SGK, işverenlerin çalışanlarına yaptıkları bazı ödemeleri prime tabi tutarken, bazılarından ise prim kesmiyor. Peki, SGK’nın prime tabi tuttuğu ödemeler neler? Kasa tazminatı, ayni yardımlar, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, harcırah ödemeleri, kıdem ve ihbar tazminatı, prime esas kazanca dahil mi?
SGK, sosyal güvenlik hizmetlerini ifa etmesi için öngörülen her türlü ödemelerle yönetim giderlerini karşılamak üzere ilgililerden prim alıyor. Primlerinin matrahını ise işverenlerin çalışanlarına yaptıkları ödemeler oluşturuyor. SGK, genel olarak bütün ödemeleri prime tabi tutarken, bazı ödemeleri prime tabi tutmaktan istisna etti. Bazı ödemeler ise kısmen prime tabi tutuluyor. Hal böyle iken uygulamada çoğu zaman tereddütler oluşuyor. Bu yazımızda SGK’nın prim kesmediği ödemelere yer verildi.
MALİ SORUMLULUK TAZMİNATI
İşyerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eşya muhafazasıyla görevli bulunan sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından ödenen kasa tazminatları ücret niteliğinde sayılamayacağından, prime esas kazançtan istisna tutulması gerekiyor.
Ancak, kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazasıyla görevli bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiğinden, bu tür sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir ödemenin yapılması halinde söz konusu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecek.
AYNİ YARDIMLAR
İşverenlerce sigortalılara ayni (mal) olarak yapılan yardımlar, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dahil edilmeyecek. Ancak, ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde (örneğin yağ, un, ayakkabı, giyim yardımı gibi) prime tabi tutulması gerekiyor. Bu uygulama, kıdem tazminatı matrahıyla karıştırılmamalı. Keza kıdem tazminatı uygulamasında düzenli yapılan ayni yardımlar genel olarak hesaplamalara duhul ediliyor.
Altın bedelleri de ilk etapta ayni yardım kapsamındaymış görünmekle birlikte uygulama farklılık arz ediyor. Buna göre altın olarak yapılan ödemeler nakit yardım olarak değerlendirilmesi sonucunda hatıra altınlarının sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması maksadıyla verilmemiş olması, hatıra altınlarının tıpkı para gibi alışverişte kullanılabilecek bir ödeme aracı olması nedeniyle hatıra altın tutarlarının ücret ödeme bordrolarına yansıtılmış olan bedeller üzerinden ilgili ayda sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi, sigortalılara hatıra altın verildiğinin tespit edilmesi, ancak ödeme bordrosunda gösterilmediği durumlarda altının verildiği ayın son günündeki Merkez Bankası satış fiyatı üzerinden hesaplanacak miktarının sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi gerekiyor.
Bu itibarla sigortalılara, işverenlerince 1 Haziran 2016 tarihinden sonra bayram, yılbaşı, 25, 30. veya 50. hizmet yılı gibi nedenlerle verilen altınların bedelleri, sigorta primine esas kazanç olarak kabul edilerek sigorta primine tabi tutulacak.
HARCIRAH ÖDEMELERİ
Harcırah Kanunu’nda belirtilen yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.
Bu bakımdan, sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecek.
İHBAR TAZMİNATI
İş Kanunu’na göre belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerektiği, işçinin kıdemine göre değişen süreler sonunda iş sözleşmesinin feshedilmiş sayılacağı, bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminatı (ihbar tazminatı) ödemek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu durumda sigortalının işyeri ile hukuki ilişkisi iş sözleşmesinin feshiyle sona ermiş olduğundan, ödenen tazminat, ücret niteliğinde olmadığı için prime esas kazanca da dahil edilemeyecek.
ÖLÜM, DOĞUM VE EVLENME YARDIMLARI PRİME TABİ DEĞİL
Ölüm, doğum ve evlenme hallerinde işverenlerince sigortalılara yapılan nakdi yardımlar, miktarı ne olursa olsun prime esas kazançların hesabında dikkate alınmayacak. Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veya çocuğunun olması halinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları, prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecek.
KIDEM TAZMİNATI DA MUAF
6245 Sayılı Kanun’da sayılan daire ve müesseselerde çalışan sigortalılardan, arazi üzerinde seyyar olarak vazife gören işçilere ilgililerin belediye hudutları haricinde ve belirli bir görev sahası dahilinde, seyyar olarak yaptıkları vazifenin gerektirdiği masrafların karşılığını teşkil etmek üzere bu kanuna göre ödenen seyyar görev tazminatı, sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecek. İş akdinin feshi veya çeşitli sebeplerle işten ayrılan işçilere işveren tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ödenen kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keşif
ücreti; prime esas kazancın hesaplanması sırasında dikkate alınmayacak.