Alüminyuma tüm sanayi dallarında ihtiyaç duyulduğu için boksit madenine talebin artması bekleniyor. Çünkü boksit işlenerek alüminyuma dönüştürülüyor. Afrika, birçok madende olduğu gibi boksit açısından da çok zengin; toplam boksit rezervlerinin yüzde 34’üne sahip.
Dünyada en fazla boksit kaynağa sahip olan Gine, en büyük üretici durumunda. 21. yüzyılda Afrika ülkelerinin kendi kaynaklarını yerelde üretime dönüştürerek, sadece kıta dışı ihracatta değil, kendi ülkelerinde de bu madeni kullanıp, yakın gelecekte rakipsiz olması mümkün.
Afrika, birçok maden bakımından olduğu gibi boksit açısından da çok zengin bir kıta ve toplamda yüzde 34’lük bir kaynağa sahip konumda. Tropikal bölgede ve güneyinde kalan coğrafyalardan Güney Amerika ve Avustralya, bu maden açısından oldukça zengin yataklara sahip. Gine, Sierra Leone, Gana, Gine Bissau, Fildişi Sahili, Mozambik, Nijerya, Madagaskar ve Tanzanya, her geçen gün kendilerinden çokça bahsedilen ülkeler arasında. Gine, dünya genelinde en fazla kaynağa sahip bulunduğu için en büyük üretici. Boksit madenini çıkarmak ve eritmek için Gine, Kamerun ve Gana’da çok sayıda yabancı şirketin yatırımı sağlanıyor ve üretimleri aralıksız devam ediyor. Sadece Gine’de 100’den fazla şirket bu amaçla faaliyet gösteriyor. Güney Afrika’nın kendi boksit madeni yoksa da Natal’de eritme tesisi bulunuyor. Yapılan araştırmalara göre, Kamerun dünyada en çok boksit madeni kaynakları olan 5. ülke ve tahminen 550 milyon tonluk bir rezerve sahip.
GİNE EN BÜYÜK ÜRETİCİLERDEN
Afrika ülkeleri kendi kaynaklarını yerelde üretimle bütünleştirmede ciddi mesafeler alacak ve boksit bu anlamda en fazla ihtiyaçlarını karşılayacak. Sadece kıta dışı ihracatta değil, bizzat kendi ülkelerinde de en büyük faydayı sağlayarak yakın gelecekte rakipsiz olması mümkün. Bugüne kadar tespit edilmiş en büyük boksit madeni, Batı Afrika ülkelerinden Gine’de bulunuyor. Toplam rezervleri 7.4 milyar ton olarak tahmin ediliyor. Hatta son yıllarda yeni maden yataklarının tespitiyle 25 milyar ton ila 40 milyar tonu bulduğu konusunda veri paylaşanlar da var. Bu da dünya rezervlerinin tahminen yüzde 25’ine denk geliyor ve üç büyük üretici ülkeden biri konumunda. Kıtadaki üretimin yüzde 95’ini ve dünyadaki tüm talebin yüzde 22’sini tek başına karşılıyor. Boksit madenleri doğrudan yatırımcı çektiği gibi bu alanda yerel insanlara bilgi aktarımı, beceri gelişimi ve özellikle ekonomilere destek sağlanarak sanayileşmede gelişmeye vesile oluyor. Küresel tedarik zincirinin de önemli ihtiyacına cevap veriliyor.
KATMA DEĞER ARTIYOR
Gine, her geçen sene doğrudan hammadde satmak yerine yerelde belli işlemleri gerçekleştiren tesisler kurarak, katma değerini artırıyor. Bunun için de gerekli rafinerileri, madenden buralara ve limanlara taşınmasını sağlamak için ülke içinde demiryolu ağı kurarak, limanlarını da modernleştiriyor.
Türk şirketleri, başta başkent Konakri’deki limanın genişletilmesi ve havaalanının yenilenmesi işlerini üstlenerek bu ülkenin kalkınmasında önemli rol oynuyor. Gine, 2021’de Afrika’da yaklaşık 90 milyon tonu geçen alüminyum üretiminin 87.4 milyon tonunu tek başına sağlayacak kadar önemli bir ülke. Yine de bu sahada daha ekonomik düzenini çeşitlendirmek istiyor. Halen yıllık bütçesinin neredeyse yüzde 98.97’si boksit gelirinden karşılanıyor.
YATIRIMCILARIN REKABETİ
Gana da artık sadece ‘altın kıyısı’ olarak bilinmenin ötesine geçerek boksitle de anılmanın hesaplarını yapıyor. 1960-2012 yılları arasında yıllık 500 bin ton boksit üreten bir ülke oldu. Kendi sanayini kurup çıkardığı boksitinden metal üretebiliyor. Sierra Leone’nin 2008’den bu tarafa mevcut 30 milyon ton tahmin edilen boksit madeninden yıllık bir milyon tonu geçen ürün ihraç ediyor. Afrika’daki boksit madenlerinde yabancı yatırımcılar arasında büyük bir rekabet var. Her ne kadar Çin açık ara önde olsa da ABD, Rusya, Avustralya, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve İran gibi ülkeler büyük yatırımlar gerçekleştiriyor.
YENİLENEBİLİR ENERJİDEN UZAY SANAYİNE KADAR
1821 yılında Fransa’nın Les Baux de Provence bölgesinde Fransız mühendis Pierre Berthier tarafından bulunan boksit madeni, işlenerek alüminyuma dönüşen en temel ana madde. Dünyada demirden sonra en çok kullanılan ikinci maden. Fransa, uzun süre en büyük üretici olarak kaldı. Fakat Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ABD öne geçti. Artık her yıl yüzlerce milyon ton kıtalar arasında taşınarak üretilen bin bir çeşit malzeme başta madencilik olmak üzere tarım, gıda sanayinde konserve kutuları, tüm makina aksamları, ev eşyaları, inşaatlarda sayısız malzeme çeşidi, yenilenebilir enerji te-sisleri, uzay sanayi, 2019’da birden genişleyen elektrikli otomobil pazarına kadar her alanda kullanılıyor.
TALEP HER YIL ORTALAMA YÜZDE 3.4 ARTIYOR
Dünyada alüminyum talebi, 2010’dan itibaren yılda ortalama yüzde 3.4 artış gösteriyor. 2022’de 68.5 milyon ton madenden üretime ilave olarak geri dönüşümle birlikte bu miktar 110 milyon tona yaklaştı. Bunun yüzde 60’ını Çin tek başına gerçekleştiriyor. Sadece Gine’nin yüzde 40 üretimini Çin ithal ediyor. Kıtadaki boksit madenleri tüm imkanlar seferber edilerek kullanılabilirse üretimin toplam 335 milyon tonu bulabileceği tahmin ediliyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş enerjisi için gerekli malzemelerin üretimi kıtada yapılarak büyük bir ekonomik alan açılacak.
ON BİNLERCE İSTİHDAM
Madenlerin işletilmelerinde dikkat edilmesi gereken tüm hususlar boksit için de geçerli. Çevre konusunda çok dikkatli davranılması, arazilerin yeniden kullanıma hazır hale getirilmesi, bu işletmeler için gerekli enerji ihtiyacını güven altına alma, sera gazı emisyonlarını azaltma ve istihdama önem verip kaçak göçün önlenmesi, bu hususlardan. Gine’deki madenlerde doğrudan veya dolaylı on binlerce insanın çalışma imkanı buluyor. Mesela Kamerun’daki boksit madeni için 2009’dan beri mevcut konsorsiyumda Dubai Aluminium yüzde 45, Hindalco Indian yüzde 45 ve American Hydromine yüzde 10 oranında hisseye sahip. Ancak, 2013 yılından beri yılda 4.5 milyon ton ila 9 milyon ton arası üretim hedefine bir türlü ulaşılamadı.
EN BÜYÜK RAFİNERİ BREZİLYA’DA
Boksit üretiminde dünyada birinci sırada yıllık 110 milyon tondan fazla üretimle Avusturya başı çekiyor. Çin, 2015’te 61 milyon tonluk üretimle ikinci sıraya yükseldi. Şimdilerde ise 90 milyon tonun üzerinde üretim yapıyor. Gine, en son 85 milyon tonluk üretimle üçüncü sırada olsa da kaynaklarının çokluğu itibarıyla birinci sırada. Dünyanın en büyük boksit rafinerisine sahip olan Brezilya, 32 milyon tonla dördüncü üretici ülke. Onu 22 milyon tonla Hindistan, 18 milyon tonla Endonezya,
6.2 milyon tonla Rusya, 5.8 milyon tonla Jamaika, 5.2 milyon tonla Kazakistan ve 4.3 milyon tonla Suudi Arabistan takip ediyor.