İstanbul kütüphaneleri, bu nadide kitapların sürdürülebilirlikle muhafaza edilmesine öncülük ediyor. ‘Yazma eser doktorluğunda’ dünyada lider olan İstanbul yazma eser kütüphaneleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı tahminlerine göre Türkiye’deki yaklaşık 600 bin yazma eserin üçte birine ev sahipliği yapıyor.
Kütüphaneler Haftası, bu yıl 60. kez kutlanıyor. Haftanın bu yılki teması, Kültür ve Turizm Bakanlığınca ‘Sürdürülebilirlik ve Savunuculuk’ olarak belirlendi. İstanbul yazma eser kütüphaneleri de kadim eserlere duyduğu saygıyla yüzyılları aşan birikimi bugüne taşıyarak, kütüphane kültüründe sürdürülebilirliğin öncülüğünü yapıyor.
SAYISI DÖRDE ÇIKTI
Türkiye’de 18 yazma eser kütüphanesi bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı tahminlerine göre, toplam 600 bin yazma esere sahip olan kütüphanelerin koleksiyonları satın almalarla sürekli genişliyor. İstanbul yazma eser kütüphaneleri ise Türkiye’de bulunan 600 bin yazma eserin yaklaşık üçte birine ev sahipliği yapıyor. İstanbul’daki yazma eser kütüphanesi sayısı geçtiğimiz günlerde açılan Hacı Selim Ağa Kütüphanesi ile dörde çıkmış oldu.
EN ÇOK SÜLEYMANİYE
Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı verilerinden derlenen bilgilere göre, Türkiye’nin en büyük yazma eser kütüphanesi Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde kendine bağlı diğer kütüphanelerle birlikte 100 bini aşkın yazma eser muhafaza ediliyor. Kütüphane bünyesinde en eski kitabın tarihi ise 1100 yüz olarak kayıtlara geçmişti.
İLYADA DESTANI
İstanbul yazma eser kültürünün oluşmasında Fatih Sultan Mehmet’in önemli katkıları bulunuyor. Şehzadeliği döneminden başlayarak kitap biriktiren Fatih Sultan Mehmet’in koleksiyonunun bir kısmı Topkapı Sarayı Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunuyor. Bu kitaplardan en dikkat çekici olan ise Papaz Gennadios’a ait 13. yüzyıl tarihli İlyada Destanı. Homeros’un, 10 yıl süren Truva Savaşı’nın son dönemlerini anlattığı Grekçe el yazması İlyada Destanı’nda yazıların yanında, dipnot şeklinde açıklamalar bulunuyor. İlyada Destanı’nın tahta üzerine baskı ile yapılmış geometrik şekilleri içeren kahverengi deri cildi, klasik Yunan cildi özelliğini taşıyor.
İSLAM DÜNYASINDAKİ ÖNEMİ
Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, yazma eserler koleksiyonunun yanı sıra minyatür koleksiyonu ile de dikkat çekiyor. Kütüphane bünyesinde binlerce minyatür bulunuyor. Selçuklu, İlhanlı, Timurlu, Özbek, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenleri, Safevîler, Memlükler dönemine ait minyatürler, İslam sanat tarihine de ışık tutuyor. Kütüphane bu özelliği ile İslam dünyasında minyatür sanatının merkezi olarak da biliniyor.
DÜNYADA MARKA
İstanbul, yazma eser kütüphanelerinin yanı sıra dünyada marka haline gelen kitap şifahanesi ile de dikkat çekiyor. Geçtiğimiz yılın başında açılan Rami Kütüphanesi bünyesine alınan Yazma Eser Şifahanesi, dünyada bu kadar çok çalışanı ile tam kapasite faaliyet gösteren tek merkez. Kütüphanenin açılışında İstanbul Ticaret’e konuşan Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanı Nil Baydar, Türkiye’nin bu anlamda dünyada önemli bir marka olduğunu ve çeşitli ülkelerden kitap tedavisi için yazma eserlerin İstanbul’a gönderildiğini ifade etmişti.
YAZMA VE NADİR FARKLI
Yazma eser, baskı tekniğinin gelişmediği dönemlerde hattatlar tarafından yazılan kitaplardı. Her şeyi tamamen elde yapılan bu kitaplar, ihtiyaca göre hattatlar tarafından çoğaltılabiliyordu. İstanbul Ticaret Odası Dersaadet Kütüphanesi yetkililerinden alınan bilgilere göre, günümüzde nadir eser olarak bilinen eserlerin yazma eserlerle farkı ise nadir eserin bazen tek nüsha kadar az kopyasının bulunması.
DERSAADET KÜTÜPHANESİ’NDEN 3 ETKİNLİK
İstanbul Ticaret Odası da 2022 yılında açılan Dersaadet Kütüphanesi ile İstanbul kütüphane kültürünün önemli bir koruyucusu. Kütüphane, özellikle nadir eserler koleksiyonu ile dikkat çekiyor. Geçtiğimiz aylarda yapılan düzenlemelerle çalışma saati 19.00’a kadar uzatılan kütüphane, Cumartesi günleri de hizmet veriyor. Dersaadet Kütüphanesi, Kütüphaneler Haftası münasebetiyle üç ayrı etkinlikle okuyucularına kapılarını açacak. Etkinlikler, 26-29 Mart tarihleri arasında gerçekleşecek. Kütüphane,
26-27 Mart’ta Klasik Cilt Atölyesi düzenleyecek.
28 Mart’ta ise Veri Tabanlarına Uzaktan Erişim Sistemi etkinliği gerçekleşecek. 29 Mart’ta da okuma etkinliği yapılacak.
YAZMA ESERLERİ HERKES GÖREBİLİYOR MU?
Kültür ve Turizm Bakanlığı Yazma Eser Kütüphaneleri Çalışma, Yazma ve Eski Harfli Basma Eserlerden Yararlanma Yönetmeliği’ne göre; eserlerden yararlanma, öncelikle kütüphane arşivindeki mikrofilm, CD/DVD/ fotoğraf yoluyla sağlanıyor. Kütüphanede kopyası olmayan eserler, özel okuma salonunda ve görevliler gözetiminde hizmete sunuluyor. Yazma ve eski harfli basma eserler hiçbir koşulda kütüphane dışına çıkarılamıyor. Kullanıcıya, üzerinde kamera bulunmayan diz üstü bilgisayar kullandırılıyor. Kullanıcının, eserden yararlanılan özel okuma odalarına, çanta, palto, fotoğraf makinası ve kamera ile girmesine izin verilmiyor. Kütüphanelerden faydalanmak için yabancı uyruklu araştırmacıların özel izin alması gerekirken, Türk vatandaşlarının kimlik belirtmeleri yeterli oluyor.
