Yönetim ve üretim sanatının buluştuğu saray: Yıldız

Geçtiğimiz günlerde ziyarete açılan Yıldız Sarayı, bünyesindeki üretim merkezleri ile de dikkat çekiyor.

Bir zamanlar hem saray hem de İstanbul için üretim yapan Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası, marangozhane ve demirhane gibi üniteleriyle Yıldız Sarayı’nın sadece ülkenin yönetim merkezi değil aynı zamanda önemli bir üretim merkezi de olduğunu gösteriyor. 

HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL

Yıldız Sarayı geçtiğimiz günlerde kısmi restorasyonla ziyaretçi ağırlamaya başladı. 

II. Abdülhamit’in 33 yıl ülkeyi yönettiği merkez olarak hafızalara kazınan Saray, bünyesinde bulunan Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası, marangozhane ve demirhane gibi üretim merkezleriyle aynı zamanda ekonomik katma değerin de merkezi durumundaydı. Sarayın üretim merkezlerinden Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası halen üretime devam ediyor. Diğer üretim bölümlerinin de müze olarak önümüzdeki günlerde ziyarete açılması bekleniyor. 

TAMİRHANE-İ HÜMAYUN

Zamanında 12 bin kişilik bir nüfusa ev sahipliği yapan saray için ihtiyaçların temin edilebildiği atölyeler de yer alıyordu. Saray bünyesinde Tamirhane-i Hümayun olarak kurulan marangozhane, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki kayıtlarda fabrika olarak nitelendiriliyor. Buna göre yine aynı kayıtlara göre fabrikada aylık maaşla çalışan ustalar ve geçici personel de yer alıyordu. Burada günlük olarak çalışan ustalar için Beşiktaş’ta bir lojman dahi bulunuyordu. 

PİYANO İMALATI 

Kızı Ayşe Osmanoğlu’nun “Babamın çocukluğundan itibaren marangozluğa merakı meşhurdur. Hususi dairesinin yanında geniş bir iş yeri odası yapmıştı, çok mükemmel takımları vardı” diye tarif ettiği II. Abdülhamit de bu atölyede çalışıyordu. Arşive göre bu küçük fabrikada saraya ait her türlü mobilyanın yanı sıra piyano dahi imal ediliyordu. Saray bünyesinde faaliyet gösteren ve Hazine-i Hassa Nezareti’ne bağlı olarak çalışan Tamirhane-i Hümayun’da imal edilen yazı takımı, masa, sandalye, kitaplık, oturma grubu gibi pek çok ürünü bugün, restore edilen Yıldız Sarayı’nda da görmek mümkün. 

USTA YETİŞTİRDİ 

Tamirhane-i Hümayun’a sanayi okulundan pekiyi derece ile mezun olanlar işe alınıyordu. Burada bizzat çalışan padişahın çalışma arkadaşları arasında yazar Kemal Tahir’in babası Yüzbaşı Tahir de bulunuyordu. Bu minik fabrika arşiv kayıtlarında yer alan bilgilere göre İstanbul’a sanayici yetiştiren bir merkez konumuna de gelmişti. Zira Mihal Raftakis ve Stamatis Vulgaris bir dönem saray bünyesinde yer alan marangozhanede çalışmış, sonra buradan ayrılarak kendi mobilya atölyelerini kurarak İstanbul’un ilk mobilya atölyelerinden birini açan ustalar olarak kayıtlara geçmişti. Tamirhane-i Hümayun’un küçük bir kısmı restore edilerek ziyarete açılacak. 

İNŞAAT İŞLERİ 

Saray bünyesindeki demirhane de yine özellikle sarayın teknik ihtiyaçlarının karşılandığı bir üretim merkeziydi. Arşiv kayıtlarında yer alan bilgilere göre özellikle inşaat işlerine dair ürünler için demirhaneden faydalanılıyordu. Ayrıca saray mutfağında kullanılacak tezgah için demirhanede üretim emri verilmişti. Yıldız Sarayı demirhanesinin restorasyonu da uzun vadeli olarak tamamlanacak. Restorasyon tamamlandığında demirhaneyi gezerek o yıllara ait üretim araçlarını görmek mümkün olabilecek.  

YAŞAYAN FABRİKA   

Sarayın en büyük üretim merkezi ise Yıldız Sarayı Çini ve Porselen Fabrikası’ydı.

Tamirhane-i Hümayun ve demirhaneye nispeten daha kapsamlı olarak konumlandı-rılan fabrika; ilk olarak sarayın sonra da İstanbul’un tabak, vazo, fincan gibi ihtiyaçlarını karşılaması için yine bizzat II. Abdülhamit’in emri ile kurulmuştu. Özellikle dünyaya Osmanlı çini markasını tanıtmayı amacıyla faaliyetle-rine başlayan fabrika 1890 yılından bu yana çok kısa kesintilerle birlikte üretimine devam etti. Yıldız Sarayı’nın restorasyon sonrası ziyarete açılan bölümlerinde bu kapsamlı fabrikanın eserlerini görmek mümkün. 

CANLANDIRMALAR OLACAK 

Yıldız Sarayı’nın ziyaret edilebilen bölümlerinin yanında kısa vadeli ve uzun vadeli restorasyona konu olan bölümleri de var. Milli Saraylar’dan alınan bilgilere göre kısa sürede restorasyonunun tamamlanacağı öngörülen marangozhanede balmumu heykellerle üretim canlandırılacak. Ayrıca bu bölümde bizzat padişahın çalışma takımları yer alacak. Demirhanenin restorasyonu ise kısa vadeli olmayacak. Bu üretim merkezi kapsamlı restorasyondan sonra ziyarete açılacak. 

05 Ağustos 2024 Pazartesi