Tamamlayıcı yatırımlarla 15 milyar dolarlık ihracat

Tedarik zincirini güçlendirme ve ihracatı artırma hedefleriyle doğrudan yabancı yatırım yapan Türk firmaları, ekonomiye olumlu katkı veriyor. 2022 yılında yurtdışı yatırımlara Türkiye’den 15 milyar dolar değerinde ihracat yapıldığı kaydedildi.

İhracat için tamamlayıcı yatırım anlayışıyla yabancı ülkede yatırım yapan Türk firmaları, üretimde gerekli olan ara malları Türkiye’den tedarik ediyor. Ayrıca yatırım yaptıkları ülkeden Türkiye’ye teknoloji ve know-how transferi gerçekleştiriyor. 

ŞEREF KILIÇLI

Doğrudan yabancı yatırım çıkışları, geçmiş yıllarda genellikle gelişmiş ülkelere özgü bir yatırım stratejisi olarak görülüyordu. Fakat artık bu strateji, kullanıcı ülke sayısını daha fazla artırmış durumda. Tedarik zincirini güçlendirme, ihracat pazarlarını çeşitlendirme ve rekabet avantajı elde etme hedefleri; doğrudan yabancı yatırım çıkışlarını, gelişmekte olan ülkeler arasında da yükselen bir yatırım stratejisi hâline getirdi. Nitekim yapılan birçok uluslararası araştırma, gelişmiş ülkeler gibi doğrudan yabancı yatırım çıkışları modelini kullanan birçok gelişmekte olan ülkenin, ekonomik büyümesini, ihracatını ve yurtiçi yatırımlarını artırdığını gösteriyor. 

TÜRKİYE’NİN STRATEJİSİ

İhracattaki pazar hacmini artırmak isteyen Türkiye de doğrudan yabancı yatırım stratejisini kullanan ülkeler arasında. Ticaret Bakanlığı’nın Yurt Dışı Yatırım 2023 Raporu’na göre, 2022 yılı sonu itibarıyla 128 ülkede 2 bin 33 doğrudan Türk yatırımı bulunuyor. Yatırım yapılan ülkelere bakıldığında, ilk sırada 189 yatırım ve 21 milyar 238 milyon 600 bin 364 dolarlık sermaye pozisyonuyla Hollanda yer alıyor. Bu ülkeyi, 86 yatırım ve 4 milyar 450 milyon 711 bin 972 dolarlık sermaye pozisyonuyla Birleşik Krallık (İngiltere, Galler, İskoçya, Kuzey İrlanda) takip ediyor. Yine listenin ön sıralarında, ABD 177 yatırım ve 2 milyar 683 milyon 571 bin 678 dolarlık, Almanya 166 yatırım ve 2 milyar 887 milyon 538 bin 677 dolarlık yatırım tutarıyla yer alıyor. 

DIŞ TİCARET ARTISI

Raporda dikkat çeken bir başka detay; yurtdışı yatırımlara Türkiye’den yapılan ihracatın 15 milyar dolar, bu yatırımlardan Türkiye’nin yaptığı ithalatın ise 7.2 milyar dolar olması. Diğer taraftan, 2022 yılı sonundaki dış ticaret verileri incelendiğinde; Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkelerin başında 18.91 milyar dolarlık değerle Almanya bulunuyordu. İkinci sırada yer alan ABD’ye 14.36 milyar dolarlık ihracat yapıldı. En çok ihracat gerçekleştirilen üçüncü pazar konumundaki Birleşik Krallık’a, geçen yıl yapılan ihracat ise 12.25 milyar dolarlık değere ulaşmıştı. Yani Türk firmalarının en çok yatırım yaptığı ülkeler arasında yer alan Birleşik Krallık, Almanya ve ABD, aynı zamanda Türkiye’den en çok ihracat yapılan ülkeler arasında.

KAYNAKLARA ERİŞİM

İstanbul Ticaret’e değerlendirmelerde bulunan Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Burak Uğur, Türk firmalarının doğrudan yabancı yatırımları daha çok dikey amaçlı yaptığını belirterek, şöyle konuştu: “Doğrudan yabancı yatırım (DYY), yatırımcı ülke açısından piyasa hacmini genişletip ihtiyaç duyulan enerji ve ara malların arz güvenliğini sağlayarak maliyetleri düşürürken; teknoloji, yönetim bilgisi, know-how gibi bilgilerin edinilmesine de destek veriyor. Ayrıca yatırımcı ülkenin rekabet gücüne, milli gelirine, kalkınmasına ve ihracatına birçok katkıda bulunuyor. Doğrudan yabancı yatırım, temelde yatay (yurtdışı piyasalara erişim) veya dikey (kaynaklara erişim) amaçlı yapılıyor. Piyasa amaçlı yatırımların yatırımcı ülkenin ihracatını azaltması, kaynak amaçlı yapılan yatırımların ise yatırımcı ülkenin ihracatını artırması beklenir. Ticaret Bakanlığı’nın Yurt Dışı Yatırım Raporu’nda, 2022 yılında Türk firmaların yurtdışı yatırımlarının Türkiye’nin ihracatına etkisinin 15 milyar dolar olduğu da belirtilmiş. Türkiye’nin ihracatını artırdığına göre, Türk firmaları yurtdışına daha çok kaynak amaçlı yatırım yapıyor.”

REKABET GÜCÜNÜ ARTIRIYOR

Ticaret Bakanlığı’nın Yurt Dışı Yatırım Raporu’na bakıldığında, Türk firmalarının yatırım yaptığı ülkeler ile Türk firmalarının en çok ihracat yaptığı ülkeler arasında bir bağdaşlık söz konusu olduğuna dikkat çeken Dr. Burak Uğur, şunları kaydetti: “Tüm bu hususlar Türkiye’nin Hollanda, Birleşik Krallık ve Almanya gibi ekonomilere sermaye ve özellikle teknoloji arayışıyla dikey yani kaynak arayışlı yatırım yaptığını gösteriyor. İhracat için tamamlayıcı yatırım anlayışıyla yabancı ülkede yatırım yapan Türk firmaları, üretimde gerekli olan ara malları ise ülkemizden tedarik etme eğiliminde. Ayrıca yatırımcı Türk firmaları, yatırım yaptıkları ülkelerde elde ettikleri teknoloji, yönetim bilgisi, know-how gibi bilgileri ülkemizdeki yerel firmalara aktararak yerel firmaların ihracatının artışını sağlayabiliyor. Bu gelişmeler, Türk firmalarının küresel anlamda rekabet gücünün artmasını sağlıyor ve ihracatımızı güçlendiriyor.”

G20 ÜLKELERİ ARAŞTIRMASI İHRACATA OLUMLU YANSIDIĞINI GÖSTERDİ

Daha önce doğrudan yabancı yatırım çıkışlarının ihracat üzerine etkilerini G20 ülkeleri ekseninde inceleyen bir akademik çalışma yaptıklarını aktaran Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Burak Uğur, şu bilgileri paylaştı: “Çalışmamızda, G20 üyesi ülkelerde 1993-2018 yılları arasında doğrudan yabancı yatırım çıkışlarının kaynak ülke ihracatı üzerindeki etkisini dinamik panel veri yöntemiyle ele almıştık. Ulaştığımız bulgular, G20 ekonomileri için doğrudan yabancı yatırım çıkışlarındaki yüzde 1’lik bir artışın ihracatı yüzde 0.13 oranında artırdığını göstermişti. Yani, G20 ekonomilerinde doğrudan yabancı yatırım çıkışları ile kaynak ülkenin ihracatı arasında tamamlayıcı bir ilişki bulunuyordu. Uygulama sonuçlarını ülke bazında değerlendirdiğimizde; Türkiye, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika, Arjantin, Meksika, ABD, Japonya, Almanya, İtalya ve Güney Kore’de doğrudan yabancı yatırım çıkışlarının ihracatı artırdığı bulgusuna da ulaştık. Sonuçlar, Türkiye’nin de içinde bulunduğu 

G20 ülkelerinin ihracatı yükseltebilmesi için doğrudan yabancı yatırım çıkışlarının önemli bir parametre olduğunu göstermişti.”

HANGİ BÖLGEDE HANGİ SEKTÖRLER ÖN PLANDA YER ALIYOR?

Rapora göre; Türkiye’de yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin yurtdışı yatırımları sektörel olarak incelendiğinde, AB ülkeleri grubunda finans ve sigorta faaliyetleri ön plana çıkıyor. Bu sektörü gıda, içecek ve tütün ürünleri imalatı, ulaştırma ve depolama, toptan ve perakende ticaret ve mobilya imalatı sektörleri takip ediyor. Brexit kapsamında 2021 yılında AB üyeliğinden ayrılan Birleşik Krallık’ın dâhil olduğu diğer Avrupa ülkeleri grubunda, bu ülkedeki Türk yatırımlarının etkisiyle finans ve sigorta faaliyetleri, madencilik ve taş ocakçılığı, toptan ve perakende ticaret, bilgi ve iletişim, kağıt ve kağıt ürünleri imalatı ön plana çıkıyor. Kuzey Amerika’da finans ve sigorta, ana metal sanayi ve gayrimenkul faaliyetleri ile tekstil; yakın ve Ortadoğu ülkelerinde finans ve sigorta, kimya sanayi ile toptan ve perakende ticaret; Kuzey Afrika’da ana metal sanayi ile tekstil ve hazır giyim imalatı; diğer Asya ülkelerinde ise toptan ve perakende ticaret, inşaat, gıda, içecek ve tütün ürünleri imalatı ile kimya sanayi sektörleri önde gelen sektörler arasında. 

YURTDIŞI YATIRIM YURTİÇİ YATIRIMI HANGİ KOŞULDA OLUMLU ETKİLER?

Ticaret Bakanlığı’nın Yurt Dışı Yatırım Raporu’na göre; yurtdışı yatırımlar her ne kadar ülkeden sermaye çıkışı demek olsa da gerçekleştirilen yatırımın finansmanı eğer yurtiçinden değil de hedef ülke veya üçüncü ülkeler üzerinden sağlanıyorsa, yurtiçindeki sermaye stokunda bir azalma meydana gelmiyor. Bu tarz yatırımlar, kaynak ülkeye transfer edilen kârlar sayesinde sermaye stokunun artarak yurtiçi yatırımların finansmanında kullanılabilmesine imkân tanıyabiliyor. Örneğin, firmalar yurtdışındaki üretimle maliyetleri düşürerek kazanılan maliyet avantajını yurtiçindeki yatırımlara yansıtabiliyor. Eğer yatırımcı firma, üretim aşamalarını yurtiçi ve yurtdışında parçalı olarak yapıyorsa, yurtdışı ve yurtiçindeki üretim bir zincir halinde birbirine bağımlı hale getirilmişse, yurtdışı yatırımlar yurtiçindeki yatırımları da artırabiliyor. Böyle durumlarda yurtdışı ve yurtiçi yatırımlar birbirlerinin ikamesi olmaktan ziyade, tamamlayıcı yatırımlar olarak ortaya çıkıyor. 

YATIRIM AMACINA GÖRE DOĞRUDAN SERMAYE YATIRIMLARI

• Kaynak arayan yatırımlar
• Pazar arayan yatırımlar
• Verimlilik arayan yatırımlar
• Stratejik varlık arayan yatırımlar

10 Temmuz 2023 Pazartesi