Suriye’de yeni geçici hükümet, 11 Ocak itibariyle tüm dünya için ortak ithalat vergisi getirdi. Bu kapsamda, ithalat vergileri yüzde 300 ile yüzde 500 oranında artırıldı. Karar, ihracatı durma noktasına getirirken ticarette büyük zorluklara yol açtı. Türkiye’den Suriye’ye ihracat yapan firmalar, sorunun çözümü için hükümet nezdinde girişimde bulundu. Ticaret Bakanı Ömer Bolat ise ithalat vergisinin duyurulmasından kısa bir süre sonra Türkiye için 269 üründe vergi indirimine gidildiğini açıkladı. Bakan Bolat, Suriye Ekonomi ve Dış Ticaret Bakanı Basil Abdul Hannan ile 11 Ocak'ta konuyu görüştüğünü, Bakanlıkların bu konuda uzlaşı ve bazı sektörlerin bundan muhal kalması için çalışmalar yürüttüğünü belirtti.
TÜRKİYE’NİN BAŞARISI
Bakanlık düzeyindeki görüşmeler neticesinde 269 üründe indirime gidildiğini belirten Bakan Bolat, şu bilgiyi verdi: “Ekonomi ve ticaret bakanlıklarıyla yapılan görüşmeler neticesinde Suriye'de bazı ürünlerde gümrük vergilerinin gözden geçirilmesi hususunda mutabık kalındı. Öne çıkan sektörlerimiz tavuk yumurtası, un, mısır, süt ve krema gibi gıda, bazı demir çelik ile hijyen ürünlerinin yer aldığı 269 ürünün gümrük vergisinde indirime gitme kararı almıştır. Bizim kendilerine teklif ettiğimiz unsurları da kabul ettiler. 2007'de imzalanan Türkiye-Suriye Serbest Ticaret Anlaşması vardı. İç savaş çıkınca bu anlaşma iki tarafça da askıya alındı. Biz, 'En geniş anlamda yeniden canlandıralım, bir araya gelelim ve ürün bazında gerekli çalışmaları yapalım' teklifinde bulunduk. Bu konuda olumlu düşündüklerini söylediler. Yani bir mutabakatımız var. İkincisi, temel ihtiyaç ürünlerinde gümrük vergisi artışlarının Suriye içinde de yüksek enflasyon doğuracağı ikazında bulunarak bunlarda indirime gitmelerinin faydalı olacağını, enflasyona engel olacağını ifade ettik.”
İHRACAT ARTARAK SÜRÜYOR
Türkiye'den Suriye'ye ihracat yapılamadığı ve TIR’ların gümrük kapılarında kilometrelerce uzunluktaki kuyrukta beklediği yönündeki iddialara da yanıt veren Bolat, Türkiye'nin rejim yıkılmadan önce geçen yıl Suriye'nin kuzeyine 2,2 milyar dolar ihracat, 450 milyon dolar ithalat yaptığını bildirdi. Bolat, Suriyeli yetkililerin, “Türkiye'ye karşı asla tek taraflı ve zorlaştırıcı bir karar almamız düşünülemez. Şam'a kadar olan bütün coğrafyada Türk ürünleri satılabilmektedir” dedi. Bu ülkeye yönelik yılın ilk ayındaki dış ticaret rakamlarına da dikkat çeken Bolat, şu değerlendirmeyi yaptı: “Ticaret rakamına baktığımızda 1-25 Ocak 2024'te sadece Suriye'nin kuzeyine 161 milyon dolar ihracatımız varken, bu yılın ilk 25 gününde ihracatımız yüzde 35.5 artışla 219 milyon dolara yükseldi. İhracat rakamları artış gösteriyor. 'Suriye gümrük vergilerini artırdı, Türkiye'den mal almıyor' gibi suçlamalar tamamen art niyetli, açgözlü, maksatlı ve mesnetsiz. Bunların doğru olmadığını bir kez daha duyurmuş oluyorum. Gümrük vergileriyle ilgili 11 Ocak kararları alındıktan sonra bu tarihle 25 Ocak arasındaki 14 günde ihracatımız 130 milyon dolar oldu. Bu rakam 2024 yılının aynı döneminde sadece 98 milyon dolardı. Suriye gümrüğü tek bir rejim haline geldikten sonra bile ihracatımızda yüzde 33 artış gerçekleşti.”
İNDİRİMLER DAHA DA ARTACAK
Türkiye ile Suriye arasındaki ekonomik ilişkilerin yeniden şekillenmesini değerlendiren İstanbul Ticaret Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler İngilizce Bölüm Başkanı Doç. Dr. Uğur Yasin Asal, iki ülkenin geçmişte yüksek ticaret hacmine sahip olduğunu, ancak iç savaş nedeniyle bu ilişkinin büyük ölçüde kesintiye uğradığını belirtti. Asal, Suriye’deki iç savaşın yalnızca güvenlik ve siyasi riskler doğurmadığını, aynı zamanda iki ülke arasındaki ticareti de büyük ölçüde durdurduğunu vurguladı. Asal, savaş sonrası süreçte Suriye’nin ekonomisini yeniden inşa etme çabası içerisinde olduğunu belirterek, şunları söyledi: “Suriye, iç savaş öncesinde Türkiye ile güçlü ticari bağlara sahip bir ülkeydi. Ancak savaşın ortaya çıkardığı güvenlik, sosyal ve siyasi riskler bu ticareti doğrudan durdurdu. Suriye’de savaş sonrası yönetim, ekonomisini yeniden güçlendirmek adına Türkiye’den ürün ithal etmeye yönelik bir süreç başlatıyor. Bu bağlamda, alınan son kararın kısa vadede ticari ilişkileri canlandıracağını, uzun vadede ise Suriye ekonomisinin yeniden yapılanmasına katkı sağlayacağını düşünüyorum. Bu ürünlerin sayısı Suriye’deki enflasyona göre artırılacak.”
EN ÇOK NE ALDILAR?
TÜİK verilerine göre Türkiye, 2024 yılında Suriye’ye en fazla değirmencilik ürünleri ihraç etti. Malt, nişasta, buğday gluteni gibi kalemlerde toplam 88 milyon 169 bin dolarlık ürün ihraç edildi. Bu alanda ikinci sırada hayvansal ve bitkisel yağlar yer alıyor. Türkiye, bu ürün grubundan 76.5 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Üçüncü sırada ise 75.6 milyon dolarla plastik ve mamulleri yer alıyor.
