6°C
Türkiye, Ar-Ge yatırımlarıyla dünyanın teknoloji üssü olmayı hedefliyor. Bu hedef için yapılan çalışmalar, beraberinde başka ülkelere göçen nitelikli insan kaynağını da Türkiye’ye geri kazandırmaya başladı. Silikon Vadisi’ndeki işsizlik krizi, Türkiye için yeni bir fırsat oldu.
TÜBİTAK’ın başlattığı destek programlarının yanı sıra enerji, teknoloji ve otomobil gibi sektörlerdeki hızlı değişim, tersine beyin göçünü hızlandırdı. Ar-Ge merkezi kuran üniversitelerin çoğalmasıyla bu ekosistemin daha da yaygınlaşması bekleniyor.
HABER: MÜGE BİBER
Dünyada pandeminin etkilerinin ardından Rusya-Ukrayna savaşı ile birlikte ortaya çıkan göç ve işsizlik, küresel bir sorun… Pandemi ve göç sonrası hızlı toparlanmaya çalışan ülkelerin nitelikli eleman ihtiyacı da artıyor. Bu şartların etkisiyle dünya genelinde emek piyasası kendiliğinden esnekleşmeye başladı. Avrupa’da göçmen işsizler sorunu yaşanırken, Silikon Vadisi’nde de işten çıkarmalar yoğunlaştı. Bu sürecin sonunda hangi milletten olursa olsun gerek kalifiye gerekse emek gücü, iş bulabildiği ülkede çalışma yollarını aramaya yöneldi. Nihayetinde tek taraflı değil, karşılıklı nitelikli beyin göçü yaşanmaya başladı.
TECRÜBE GERİ DÖNÜYOR
Tersine ekonomik göçü etkileyen en önemli iki unsur, sunulan imkânlar (oturma-çalışma izni-burs gibi) ve maddi olanaklar olarak sıralanıyor. Bu iki unsur, son yıllarda yapılan çalışmalar, projeler ve desteklerle Türkiye lehine işlemeye başladı. Bir başka ülkeye daha iyi iş imkanları için göç eden kişilerin yurt dışında kendini geliştirdiği iş alanındaki tecrübeleri anavatanında kullanması, ülke ekonomisine ciddi avantajlar sağlıyor. Tersine beyin göçü denilen bu geri dönüş için Türkiye, özellikle teknoloji konularında büyük adımlar atıyor. Milli teknoloji hamlesi ile beraber TÜBİTAK’ın da katkılarıyla birçok destek programı başlatıldı. İstanbul Ticaret Üniversitesi gibi üniversiteler de bu yolda adımlar atıyor.
YATIRIMLAR ARTINCA
Türkiye’de araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) harcamaları geçen yıl 81 milyar 922 milyon liraya ulaştı. Bu yükselişteki en önemli etken ise milli teknoloji hamlesi ile birçok nitelikli programla insan kaynağının gelişmesi. Özellikle son günlerde Silikon Vadisi’nde teknoloji sektöründeki binlerce çalışanın işsiz kalması, Türkiye’nin teknolojiye yaptığı yatırımların artması ile gidenler için yeni bir fırsat doğurdu.
ÇEKİM MERKEZİYİZ
TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, İstanbul Ticaret’e yaptığı açıklamada, “Daha önce Türkiye’deki önemli şirketlerden yurt dışına kalifiye eleman göçü vardı. Ancak son gelişmeler, bu ibrenin tersine döndüğünü gösteriyor” dedi. Mandal, gelişmeleri şöyle değerlendirdi: “TÜBİTAK olarak, 2018 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından başlatılan tersine beyin göçü seferberliği ile 2232 Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı’nı yürürlüğe aldık. Bu programla kendi alanlarında dünya çapında ilk 100 üniversite, en çok Ar-Ge harcaması yapan ilk 2 bin 500 şirket ve ilk 250 araştırma enstitüsünde deneyim kazanmış 28 farklı ülkeden, 190 lider bilim insanı ve araştırmacıya, araştırmalarını ülkemizde yapmaları için destek verdik. Yaptığımız yatırımlar, uyguladığımız program ve stratejilerimiz ile daha birçok başarılı araştırmacı için cazibe merkezi olmaya devam edeceğiz.”
‘2232’ ÖNEMLİ KAZANÇ
İstanbul Ticaret Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Abdül Halim Zaim ise günümüzde her ülkenin en üst seviyede bilim insanına ve katma değerli ürünler üretecek Ar-Ge personeline ihtiyacı olduğunu hatırlattı. Zaim, TÜBİTAK tarafından başlatılan 2232-Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı’nın Türkiye’ye önemli kazanımları olacağını düşündüğünü belirterek, “Program kapsamında hem genç hem de deneyimli araştırmacıların desteklenmesi aslında Ar-Ge ekosisteminin oluşturulması yönünde önemli bir adım olacak” dedi. Benzer bir çalışmayı İstanbul Ticaret Üniversitesi’nde araştırmacı öğretim üyelerinin başlattığını söyleyen Rektör Yardımcısı Zaim, şöyle devam etti: “Bizim gibi Ar-Ge istihdamını artıracak formüllerin diğer üniversitelerde yapılması bu kültürü daha da yaygınlaştıracak. Bu programın yanında Sanayi Bakanlığı tarafından Ar-Ge merkezlerinde yabancı uyruklu Ar-Ge personeli çalıştırılması için sağlanan kolaylıklar da önemli. Bu tarz projeler bir tür çimleme hareketi ve meyve vermesi zaman alır. Süreçler planlandığı gibi devam ettirilir, sonuçları takip edilirse ülkemizin Ar-Ge yönündeki insan sermayesine ciddi kazanımlar sağlayacaktır.”
TÜBİTAK PROGRAMLARIYLA DESTEKLİYOR
TÜBİTAK 2232 Yurda Dönüş Araştırma Burs Programı & 2232 A/B Uluslararası Lider/Genç Araştırmacılar Burs Programı: 2018 ve 2021 çağrıları ile Uluslararası Lider ve Uluslararası Genç Araştırmacılar Programları kapsamında desteklenen toplam 190 araştırmacı Türkiye’ye geldi.
TÜBİTAK 2236 Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşımı Destek Programı: 2012 yılında AB desteği ile başlatılan program kapsamında 2012-2022 yılları arasında toplam 206 Türk ya da uluslararası araştırmacı, Türkiye’deki akademi ve sanayi kuruluşlarına araştırma yapmak üzere geldi.
TÜBİTAK 2221 Konuk veya Akademik İzinli (Sabbatical) Bilim İnsanı Destekleme Programı: 2010 yılından bugüne kadar toplam 2 bin 212 araştırmacı Türkiye’ye gelerek, akademik ve Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştirdi.
TÜBİTAK Ulusal Lider/Genç Araştırmacılar Programı: 2019 yılında başlatılan programın ilk çağrısı ile 42 lider araştırmacı desteklendi. 2021 yılında iki farklı kurgu ile başvuruya açılan programlar kapsamında da 31 lider ve 11 genç araştırmacı desteklendi. Programla, toplam 5 doktora öğrencisi ve/veya doktora sonrası araştırmacı yetiştiriliyor.
TÜBİTAK Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) Projeleri Güçlendirme Desteği Programı: Program kapsamında toplam 11 araştırmacı desteklendi.
NEREDEN GELDİLER?
TÜBİTAK Başkanı’nın verdiği bilgiye göre, Türkiye’ye gelen araştırmacılar, dünya sıralamasında yer alan üniversitelerde ve Silikon Vadisi’ndeki şirketlerde görev aldı. İşte o üniversite ve şirketler: Amazon, Apple, Bosch, GE, Intel, Siemens, Volvo CERN, CNRS, Max Planck Institute Harvard, Stanford, University of Oxford, Massachusetts of Institute Technology, University of Cambridge, Columbia University.
MÜHENDİSLER DE DÖNÜYOR
ASELSAN: Yetkililer, Silikon Vadisi’ne giderek Stanford, Berkeley, Ohio State ve MIT Üniversiteleri’nde araştırmalarına devam eden akademisyenler ile Türk bilim insanları arasında iletişim kurulmasını sağladı. Yaklaşık 100 kişi Türkiye’ye dönerek, ASELSAN ailesinin bir parçası oldu.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı: Savunma ve enerji sektörlerinde beyin göçü tartışılırken, Türkiye’nin milli enerji arayışı için onlarca mühendis yurda döndü. Alanında uzman 120 kişi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın davetini kabul etti.
Togg: 28 mühendis tersine beyin göçü ile Türkiye’ye kazandırıldı.
KARİYER ÜLKESİ
Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi Başkanı Doç. Dr. Salim Atay, kamu-özel ortak hareket ederek, Türkiye’yi yetenek üssü haline getirebileceklerini söyledi. Batı ile doğu arasında bu işi yapabilecek en avantajlı ülkenin Türkiye olduğunu vurgulayan Atay, uluslararası kariyer günleriyle Türkiye’yi yakın gelecekte ‘göç edilen ülkeden kariyer ülkesi’ haline getirebileceklerini belirtti. Atay, “Seçilen temalar ve şehirler ile yeteneklerin ulaşmak istedikleri ülke olacağız” dedi.
SİLİKON VADİSİ’NDEN TÜRKİYE’YE DÖNÜŞ İÇİN ÖNERİLER
İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme, İşletme Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Adnan Veysel Ertemel, Silikon Vadisi’nden çıkan birçok unicornun hikayesinde yer almış ciddi birikim sahibi bu tür yeteneklerin Türk girişimcilik sistemine kazandırılmasının, Türkiye’ye girişimcilik ekosisteminde vites atlatacağını söyledi. Ertemel, Türkiye’ye dönüşün artması için önerilerini şöyle sıraladı:
Yurt dışındaki araştırmacıların ülkemize gelmesi, TÜBİTAK teşvik programlarının benzeri bir programla teşvik edilebilir.
Belli kalifikasyonu sağladığı teyit edilen üst düzey kişilere Türkiye’den çıkan startuplara ortak olmaları durumunda belli teşvikler sağlanabilir.
15 Aralık 2022 Perşembe
