Çin, Rusya ile ortak geliştirdiği Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu’na (ILRS) enerji sağlamak amacıyla Ay'da bir nükleer santral kurmayı planlıyor. Projeye dair detaylar, Chang’e-8 görevinin baş mühendisi Pei Zhaoyu tarafından yapılan sunumda kamuoyuyla paylaşıldı. 2028 yılında fırlatılması planlanan Chang’e-8 görevi, Ay’da kalıcı üs kurma hedefi doğrultusunda atılan önemli adımlardan biri olarak değerlendiriliyor. Görev, Ay'da enerji üretim yöntemlerini araştıracak.
ENERJİ EN BÜYÜK ZORLUK
ILRS için güvenilir ve sürdürülebilir enerji temini en büyük zorluk olarak öne çıkıyor. Çinli uzay yetkilileri, bu noktada Rusya'nın nükleer enerji alanındaki deneyimini avantaja dönüştürmeyi hedefliyor. Rusya’nın uzay tabanlı nükleer teknoloji alanındaki lider konumu, bu iş birliğinde belirleyici bir rol oynuyor.
Roscosmos, 2024 yılında yaptığı açıklamada, Çin ile birlikte 2035 yılına kadar Ay’da nükleer reaktör kurmayı planladığını bildirdi. Bu iş birliğinin, ILRS’ye sürekli enerji sağlayarak uzun vadeli Ay görevlerinin önünü açması hedefleniyor.
ULUSLARARASI İŞ BİRLİĞİ ADIMI
Pekin yönetimi, resmi olarak nükleer santral planını onayladığını duyurmasa da, Pei Zhaoyu'nun bu seçeneği 17 ülke ve uluslararası örgüt temsilcileriyle yaptığı görüşmelerde gündeme getirmesi, Çin’in güçlü destek sunduğunu gösteriyor.
Çin ve Rusya ILRS projesinde ilerlerken, ABD de NASA’nın Artemis programı kapsamında Ay’a dönüş hazırlıkları yürütüyor. Amerika, 1972’deki son Apollo görevinden bu yana ilk kez 2027’de iki astronotu Ay’a indirmeyi ve ardından kalıcı bir üs kurmayı planlıyor.
GÜNEŞ PANELLİ ALTERNATİF
NASA, Ay üssü için büyük güneş panelleri kurmayı ve bu panellerden elde edilen enerjiyi geniş boru hatları ve kablolarla üsse aktarmayı planlıyor. Ancak ABD de uzayda enerji bağımsızlığı için nükleer seçeneği araştırıyor.
Her iki ülkenin üs planlarının Ay’ın güney kutbu çevresinde yoğunlaşması, rekabeti kızıştırıyor. Çinli yetkililer, ILRS’nin temel modelinin 2035 yılına kadar tamamlanacağını belirtiyor.
KÜRESEL KATILIM ÇAĞRISI
Chang’e-8 misyonu, ILRS yol haritasının temel taşlarından biri. Çin, ayrıca “555 Projesi” adlı bir girişimle 50 ülkeyi, 500 uluslararası bilim kurumunu ve 5.000 yabancı araştırmacıyı ILRS projesine katılmaya davet etmeye hazırlanıyor.
Son 20 yılda büyük atılımlar gerçekleştiren Çin, 2003’te Shenzhou 5 göreviyle insanlı uzaya çıkış yapan üçüncü ülke oldu. 2013’te Chang’e-3 ile Ay’a robotik keşif aracı indiren Çin, Mars'a araç indiren ikinci ülke olmayı da başardı. 2033’e kadar Mars’a insan göndermeyi hedefliyor.
UZAYDAKİ KAYNAK YARIŞI
Çin’in Ay’da nükleer santral kurması, uzay araştırmalarının geleceğinde dönüm noktası olabilir. Böyle bir tesis, enerji üretimi ve kargo taşımacılığı gibi büyük ölçekli operasyonların önünü açabilir. Ay’daki doğal kaynaklar, bu yarışta bir diğer önemli faktör olarak öne çıkıyor.
Royal Museums Greenwich’e göre Ay yüzeyinde nadir Dünya metalleri, titanyum, silikon ve alüminyum gibi değerli elementler mevcut. Çinli bilim insanı Ouyang Ziyuan’a göre ise Ay’daki helyum-3 izotopu, insanlığın yaklaşık 10.000 yıllık enerji ihtiyacını karşılayabilecek potansiyele sahip.
