten Alışveriş Merkezleri Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Nuri Şapkacı, şu bilgileri paylaştı: “Türkiye’ye 2023’te 56.7 milyon turist geldi. Turistlerin 20 milyonu İstanbul’u ziyaret etti. İstanbul, özellikle tarihi ve kültürel mirası ile dünyada önde gelen turizm destinasyonlardan biri. Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, İstanbul’a gelen yabancı turist sayısı, 2024’ün ilk dokuz ayında 14 milyonu aşarken bu rakam 2023 yılına kıyasla yüzde 6.60 oranında arttı. 2024 verileri daha açıklanmadı ama geçen senenin yüzde 5 üzerinde kapatacağımızı öngörüyoruz. Geçen yıla baktığımızda Rusya Federasyonu, ABD, Almanya, İran ve Suudi Arabistan’ın ilk beş sıraya yerleştiğini görüyoruz.”
YEME, İÇME VE MODA
Turizmin, özellikle çevre ülkelerdeki siyasi gelişmelerden ve savaştan olumsuz etkilendiğini anlatan Şapkacı, “Döviz kuruna ve enflasyona bağlı olarak turizmdeki yüksek fiyat politikası da ne yazık ki tatil için Türkiye’yi tercih edebilecek yabancı turistlerin Akdeniz çanağındaki diğer ülkelere kaçmasına sebep oluyor. Bunun yansımasını alışverişte de görüyoruz. Artan maliyetlerin fiyatlara yansıması, adet satışların da azalmasına sebep oluyor. İstanbul’a gelen turistlerin harcamalarına baktığımızda ilk sırayı yeme, içme ve tekstil/moda sektörlerinin aldığını görüyoruz. Özellikle Arap ülkelerinden ve İran’dan gelen turistler alışveriş merkezlerinde moda odaklı olarak alışveriş yapıyor” değerlendirmesini yaptı.
AVM’LERDEN ÖZEL TANITIM
Turizmde, yabancı turistin havalimanında inip oteline yerleşmesine, oradan gezeceği yerlere, sonrasında alışverişine ve yemesine, içmesine kadar her noktada her oyuncunun ayrı ayrı görevleri olduğunu ve bunun iyi kurgulanması gerektiğini vurgulayan AYD Başkanı Şapkacı, şöyle devam etti: “Türkiye ve İstanbul, tarihi ve kültürel mirası, zengin mutfağı ve doğal güzellikleriyle zaten eşsiz bir destinasyon. Önemli olan turizmdeki deneyimimizi hizmet kalitesi ve güven ile taçlandırmak; uzun dönemli ve stratejik bir planlamayla hareket etmek. Bizler, alışveriş merkezleri olarak gerek yerli gerekse yabancı misafirlerimize güvenli ve konforlu alışveriş imkanı ile dünya standartlarında hizmet sunuyoruz. Bununla birlikte alışveriş merkezlerimiz, turizm gelirlerinde payını artırmak için tanıtıma yönelik çalışmalar yapıyor. Ancak, yeni AVM yatırımlarının gündeme gelmemesi, kiracı değişimi sorunları ve yatırımcının sözleşme serbestisi kısıtlamaları da dolaylı yoldan turizmi negatif etkiliyor. Özellikle orta vadede Türkiye’ye girmek ve İstanbul AVM’lerinde mağaza açmak isteyen uluslararası yeni markalara yer verilememesi, turizm alışverişini de negatif etkileyecek.”
VERGİ İADE SİSTEMİ
Uzmanlar, alışveriş turizminin daha da artması için vergi iade prosedürlerinin (tax free) değişmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Tax free işlemlerinde, formun gümrüğe teslim edilmesi sırasında ürünlerin gösterilmesi zorunluluğu, işlemlerin onaylanma oranını düşürüyor. Bu durumda, mağazalarda yapılan her 100 satış işleminden yalnızca 50’si vergi iadesi alıyor. Avrupa’da ise bu oran yüzde 79 seviyesinde. Yurt dışında yaygın olarak kullanılan self validation (kendi kendine doğrulama) sistemine geçilmesiyle alışverişin de artacağını belirten sektör temsilcileri, “Türkiye, 2017 yılında dijital gümrük onayına Fransa’dan sonra geçen ilk ülke olmuştu. Ancak self validation adımı atlanmıştı; bu yıl hayata geçmesi planlanıyor. Bu sistemle tax free işlemlerinde büyük bir artış olabilir. Diğer düzenlemelerle birlikte birkaç yıl içinde işlem hacminin iki katına çıkması mümkün” diyor.
LÜKS MARKALI AVM’LER TERCİH EDİLİYOR
İstanbul hem tarihi hem de modern alışveriş imkanlarıyla turistlerin gözdesi. Kapalıçarşı ve Mısır Çarşısı gibi geleneksel alışveriş noktalarının yanı sıra lüks markaların bulunduğu alışveriş merkezleri de büyük ilgi görüyor. 2024’te Türkiye’ye gelen turistlerin kişi başı ortalama harcaması 900 dolara yükseldi. Alışveriş, bu harcamaların önemli bir bölümünü oluşturuyor. Özellikle tekstil, mücevher ve elektronik ürünler, en çok tercih edilen kategoriler arasında yer alıyor.
EN FAZLA ALIŞVERİŞ İSTANBUL’DA
Küresel vergi iade sistemine göre, Türkiye’de en az bin TL tutarında alışveriş yapılması durumunda vergi iadesi alınabiliyor. Kategori bazında vergi oranları yüzde 10 ila 20 arasında değişiklik gösteriyor. Vergi iadesi işlemlerinin yaklaşık yüzde 50’si İstanbul’da gerçekleşiyor. Bu da turistlerin alışveriş harcamalarının önemli bir kısmının İstanbul’da yoğunlaştığını gösteriyor.
