Bu çerçevede Türkmenistan gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye’ye ulaştırılıp, buradan Avrupa’ya taşınması için üç seçenek üzerinde duruluyor. İlk aşamada 2 milyar metreküp gazın swap yoluyla Türkiye’ye getirilmesi gündemde.
Rusya-Ukrayna savaşının ardından Avrupa’nın doğalgazda darboğaz yaşamasıyla gündeme gelen Türkmen gazı için Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan’ın enerji diplomasisi hızlandı. Türkiye ve Türkmenistan arasında 1 Mart’ta doğalgaz alanında işbirliğine yönelik mutabakat zaptı ve hidrokarbon alanında yapılacak ortaklıklara temel teşkil edecek niyet beyanı imzalandı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, bu kapsamda ilk etapta 2 milyar metreküpe kadar Türkmen gazının Türkiye’ye taşınabileceğini ifade etti.
GEÇİŞ NOKTASI
Bu gazın Türkiye’ye ulaşması için 3 farklı seçenek üzerinde durulduğunu belirten Bayraktar, şu bilgiyi verdi: “Bu alternatiflerden biri, Türkmen gazının swap yoluyla İran üzerinden Türkiye’ye gelmesi. Bir diğeri, Türkmen gazının İran ve Azerbaycan üzerinden yine swap yoluyla Türkiye’ye gelmesi ve bir diğeri de esasen daha uzun soluklu, daha sürdürülebilir ve daha büyük kapasiteli olan Türkmen gazının Hazar geçişli bir boru hattıyla Türkiye’ye gelmesi. Bunların hepsi masada konuştuğumuz konular. Türkiye’yi enerji ve gaz alanında depolama ve geçiş noktası yapacak çalışmalarımızı sürdürüyoruz.”
REZERVDE 4. SIRADA
Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu’nun (GECF) ‘2050 Görünüm’ raporuna göre, Türkmenistan 13.9 trilyon metreküplük doğalgaz rezerviyle dünyada 4. ülke konumunda bulunuyor. 2010’da yıllık 40 milyar metreküp doğalgaz üreten Türkmenistan, üretim kapasitesini her geçen gün artırdı. Ülkenin yıllık üretimi 2019’da 63.2, 2020’de 66, 2021’de 79.3, 2022’de 78.3, 2023’te ise 80.6 milyar metreküpe çıktı. Rapora göre, Türkmenistan’ın yıllık doğalgaz üretimini 2050’ye kadar 110 milyar metreküpe çıkarması öngörülüyor. Türkmenistan’da üretilen gazın yaklaşık 35 milyar metreküpü ülke içinde tüketilirken, 40 milyar metreküpü Çin’e, kalan kısmı ise Rusya, Özbekistan ve İran üzerinden Azerbaycan’a ihraç ediliyor. Doğalgaz üretiminin yarısına yakınını ihraç eden Türkmenistan, Çin’in en büyük gaz tedarikçisi konumunda. Ülkenin tahmini doğalgaz rezervinin ise 50 trilyon metreküpten fazla olduğu hesaplanıyor.
TÜRKMENİSTAN İHRACATI ARTIRACAK
Türkmen gazını Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan üzerinden Çin’e ulaştıran 4 aşamalı Orta Asya-Çin Boru Hattı, 2009’da faaliyete girdi. Halihazırda A, B ve C aşamaları aktif olan hattın kapasitesi yıllık 55 milyar metreküp gazın Çin’e ulaşmasına imkan tanıyor. Hattın son aşaması olan 35 milyar metreküp kapasiteli ‘D’ kısmının ise 2030’lara doğru faaliyete girmesi ve kapasitesinin 30 milyar metreküp artması hedefleniyor. Doğalgaz ticaretinde alternatif boru hattı projeleri üzerinde çalışmalar yapan Türkmenistan, inşaatı son aşamaya gelen 1814 kilometrelik Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) Doğalgaz Boru Hattı üzerinden gelecekte Afganistan, Pakistan ve Hindistan’a yıllık 33 milyar metreküp gaz satmayı hedefliyor. Doğalgaz üretimini ve ihracatını artırmak için Türkmenistan, Rusya ile 2019’da yıllık 5.5 milyar metreküp gaz satışına yönelik 5 yıllık anlaşma imzaladı. 2021’de yapılan swap anlaşması çerçevesinde ise İran üzerinden Azerbaycan’a yıllık yaklaşık 2 milyar metreküp gaz satışı gerçekleştiriyor. Azerbaycan’ın geçen yıl Türkmenistan’dan gaz ithalatı 1.5 milyar metreküp oldu.
DOĞALGAZ TRANSFERİNDE ÇALIŞMALAR YOĞUNLAŞTI
Türkiye-Türkmenistan arasındaki mutabakat zaptını değerlendiren İstanbul Kültür Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Ayşegül Ketenci, “Bu elbette çok önemli bir gelişme. Ancak iyi niyet beyanlarına ilaveten bölgede altyapı çalışmalarının yapılması ve somut adımların atılması gerekli” dedi. Türkmenistan doğalgazının sadece Türkmenistan için değil, Türk dünyası için de büyük önem taşıdığına işaret eden Ketenci, şunları söyledi: “Azerbaycan’ın ekonomik kalkınması için enerji önemli bir bileşen. Bu durum Türkmenistan ve diğer ülkeler için de geçerli. Bu sebeple bölgesel ve küresel ölçekte çok boyutlu işbirlikleri geliştirilmeli. 2 milyar metreküpe kadar Türkmen gazının Türkiye’ye getirilmesi için somut adımlar atılmalı. Gerekli çalışmaların yoğunlaştığını görüyoruz.”
AZERBAYCAN-HAZAR HATTI
Türkiye’ye gelecek gazla ilgili farklı alternatiflerin doğru şekilde ele alınması ve buna uygun politikaların üretilmesi gerektiğine dikkati çeken Ketenci, “Türkmen gazının gelişi için en uygun alternatifin, altyapı çalışmaları uzun soluklu olsa bile zerbaycan-Hazar güzergahıyla bağlantılı olduğu kanaatindeyim. Bu hat, Türk dünyasının gelişimi için kritik önemde ve güvenli bir hat” diye konuştu. Enerji konusunda farklı aktörlerle çok boyutlu işbirlikleri geliştirmenin Türkiye’nin enerji güvenliğinin sağlanması açısından önemine işaret eden Ketenci, “Türkiye’nin, Rusya, İran, Türkmenistan, Azerbaycan gibi enerji konusunda eli güçlü olan bütün taraflarla ilişki içinde olması ve enerji güvenliğine öncelik veren, güç dengelerini gözeten, sürdürülebilir ve bilimsel verilere dayalı politikalar üretmesi, bütün bölge aktörlerinin faydasına” yorumunu yaptı.
