Yeni keşiflerle Türkçe’nin miladı bir asır geriye gitti

Türkçe’nin doğuşu kabul edilen 8. yüzyıl bilim dünyasınca yapılan yeni bir buluşla bir asır daha geriye taşındı. Göktürk Yazıtları ya da bir diğer ismiyle Orhun Yazıtları’yla başladığı kabul edilen Türk yazılı kültür tarihi Moğolistan’da bulunan İlteriş Kutluğ Kağan Yazıtları ile yaşını yaklaşık bir asır daha geriye taşımış oldu. Yazıtın ön tarafında bulunan 19 satırın 12’si okunabildi ve burada “Türk” kelimesinin yer aldığı kayıtlara geçti.

BİLGE KAĞAN’IN BABASI

Türk dilinin bilinen ilk alfabesi, Göktürk Devleti tarafından kullanılmıştı. Türkçe’ye ait ilk yazılı kaynak da Moğolistan’ın Orhun Vadisi’nde bulunan Göktürk Yazıtları olarak kabul ediliyordu. Ancak Türkçe’ye dair yeni bir kaynağın bulunması Türkçe’ye ilişkin tarihleri de değiştirmiş oldu. Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde bulunan İlteriş Kutluğ Kaan Anıtları, Göktürk Yazıtları’nda geçen Kül Tigin ve Bilge Kaan’ın babası olarak tarih kayıtlarında yer alıyor.

TOPRAK ALTINDAN ÇIKTI

Göktürk Yazıtları 1889 yılında bulunmuştu ve 8. yüzyıla ait olduğu tescillenmişti. Göktürk Yazıtları bulunduğunda, vadide dikili haldeydi. İlteriş Kutluğ Kaan Yazıtları ise toprak altına gömülü halde keşfedildi. Yazıtlarda İlteriş Kutluğ Kaan’ın kendi ağzından cümlelerin yer alması dikkat çekti. Bugüne kadar bu tür tarihi eserler Avrupalı bilim insanlarınca keşfedilirken, bu yazıt Türkler tarafından bulunmuş oldu.

BÜYÜK BİR KÜLLİYE

Kazı çalışmaları sonucunda sadece yazıt değil, büyük bir külliye de ortaya çıkarılmış oldu. Batıdan doğuya oval biçimde inşa edilen ve toplamda 49 metrekare alandan oluşan külliyenin içinde; kale, delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunuyor. Ayrıca bir ibadet yeri olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ile patika üzerine serilen kil bir kaplama da bulundu.

TÜRK KELİMESİ

Anıtın okuması çözülen bölümlerinde, “inek yılının dokuzuncu ayı”, “tanrı oğlu”, “Kutlug Kağan: Türk”, “erkek çocuklarım, köz”, “bizim güzel”, “etdim: bizim yabancı erler”, “yerde”, “tümen: on bin”, “işimi gücümü ver”, “tayin ettim (unvan verdim)”, “tamamı eşitti” ifadeleri yer alıyor. İlteriş Kutluğ Kağan Anıtı için önümüzdeki günlerde bir tanıtım yapılacak. Kazı sonuçları bilimsel bir kitapta paylaşılacak.

05 Eylül 2022 Pazartesi

Etiketler : Gündem