Yarı iletken ve elektrikli araç bataryasına yatırımcı ilgisi

Mevcut dünya ekonomik düzeninde yarı iletken ve elektrikli araç batarya sektörler en fazla öne çıkan sektörler olmaktadır. Bu nedenle de sektörlere büyük yatırımlar yapılmakta, uluslararası şirketler diğer sektörlerde olmayan işbirlikleri yapmaktadırlar.

Özellikle yarı iletken üretimi ve yarı iletken üreten makine üretimi ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşlarının odağında yer almaktadır. Stratejik olarak önemli bir sektör olduğu için; uluslararası politik arena oluşan ittifak ve düşmanlıklar aynı şekilde yarı iletken sektörüne yansımaktadır. Bu bakımdan safların iyice netleştiği yarı iletken sektörü savaşında bir tarafta Çin diğer tarafta ABD ve müttefikleri Japonya ve Tayvan yer almaktadır. Bu arada bu tarihi savaşın yakından takip edilerek ülkemizin bilgilendirilmesini çok önemli bulduğumuzu da eklemek istiyoruz.

Yarı iletken pazarı WSTS (Dünya Yarı iletken Sektör İstatistik Kurumu) verilerine göre 2022 yılında 580 milyar dolar oldu. Bu pazarda ülkelerin payı ise şu şekilde:

Tayvan %22

G.Kore %21

Çin %12

Japonya %15

ABD %12

Trump yönetimi sırasında tırmanan ABD-Çin ticaret savaşı; Biden yönetiminin en başta işbirliği ve globalleşmeyi vurgulayan söylemi ile yumuşayacak diye düşünürken, ilerleyen zamanda bunun böyle olmadığı iki ülke arasındaki ticaret savaşının hatta yeni başladığı anlaşıldı.

Bu anlamda ABD’nin öncelik sırasında en önde yer alan yarı iletken sektöründe Çin’e karşı 2022 yılında çok önemli kısıtlamalar getirdi. ABD Ticaret Bakanlığı’nın yarı iletken sektörü ile ilgili getirdiği bu kısıtlamalara özetle bakmakta fayda var:

· Süper bilgisayar gibi çok ileri teknolojilerin ihracı Ticaret Bakanlığının iznine tabi olacak.

· İleri teknoloji yarı iletkenlerin üretiminde kullanılan alet teçhizat ve software programları izne tabi olacak.

· 14 nanometre altındaki “logic” türü yarı iletkenlerin üreten Çin’deki fabrikalara yedek parça ve teknoloji paylaşımı kısıtlanacak.

· Çin’li yarı iletken sektörü ile ilgili firmalarda çalışan veya bu firmalarla ticaret yapan ABD vatandaşları araştırma konusu olacak.

· Herhangi bir ülkeden ABD teknolojisinin kullanıldığı ürünlerin ihracatı genel olarak yasak.

· Genel kural olarak talepler reddedilecek. Fakat Ticaret Bakanlığı özel koşullarda uygun görebilir.

ABD’nin Pasifik coğrafyasındaki en önemli müttefiki olan Japonya yarı iletken sektöründe önemli adımlar atmaktadır. Japonya 2022 yılında Rapidus adında bir yarı iletken firması kurdu.

Parantez açıp yarı iletkenler ile kısa bir bilgi vermekte fayda var: Yarı iletkenlerin devleri ne kadar küçük ise yarı iletkenin fonksiyonları o kadar iyi olmaktadır. Başka bir deyişle yarı iletken sektöründe teknoloji ne kadar ilerlerse boyutu da o kadar küçülüyor. Şu an sektörün en ileri teknolojisi 2 nanometre ve altındaki yarı iletkenler.

Rapidus kurucuları arasında Japonya’nın her biri dev olan sekiz şirketi yer almaktadır: Toyota, Sony, NTT, Softbank, NEC, Denso, Tokyo Elektron ve Kioku Holding. Rapidus’un kuruluşuna Japonya’nın Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı (METI) öncülük etti ve Japon Hükümeti Rapidus için 70 milyar Yen (yaklaşık 5 milyar dolar) arge desteği verdi. Japonya’nın en büyük bankası olan ve ülkemizde de bir şubesi olan Mitsubishi UFJ Bank ise 3,1 milyar Yen (yaklaşık 25 milyon dolar) sermaye desteği verdi. Dolayısıyla Rapidus Japonya’nın ulusal bir projesi diyebiliriz. Diğer taraftan, Rapidus aslında bir uluslararası bir projedir. ABD, Japonya ve Tayvan’ın ortak konsensüsü ile kurulmuştur. Rapidus IBM’in ürettiği 2 nanoluk yarı iletken teknolojisini kullanarak Japonya’da ilk defa ileri teknoloji yarı iletken üretecek. Süper bilgisayar ve yapay zeka ürünlerinde kullanılan “logic” türündeki 2 nanometre ve altındaki yarı iletkenleri geliştirip 2027 yılında büyük ölçekli üretime başlayacak.

Japonya aslında 2000’lerin başlarında yarı iletken sektöründe en ileri ülkelerden biriydi. Fakat ekonomisi nasıl 20 yıldır deflasyondan çıkamayıp ekonomide 20 yılı kaybettiyse yarı iletken sektöründe de 20 yılı kaybetti. Bu nedenle halen 2000’lerin teknolojisi olan 40 nanoluk yarı iletkenler üretiyor. Japonya hem ABD-Çin ticaret savaşından maksimum faydayı sağlamak, yarı iletken sektöründe Tayvan’ın ağırlığını azaltmak, hem de ABD’nin desteği ile ekonomisini resesyondan çıkartmak istiyor. IBM 2 nanometrelik yarı iletkenleri 2021 yılında üretmeye başladı. ABD; Japonya ile yarı iletken sektöründe işbirliğini tam olarak sağlayıp ileriye götürmek için IBM teknolojisinin Japonya’da kullanılmasına izin verdi.

Dünyanın en büyük yarı iletken üreticisi ise Tayvan’ın TSMC firmasıdır. TSMC akıllı telefonlar ve data centerlarda kullanılan en ileri teknolojiye sahip 3 nana ve altı yarı iletkenlerin %90’ını üretmektedir. TSMC yeni nesil yarı iletken olan 2 nanometrelik yarı iletkenleri 2025 yılında büyük ölçekli olarak üretecek. Böylece TSMC en yakın rakibi Intel ile arayı iyice açacak.

Bu arada en ileri yarı iletken üretiminin Çin’in Tayvan işgali gibi bir olay ile engelleneceğini düşünen ABD, TSMC’yi ABD’de üretim yapmaya davet etti. TSMC ABD’de 4 nanoluk yarı iletken üretecek. TSMC 2022 Aralık ayında ABD’de ikinci fabrikasını da kurma kararı aldı. Bu ikinci fabrika 2026 yılından başlayarak 3 nanoluk yarı iletken üretecek.

Japonya’da TSMC’yi Japonya’da üretim yapmaya ikna etti. BU fabrika 2024 yılında üretime geçecek ve orta sınıf 10-20 nanoluk yarı iletkenler üretecek.

Sonuç olarak; 2023 yılı ve sonrasında dünya ekonomisinin gündemindeki ana sektör yarı iletken sektörü, bu sektörle ilgili gelişmelerin merkez üssü de Uzak Doğu-Pasifik bölgesi olacak.

12 Ocak 2023 Perşembe