DOÇ. DR. ADNAN ERTEMEL
Dijital platformları bir tür ‘yeni iş modeli’ olarak da tanımlamak mümkün… Nihayetinde bir katma değer oluşturmak suretiyle iki ya da daha fazla partinin etkileşimine imkân veren platformlar çok farklı türlerde karşımıza çıkıyor. Bu yazıda söz konusu platform türlerini inceleyeceğiz.
ARAMA PLATFORMLARI
Arama terimlerini ilgili bilgi parçacıklarıyla birleştiren arama motorları, bu tür araba platformlarına örnek olarak verilebilir. Bu anlamda ilk akla gelen platformlar Google ve Bing gibi hizmetlerdir.
VERİ KAYNAĞI PLATFORMLARI
Bu platformlar, veri tedariki anlamında başvuru kaynağı olan platformlardır. Vikipedi, YouTube Spotify, bu anlamdaki platformlara örnektir. Benzer şekilde GitHub platformu da yazılım kodlarının başka yazılımcılarca kullanılmak üzere paylaşıldığı açık mantıkta ve sosyal medya mekaniklerini (beğeni, paylaşma vb.) içeren başarılı bir platformdur.
İLETİŞİM PLATFORMLARI
İ̇nsanlar arası iletişimi sağlamak üzere ağ ve mesajlaşma altyapısı sunan platformlardır. Twitter, Instagram, WhatsApp Skype, WeChat, söz konusu platformlara örnek olarak verilebilir.
TOPLULUK PLATFORMLARI
Bir önceki platform türüne benzer mantıkta oluşturulan bu platformlar, bireylerin bağlantılarından hareketle bir ağ kurarak toplulukların gücünü harekete geçirmeyi amaçlayan platformlardır. Linkedin, Pinterest ve benzeri platformlar bu mantıkla kurulmuştur.
ÖDEME PLATFORMLARI
Alıcılar ve satıcılar arasında gerçekleşen alışverişe dair ödeme işleminin daha pürüzsüz ve daha rahat bir deneyim şeklinde gerçekleşmesini hedefleyen platformlardır. PayPal, Apple Pay, AliPay, Square gibi platformlar buna örnektir. Bu yönde daha iyi bir deneyim vadeden birçok kripto proje de söz konusu kategoride değerlendirilebilir.
PAZARYERİ PLATFORMLARI
Arz ve talebi verimli bir şekilde eşleştiren, zamanla gittikçe daha yüksek oranda katma değer vadeden ve ölçek ekonomisi oluşturmaya müsait platformlardır. Taşınmazlarının klasik mantıktaki rakiplerine göre çok daha az olduğu ya da hiç olmadığı, bunun aksine algoritmik eşleştirme mekanizmalarıyla fark oluşturan bu platformlar, arzı kendisi sağlamak yerine kitleleri hizmet veren şeklinde konumlandırarak kısa sürede hızlı ölçeklenmeyi hedefler. Amazon, Uber, Airbnb, Gittigidiyor/eBay ve Sahibinden, söz konusu platformlara örnek olarak verilebilir.
Esasen platform iş modelinin en stratejik biçimde kullanıldığı tür, pazaryeri platformlarıdır. Önceki yazıda bahsettiğimiz API mantığında sunulan ara yüzler sayesinde pazaryeri platformları sadece entegrasyon boyutunda değil, gelir akışı, etkileşim hatta inovasyon boyutunda iş yapmayı organizasyonun sınırlarının dışına çıkarıp şeffaf biçimde tüm dünyaya açmayı mümkün hale getiriyor. Bunun için verinin esas olduğu dijital katmanı merkeze oturtarak tüm paydaşları bu katmanla API’lar üzerinden bir araya getirmek amaçlanmalı. Amazon.com’un geçtiğimiz yazılarda bahsettiğimiz gibi perakende devi WalMart’ı ekarte etmesini sağlayan stratejisinin özü de budur.