Yapay zekaya hazır olan yönetici başarılı olacak

ChatGPT ile birlikte popülerliği artan yapay zeka, meslekleri ve işgücü piyasasını da değiştirecek. En çok etkilenecek kesim ise yüksek vasıflılar. Bu gruptaki yöneticilerin becerileri, yapay zeka sistemlerinin başarılı bir şekilde uygulanmasında belirleyici olacak.

HABER: ADEM ORHUN

Verimlilik hesapları, güvenlik ve konfor arayışları, girişimcilerin fikirleri ve yeni buluşlar… Bunların hepsi, önüne geçilemez gelişmelerin birer parçası. Artık fabrikalarda geleneksel makinaların yerini, yapay zekayla çalışan sistemler alıyor. Ancak yaşanan gelişmeler, yapay zekanın ağır ve sürekli tekrarlanan işleri yapan robot kollarla sınırlı kalmayacağını gösteriyor. Bu şartlarda birçok iş değişecek. İstihdamda, işçilerin becerileri ön plana çıkarken; yöneticilerin bu süreci nasıl yöneteceği firmaların başarısını belirleyecek.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), geçtiğimiz günlerde yayınladığı ‘İstihdamın Görünümü 2023’ raporunda, bu konudaki muhtemel gelişmelere dikkat çekti. İstihdamla ilgili raporunu ‘Yapay zeka ve işgücü piyasası’ başlığıyla yayınlayan OECD, yeni bir devrime işaret etti. 

DEVRİMİN EŞİĞİNDE

Rapora göre, teknolojideki gelişmeler, yapay zeka becerilerine sahip çalışanların sayısındaki artış, üye ülkelerin bir ‘yapay zeka devriminin’ eşiğinde olabileceğini gösteriyor. Bu devrim, işlerde çok çeşitli verimlilik kanallarını açarken, bazı pozisyonları daha fazla etkileyecek. Rapora göre, yapay zekanın etkisi sebebiyle en yüksek otomasyon riski altında sınıflandırılan meslekler, istihdamın yaklaşık yüzde 27’sini oluşturuyor. Fakat raporda, yapay zekanın istihdam üzerinde olumsuz etkilerine dair ‘çok az kanıt’ olduğu belirtiliyor. Rapora göre, yapay zekanın ilerlemesi ‘tehlikeli veya sıkıcı’ olarak görülen işleri azaltabilir. Z kuşağının kaçındığı ağır işlerin ve hoşlanmadığı tekrarlanan işlerin, otomasyona tesliminin yapay zekayla daha da yaygınlaşacağı tahmin ediliyor. Bunun da verimi ve iş güvenliğini artırırken, motivasyonu kuvvetlendirmesi bekleniyor. 

YÜKSEK VASIFLILAR

Yapay zeka destekli dil işleme teknolojisi ChatGPT, üniversite tezinden film senaryosuna kadar birçok alanda sansasyonel örneklerle dünya gündemine oturdu. Ancak yapay zeka sadece bununla sınırlı değil. Üstelik gelişmeye devam ediyor. Bu gelişme, her yıl daha çok pozisyonu etkileyecek. OECD’nin raporuna göre, yüksek vasıflı çalışanlar (beyaz yakalılar), yapay zekaya daha fazla maruz kalacak. Yüksek vasıflı meslekler, rutin olmayan bilişsel görevleri içermeleri sebebiyle yapay zekadan en çok etkilenecek grup olacak. Bu grupta yöneticiler, iş liderleri, işletme uzmanları, mühendisler, bilimsel araştırma yapanlar, hava trafik kontrolleri, hisse senedi analistleri bulunuyor. 

EMEK YOĞUN İŞLER

Yapay zekanın en az ilerleme kaydettiği yerler ise güçle ilgili yetenekleri barındırıyor. Bu grupta dansçılar, atletler, duvar ustaları, çiftlik işçileri, yiyecek hazırlama yardımcıları, tarım, ormancılık ve balıkçılık işçileri, temizlikçiler, yardımcı hizmetlerde çalışanlar yer alıyor. 

Yüksek beceri gerektiren meslekler, yapay zekadaki gelişmelere daha fazla maruz kalmalarına rağmen otomasyon riski en az olanlar olacak. İnşaat ve madencilik, çiftçilik, balıkçılık ve ormancılık, daha az oranda üretim ve nakliye işleri dahil olmak üzere düşük ve orta vasıflı işler en fazla otomasyon riski altında bulunanlar. Yani otomasyon riski en yüksek olan meslekler, yapay zekaya en çok maruz kalan mesleklerden farklı. Ancak yapay zekanın hem belirli işlerde emeğin yerini alması, hem de insan emeğinin üstün görüleceği yeni işler oluşturması bekleniyor. 

YÖNETİM İŞLERİNİ DESTEKLEYECEK

Bu arada yapay zekanın, görevlendirme yapmak, çalışanları izlemek, kimin eğitim veya terfi alması gerektiğine karar vermek gibi yönetimsel görevleri destekleyebileceği vurgulanıyor. Bunun sebebi, yapay zeka sistemlerinin daha fazla veri odaklı ve tutarlı yönetim ve değerlendirme yapabilme gücü. Rapora göre, yapay zeka, yönlendirme, izleme ve değerlendirme dahil olmak üzere daha önce insanlar tarafından gerçekleştirilen denetim işlevlerini destekleyebilir veya otomatikleştirebilir. Ancak bu durum, mahremiyet ve otonomide azalmaya, iş yoğunluğunda ve streste artışa yol açabilir.

ÇALIŞMA ORTAMINI DEĞİŞTİRECEK

OECD raporuna yansıyan araştırmaların sonuçlarına göre, çoğu çalışan için yapay zekanın etkisi, işini kaybetmekten ziyade mevcut işlerinde gerçekleştirdikleri görevlerde ve çalışma ortamındaki değişiklikler şeklinde kendisini gösterecek. Bunun nedeninin yapay zekanın görev içeriğini değiştirmesi olduğu belirtiliyor. Çalışma ortamını değiştirmenin sonuçlarından biri de daha hızlı bir çalışma temposu olabilir. Rapora göre anket sonuçları da buna işaret ediyor. 

EĞİTİM İHTİYACI

Beklenen gelişmelere paralel olarak yapay zeka sistemlerini geliştirmek, sürdürmek, uygulamaları benimsemek ve kullanmak daha önemli hale gelecek. Çalışanların, yapay zeka sistemlerini etkin bir şekilde geliştirmek ve bunlarla etkileşim kurmak için geniş beceri yelpazesine sahip olması önem kazanacak.

Raporda, hükümetlerin, işverenleri daha fazla eğitim sağlamaya, yapay zeka becerilerini eğitime entegre etmeye ve yapay zeka işgücünde çeşitliliği desteklemeye teşvik etmesi gerektiği vurgulandı.

Bu gelişmeler paralelinde yöneticilerin ve firmaların eğitim ödevi bulunuyor. Yani şirket yöneticileri, ‘yetişkin öğrenim sistemlerini’ nasıl uygulayacaklarını, nereden nasıl eğitim alacaklarını düşünmeli. Çünkü beceri eksikliği, yapay zekanın benimsenmesinin önündeki en büyük engel olarak görülüyor. 

YENİ GÖREVLER

Bu kapsamda yönetim kademesi şu gelişmelere maruz kalacak: 

* Yüksek vasıflı çalışanlar için yapay zekaya daha fazla maruz kalma, işlerin yok edilmesinden ziyade yeni görevlerin ve işlerin oluşturulmasına yol açacak. 

* İş süreçlerinde ve kurum kültüründe önemli değişiklikler yaşanacak.

* Yöneticilerin, organizasyonu ve görevleri, bu değişime göre yapılandırması gerekecek. 

* Yöneticiler, hangi faaliyetlerin insanlar tarafından gerçekleştirileceğine ve hangilerinin yapay zeka sistemleri tarafından yapılacağına karar verecek. 

* Yöneticilerin teknoloji bilgi seviyesi ve becerileri yapay zekanın benimsenmesi için önemli olacak.

İMALATTA UYGULAMA ÖRNEĞİ

Yapay zekayı benimseyen şirketlerde bazı beceriler gereksiz hale geliyor. Örneğin Kanada’daki bir imalat firmasında, işçilerin elle yaptığı karolarda camı ölçme ve kesme için yapay zeka destekli bir robot kullanılıyor. 

Artık işçilerin yalnızca makinayla etkileşime girmesi, girdi malzemelerini yüklemesi ve makinanın çıktısını izlemesi gerekiyor. 

MALİ İŞLERDE UYGULAMA ÖRNEĞİ

OECD’nin raporuna göre, İngiltere’de bir finans firması, bir dizi faaliyete yardımcı olmak için bir yapay zeka sistemi uyguladı. Çalışanlar, bu değişiklikleri iş kalitesindeki iyileştirmeler olarak gördü; çünkü işleri daha az ‘idari’ hale geldi. Çalışanlar, müşterileri için daha fazla bir zaman oluşmasını daha büyük bir değer olarak gördü.

SİSTEMİN BAŞARISINDA İŞ TATMİNİ BELİRLEYİCİ

Yapay zekanın, iş güvenliği ve iş tatmini üzerindeki etkisi göz ardı edilemiyor. Japonya’da uygulanan anketlerin sonuçlarına göre, yapay zekanın benimsenmesinin daha yüksek iş tatminiyle ilişkili olduğu belirlendi. Yapay zekanın, tekrarlayan görevleri otomatikleştirmesi, çalışanların yaptıkları işten daha fazla keyif almalarını sağlıyor. 

MUHTEMEL SONUÇLAR

OECD’nin raporuna göre, yapay zekanın istihdam üzerindeki muhtemel sonuçlarının şöyle olması bekleniyor: 

* İnsan emeğinin bir kısmını yerinden edebilir (yer değiştirme etkisi).

* Getirdiği daha yüksek üretkenlik sebebiyle işgücü talebini artırabilir (verimlilik etkisi).

* Yeni görevler oluşturarak, özellikle yapay zekayı tamamlayıcı becerilere sahip çalışanlar için yeni işlerin oluşturulmasına sebep olabilir (eski durumuna getirme etkisi).

YAPAY ZEKANIN FAYDALARI

* İşlerin otomatikleştirilmesi

* Daha isabetli görevlendirme

* Takip edilebilirliğin kolaylaşması

* Sonuç için daha odaklı çalışabilme

* Verimliliğin artırılması

ENGELLİLERE AVANTAJ

Yapay zeka, bazı dezavantajlı grupların istihdamını destekleyecek. Görme, konuşma, işitme bozuklukları veya protez uzuvları olan işçilere yardımcı olan yapay zeka destekli cihazlar daha yaygın hale gelecek. Bu da engelli kişilerin işe erişimini ve iş kalitesini artıracak.

DÜŞÜK VASIFLILARIN KARİYERİ

Yapay zeka, düşük vasıflı işçilerin kariyer beklentilerini ve ücretlerini de olumlu etkileyecek. Üstelik bunu, çalışanların yeteneklerini geliştirerek yapacak. Yazılı veya sesli eşzamanlı çeviri, ana dili İngilizce olmayan çalışanların o işte tutunmasını, hatta daha verimli çalışmasını sağlayacak. 

07 Ağustos 2023 Pazartesi