ABD Başkanı Donald Trump, Elon Musk’ın vizyonuyla örtüşen şekilde Mars’a insanlı yolculukları özel sektör eliyle hızlandırmak istiyor. Beyaz Saray’ın 2026 bütçe teklifinde, Ticari Mars Yük Hizmetleri Programı (CMPS) adı verilen yeni bir NASA girişimi için 1 milyar dolardan fazla kaynak talep edildi. Bu programa göre NASA, Mars keşfini destekleyecek uzay giysileri, iletişim sistemleri ve insanlı iniş araçları geliştiren firmalarla sözleşmeler imzalayacak.
NASA BÜTÇESİNDE KESİNTİ
Trump’ın önerdiği 18,8 milyar dolarlık NASA bütçesi, ajansın finansmanında yaklaşık %25’lik bir azalma anlamına geliyor. Bu kesinti özellikle bilim portföyünü ciddi biçimde etkileyecek. Yeni teklif, bu ayın başlarında açıklanan yoğunlaştırılmış bütçe planının genişletilmiş hali olarak kamuoyuna sunuldu.
NASA Geçici Yöneticisi Janet Petro, bütçeye eşlik eden mektubunda ajansın vergi mükelleflerinin paralarını sorumlu bir şekilde kullanmaya devam etmesi gerektiğini vurguladı. Petro’ya göre bu, stratejik kararlar alınmasını ve etkisiz projelerin azaltılmasını ya da tamamen durdurulmasını içeriyor.
AY MODELİ MARS’A
Yeni Mars planı, NASA’nın daha önce Ay için uyguladığı Ticari Ay Yük Hizmetleri (CLPS) programından ilham alıyor. Bu program kapsamında Intuitive Machines LLC, Firefly Aerospace Inc. ve Astrobotic Technology Inc. gibi şirketlerle işbirlikleri yapılmış, ancak uygulamada karışık sonuçlar elde edilmişti.
CMPS programı da benzer şekilde özel şirketlerle yapılacak anlaşmalarla ilerleyecek. NASA halihazırda SpaceX ile Artemis programı kapsamında Amerikalıları Ay yüzeyine taşımak için Starship roketi üzerinde çalışıyor. Elon Musk, bu hafta başında SpaceX çalışanlarına Mars’ta büyük bir yerleşim planına dair vizyonunu paylaştı.
YENİ LİDER, YENİ YÖN
NASA’nın başına Trump tarafından getirilen teknoloji milyarderi Jared Isaacman, Kongre üyelerine yaptığı açıklamada, ajansın aynı anda hem Ay’ı hem de Mars’ı keşfetmesinin mümkün olduğunu dile getirdi. Ancak bilim bütçesindeki kesintiler uzay camiasında ve Kongre’de yankı buldu.
Isaacman dahi bu kesintilerin "en iyi sonuç" olmayabileceğini ifade etti. Bilimsel topluluklar ve eski Cumhuriyetçi Kongre üyeleri Newt Gingrich ile Bob Walker gibi isimler, kesintilere karşı eleştirilerini dile getirdi.
ÖZEL SEKTÖR ODAKLI GELECEK
Yönetimin önceki açıklamalarında Boeing tarafından geliştirilen Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) roketi ile Lockheed Martin’in Orion kapsülünün üç görev sonrası kullanım dışı bırakılacağı belirtilmişti. Yeni bütçe teklifinde ise maliyetleri düşürmek ve riskleri azaltmak adına Ay’a dönüş planlarında özel sektör liderliğine dayalı yeni bir strateji öngörülüyor.
Bu strateji, SpaceX’in Falcon 9 roketi ve Northrop Grumman’ın Cygnus kargo kapsülünün geliştirilmesinde kullanılan NASA programlarını model alacak.
Ancak önerilen bütçenin, Kongre’deki Ay görevlerini sıkı şekilde savunan Teksas Senatörü Ted Cruz ve Temsilci Brian Babin gibi deneyimli üyelerin direnişiyle karşılaşması muhtemel görünüyor.
