Yapay Zeka Timleriyle de vergi kaybıyla daha etkin mücadele edilecek.
Mart ayı itibariyle devreye giren Kira Bildirim Formu Sistemi ile 1.2 milyon gayrimenkulün yüzde 30’u kısa sürede denetlendi. Haziranda ise yapay zeka destekli POS cihazları sayesinde firmalar daha sıkı denetlenecek. Ayrıca, POS cihazı yerine ‘IBAN’a gönder’ diyen işletmeler de büyük cezalarla karşı karşıya kalacak.
BARIŞ CABACI
Türkiye’de yapay zekanın vergi tahsilatı süreçlerine entegre edilmesiyle yeni bir dönem başlıyor. Vergi tahsilatında karşılaştığı sorunları en aza indirgemeyi hedefleyen bu sistem, vergilendirme sürecinin daha etkin ve verimli hale gelmesini sağlayacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı başta olmak üzere birçok bakanlık yeni teknolojiye sahip sistemleri ve yapay zekayı kullanarak vergi denetimi, kaçakçılık ve KDV oranlarının denetimi gibi alanlarda geçit vermeyecek.
ADİL REKABET ORTAMI
Düşük KDV oranı istismarına son vermek ve vergi adaletini sağlamak için çalışıldığını kamuoyuyla paylaşan Hazine ve Maliye Bakanlığı, yapay zeka denetim sistemi sayesinde vergide adalet sağlanacağını bildirdi. Konu hakkında DEİK’te açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, KDV denetimine yönelik önemli bir adım attıklarını da duyurdu. Şimşek, Vergi Denetim Kurulu, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Risk Analizi Genel Müdürlüğü işbirliğiyle yürütülen yapay zeka destekli çalışmaların tamamlandığını açıkladı. Bu çalışmaların, KDV oranlarında yaşanan uyumsuzlukların tespit ve takibine yönelik olduğunu söyleyen Bakan Şimşek, özellikle temel ihtiyaç malzemelerine uygulanan düşük KDV oranlarının kötüye kullanılmasının önüne geçmek için yapay zeka destekli denetimlerin başlatıldığını belirtti. Yapay zeka destekli denetimin, vergi kaybını önlemek ve adil bir rekabet ortamı sağlamak için kritik öneme sahip olduğunu vurgulayan Şimşek, bu sistemle, vergi adaletinde yeni bir döneme girildiğinin altını çizdi.
KDV SUİSTİMALİNE ÖNLEM
Bakanlık denetimleri sonucunda bazı lokanta veya kafelerin yeme içme hizmeti yerine et, su, meyve suyu gibi ürünleri satmış gibi gösterdiği ve KDV oranını yüzde 1 olarak hesapladığı tespit edildi. Ayrıca, bazı marketlerin de temizlik malzemesi sattıkları halde gıda malzemesi satmış gibi gösterdikleri belirlendi. Bunun üzerine harekete geçen Bakanlık, istismarın önüne geçmek ve rekabet eşitliği sağlamak için geçtiğimiz hafta KDV Genel Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ taslağı hazırladı. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın sitesinde yayınlanan taslağa göre hizmet sunan lokanta, kafe ve pastane gibi işletmeler kendilerinin hazırlayıp sundukları yiyecek ve içecekler ile dışarıdan temin edilerek buralarda sattıkları ürünler için KDV’yi yüzde 10 şeklinde hesaplayacak. Bu işletmelerin telefonla veya internet üzerinden sipariş suretiyle adrese gönderme, gel-al gibi yöntemlerle yaptıkları tüm satışları da aynı kapsamda olacak. Böylelikle KDV suistimalinin önüne geçilmiş olacak.
Öte yandan, yiyecek ve içecek hizmetlerine yönelik işyeri ruhsatı bulunmadığı halde müşterilerine servis yapılabilen alanlarda yiyecek ve içecek hizmetleri sunan işletmelerin yaptıkları satışlar da bu kapsamda değerlendirilecek. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise bu değişiklikle KDV oranında artış yapılmadığının, suistimalleri önlemeye yönelik tedbir alındığının altını çizdi.
YAPAY ZEKA TİMİ
Düşük KDV oranlarının kötüye kullanılmaması için Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın geliştirdiği bir diğer teknoloji de yapay zeka destekli POS cihazları. Bu cihazlar, haziran ayı itibariyle kullanılmaya başlanacak. Eski POS cihazlarının yerini alması beklenen bu cihazlar, adeta Bakanlığın müfettişi gibi görev yapacak. Firmaların ana ürün dışında yan ürün fişleri daha çok kesilirse POS cihazından Bakanlığın oluşturacağı Yapay Zeka Timi’ne bildirim gelecek ve ilgili firma denetlenecek. Yapay zeka destekli bir diğer algoritma da sosyal medyada görev yapacak. Sosyal medyada paylaşılan fişler, bu algoritma sayesinde Yapay Zeka Timi tarafından kontrol edilebilecek ve KDV oranlarında yanlışlık tespit edilmesi durumunda incelemeye alınacak. Bakanlık, tüketicilere fişlerini kontrol etmeleri, kuşku duydukları takdirde fotoğrafını çekip sosyal medyada paylaşmaları yönünde çağrıda bulundu.
126 BİN KONUTTA YAPAY ZEKALI DENETİM
Vergi kaçakçılığını önlemeye yönelik yapay zeka algoritmalarının kullanılacağı bir diğer alan da gayrimenkul olacak. Kira geliri beyannamesinin eksik ya da hiç gösterilmemesine yönelik çalışmalar, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in gündeminde. 2023 yılı içerisinde konut kira geliri toplam 21 bin TL üzeri olanlar beyanname vermek zorundaydı. Kesintiye tabi olan 150 bin TL üzeri işyeri kira gelirlerinin de beyan edilmesi gerekiyordu. Kesintiye tabi olmayan işyeri kira gelirleri beyanı ise 8.400 TL hesaplandı. Beyanda bulunmayanlar da gelirlerine göre cezalarla karşılaşmaya başladı. Bakan Şimşek, gayrimenkul alanında yürütülen yapay zeka destekli denetimlere ilişkin şunları dile getirdi: “Denetim planına aldığımız 1.2 milyon gayrimenkulden bugüne kadar yaklaşık 420 bininde yerinde tespitte bulunduk. Belirlediğimiz bölgelerdeki gayrimenkullerin yüzde 30’unu yapay zeka algoritmaları ile denetledik. Saha denetimlerimize ve mükelleflerimizi bilgilendirmeye devam ediyoruz. Adil rekabet ve mali disiplin için kayıt dışılıkla mücadeleyi güçlendiriyoruz.”
Öte yandan, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, Dijital Vergi Dairesi’nden kiracılara yönelik yayınladığı Kira Bildirim Formu ile ev sahiplerinin bildirimlerini teyit etmeyi hedeflediği sistem mart ayında devreye alındı. Bu uygulamayla mülk sahiplerinin beyan ettiği kira ile kiracıların ödedikleri kira bedellerinin karşılaştırılıp vergi kaybının önüne geçilmesi amaçlanıyor.
TAŞIT TANIMA SİSTEMİ 2025’TE DEVREDE
Kayıt dışılığın yoğun olduğu sektörlerden biri olan akaryakıt piyasasında da 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi devreye giriyor. Akaryakıt alımlarında taşıt plakalarını yeni nesil yazar kasalara otomatik olarak iletecek sistemle yakıt alan araçtan başka bir aracın plakasına fiş düzenlenmesi önlenecek. Akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanmasını ve kayıt dışı ekonomi ile etkin mücadeleyi hedefleyen sistem, vergi mükelleflerinin işte kullandıkları taşıtlar için yapılacak akaryakıt ve LPG alımlarında zorunlu olacak. Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi ile kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan işte kullanılan taşıtlara 31 Aralık 2024 tarihine kadar Taşıt Tanıma Birimi (TTB) takılması zorunluluğu getirildi. Akaryakıt istasyonu işleten mükelleflerin ise 31 Aralık 2024 tarihine kadar akaryakıt istasyonlarında en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatlarına Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO) cihazı taktırmaları zorunlu hale geldi. Bu sistemler sayesinde yıllık 20 milyar Türk Lirası’nı bulduğu tahmin edilen vergi kaybının önlenmesi amaçlanıyor.
AKILLI YOLLARDA DENETİM ARTACAK
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, yollarda güvenliği en üst düzeye çıkarmak, denetimi artırmak amacıyla akıllı ulaşım sistemlerini ülke çapında yaygınlaştırdıklarını belirtti. Konu hakkında açıklamalarda bulunan Bakan Abdulkadir Uraloğlu, şunları söyledi: “Yollarımızı akıllı ve otonom teknolojilerle donatarak emniyetli yol altyapısı tesis edeceğiz. İstanbul’da K-AUS Test ve Uygulama Koridoru uygulaması başlayacak. Pilot bölge olarak Antalya’yı seçtik. Karayolları Genel Müdürlüğü Ana AUS Merkezi’nde hizmet verecek ve tüm kurulacak sistemlerin yazılım altyapısını oluşturacak. Akıllı Ulaşım Sistemleri Merkezi Yazılım Platformu ve Mobil Uygulaması’nı hayata geçiyoruz. Akıllı yol uygulaması kapsamında sinyalizasyon sistemleri, kamera sistemleri, araç algılayıcı sistemler, simülasyon yazılımları ve Merkezi IoT (nesnelerin interneti) platformu da kurulacak. Ayrıca Karayolları Genel Müdürlüğü’ne bağlı tüm bölge müdürlüklerine de iş zekası ve karar destek sistemi, entegrasyonları ve Karayolları Mobil uygulaması hayata geçirilecek. Bu uygulamalar sayesinde İçişleri Bakanlığı, denetimlerini daha kolay ve sürekli yapabilecek.” Akıllı yol uygulaması, 2025 sonunda hayata geçecek.
IBAN’A GÖNDERME İZLENİYOR
Son dönemde bazı işletmelerin vergi kaçırmak amacıyla fiş ve fatura düzenlemek yerine müşterisinden IBAN yoluyla tahsilat yapmaya başladığına yönelik şikayetler üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı da harekete geçti. Bakanlık, kredi kartı ödemesi kabul etmeyip IBAN’a havale isteyenlere yönelik yeni bir çalışma başlattı. Vergi müfettişleri, hesabına sürekli farklı kişilerden havale gelen banka hesabı sahiplerine cezalı tarhiyatlar uygulayacak. Bakanlık, ayrıca alınan bir mal ya da hizmet karşılığı olarak IBAN hesabına para gönderilen kişilerin yasa dışı faaliyetlerde bulunmaları halinde bu hesaba para gönderenlerin tamamının da aynı suçla itham edilme riski taşıyacağı konusunda uyarıda bulundu.
KAÇAK ÜRÜN YAKALAMADA YÜZDE 300 ARTIŞ
Ticaret Bakanlığı Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat birimleri, yeni teknolojiye sahip sistemler, yapay zeka ve geliştirilmiş farklı analiz teknikleri kullanarak her geçen gün yeni bir kaçakçılık girişimini önleyerek, yasa dışı ticaretle mücadeleyi hız kesmeden sürdürüyor. Gümrük muhafaza ekipleri, teknoloji ve yapay zeka sayesinde 2024’ün ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre kaçak ürün yakalama oranını yüzde 300 artırdı. Böylelikle 8 milyar TL değerinde kaçak ürün ele geçirildi.
