Bir süredir üretim fazlası beklentisi nedeniyle şeker fiyatlarının baskı altında olduğunu söyleyen uzmanlar, küresel büyümenin ve Çin ekonomisindeki yavaşlamanın da fiyat azalışında etkili olduğuna dikkat çekiyor.
HABER: MESUDE DEMİRHAN
Küresel gıda fiyatları ağustos ayında yıllık bazda yüzde 1.1 düşerken, Türkiye’de enflasyon artış hızı yavaşlasa da yüzde 44.4 olarak kaydedildi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Küresel Gıda Fiyat Endeksi’nin, bitkisel yağ ve süt ürünlerine yönelik talep artışına rağmen şeker, et ve tahıl ürünlerine yönelik düşen talep nedeniyle ağustosta sınırlı bir düşüş kaydettiğini bildirdi.
PETROLDEKİ DÜŞÜŞ
Tahıl Fiyat Endeksi, başta ABD ve Arjantin olmak üzere ana ihracatçı ülkelerdeki iyi hasat beklentileriyle ağustosta önceki aya göre yüzde 0.5 azaldı. Şeker Fiyat Endeksi, Hindistan ve Tayland’daki yüksek üretim ve uluslararası petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle yüzde 4.7 geriledi. Uzmanlar, dünyada enflasyonun düşmesinin en önemli sebeplerinden birinin merkez bankalarının faiz artırımlarının sonuna gelmesi olduğunu ve bunun da küresel gıda fiyatlarına yansıdığını aktarıyor.
DÖVİZDEKİ YÜKSELİŞ
Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı ekonomist Zafer Ergezen, küresel enflasyonun düşmeye başladığını hatırlatarak, bunun en önemli sebeplerini de şöyle açıkladı: “Faiz artırımlarının sonuna gelindi. O yüzden enflasyon gerilemeye başladı. Bu yavaşlamanın etkisini dünyada görüyoruz. Türkiye’de ise gıda fiyatlarında artış olduğunu söyleyebiliriz. Fakat enflasyonda da zirve fiyatlarından iniş başladı. Gıdadaki fiyat artışlarını sadece buna bağlayamayız. Geçtiğimiz dönemde dövizdeki yükseliş de emtia ve gıda fiyatlarını etkiledi. Çünkü temel hammaddeler uluslararası piyasada dolara göre belirleniyor. Doğal olarak döviz yükseldiği zaman, dünyada düşüş olsa bile Türkiye’de fiyatlar artmış oluyor.”
ÜRETİM FAZLASI
Ergezen, şekerde bir süredir üretim fazlası beklentileri olduğunu ifade ederek, bundan dolayı şeker fiyatlarının baskı altında olduğunu söyledi. Küresel büyümenin ve Çin ekonomisindeki yavaşlamanın da fiyatları etkilediğini dile getiren Ergezen, “Petrol fiyatları gerileyince üreticiler şeker üretimini artırdı. Ancak bu durum da fiyatlarda baskı oluşturdu. Geçtiğimiz dönemde fiyatlar da çok dalgalandı. Bundan dolayı piyasada batan veya çok fazla zarara uğrayan şirketler olduğunu gördük” dedi.
BREZİLYA İLK SIRADA
Şeker piyasasında Brezilya’nın neredeyse tek başına şeker borsasını belirleyen ülke konumuna geldiğini vurgulayan Ergezen, şu bilgileri verdi: “Brezilya, özellikle ihracat tarafında dünyanın bir numaralı üreticisi durumunda. Brezilya’nın ardından Hindistan geliyor. Şeker üreticileri için iki tercih var. Brezilya, şeker kamışından şeker üretiyor. Şeker üretimi, petrol fiyatlarına oldukça duyarlı. Şeker kamışı ya etanol ya da şeker üretiminde kullanılabilir. Üreticiler, petrol fiyatları yüksek olduğu zaman etanol üretimine yönelir. Bu durumda şeker arzı azalır. Petrol fiyatları düştüğü zaman ise şekere yönlendirilir. Brezilya da bu konuda en büyük üreticilerden biri. Elverişli hava koşulları ve Amazon ormanları da şeker kamışı üretimi için çok uygun ortam sunuyor ve Brezilya’nın piyasada büyük bir hakimiyet sağlamasına neden oluyor.”
45 MİLYON TON ÜRETİM
Brezilya’nın küresel şeker üretiminin yüzde 25’ini tek başına gerçekleştirdiğini aktaran Zafer Ergezen, şunları söyledi: “Brezilya’nın şeker piyasasında bu kadar önemli olmasının nedenlerinden biri, üretim kadar ihracatının da yüksek olması. Yıllık yaklaşık 45 milyon ton şeker üreten Brezilya, bunun 35 milyon tonunu ihraç ediyor. Aslında Brezilya, ciddi anlamdaki ihracatıyla küresel piyasada şeker fiyatlarını belirleyen ülkelerden biri. Bu nedenle Brezilya’daki üretim ve ihracat hacmi, fiyatları etkiliyor.”
YÜZDE 80’İ ŞEKER KAMIŞINDAN
Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre; şeker hem kamıştan hem de pancardan elde ediliyor. Kalite bakımından da farklılık bulunmadığı belirtiliyor. Ancak şeker kamışı, şeker pancarına kıyasla daha düşük maliyetle üretiliyor ve verimi yüksek olduğu için daha çok tercih ediliyor. Dünya şeker üretiminin yüzde 79’u kamıştan, yüzde 21’i ise şeker pancarından üretiliyor. Türkiye, Avrupa Birliği, Rusya, Ukrayna gibi ülkeler pancardan; ABD, Japonya, Çin gibi ülkeler hem pancardan hem kamıştan; Brezilya, Hindistan, Meksika, Pakistan, Tayland ve Avustralya gibi ülkeler kamıştan şeker üretiyor.
KÜRESEL ÜRETİM TAHMİNİ 187.9 MİLYON TON
Dünyada 2022-23 üretim sezonunda 177.3 milyon ton şeker üretiminin gerçekleştiği tahmin ediliyor. Şeker üretiminde Brezilya, 42 milyon tonla başı çekiyor. Brezilya’nın dünya üretimindeki payı yüzde 21. Brezilya’yı yüzde 18’lik payla Hindistan ve yüzde 8’lik payla AB ülkeleri takip ediyor. Türkiye, yüzde 2’lik payla 11. sırada yer alıyor. 2023-24 üretim sezonunda 187.9 milyon ton olarak öngörülen şeker üretiminin yüzde 22’sinin Brezilya’da, yüzde 19’unun Hindistan’da ve yüzde 8’inin Avrupa Birliği’nde gerçekleşeceği öngörülüyor. Dünyada 2023-24 sezonunda şekerin yüzde 79’unun kamıştan, yüzde 21’inin pancardan üretileceği tahmin ediliyor.
