Sahte ilacı 10 saniyede yakalıyor

SOYHAN ALPASLAN

Teknopark İstanbul şirketlerinden PortMera, ilacı üretim bandındayken veya sahada, hızlı ve tahribatsız şekilde analiz eden bir sistem geliştirdi. Nesnelerin interneti (IoT) teknolojisini kullanan sistem sahte ve standart dışı ilaçları 10 saniyede tespit edebiliyor. Hali hazırda 500’ün üzerinde ilacı yüzde 100 doğrulukla tanıyabiliyor.

Dünyada bu kapsamda geliştirilen ilk sahte ilaç tanıma sistemi olan Medi-Eval, bunu yaparken kimyasal bir işleme veya kalifiye bir personele gerek duymuyor. PortMera’da geliştirilen yerli teknoloji, sanayide üretim bandına entegre edilerek gerçek zamanlı ölçüm sistemleri (online) olarak da kullanılabiliyor.

İstanbul Ticaret’in sorularını PortMera’nın kurucusu Dr. Derya Cebeci cevapladı.

FDA’DA SİSTEM GELİŞTİRDİ

Dr. Derya Cebeci, Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü’nü bitirdikten sonra ABD’de Ball State Üniversitesi’nde işletme yüksek lisansı (MBA), Stony Brook Üniversitesi’nde de kimya teknolojilerinde yüksek lisans yaptı. Hızlı ve tahribatsız kimyasal ölçüm sistemleri geliştirme çalışmaları ile Purdue Üniversitesi’nden doktor unvanı aldı. ABD İlaç ve Gıda Dairesi’nde (FDA) ve Duquesne Üniversitesi’nde çalıştığı yıllarda hızlı ve tahribatsız analiz sistemleri geliştirdi.

SALGIN İLAÇLARININ ANALİZİ

FDA’daki çalışmalarınızı anlatır mısınız?

FDA’da, ABD’ye ithal edilen ilaç ürünlerinin kontrollerinin gümrük noktalarında yapılabilmesi için hızlı ve tahribatsız analiz yöntemleri geliştirdim.

Böylelikle ürünlerin laboratuvara gönderilmesine gerek kalmadığı için günler alan analiz süreçleri saniyeler içinde yapılabilir hale geldi. Aynı sistemler depolarda saklanan stratejik ilaçların ve salgın ilaçlarının kalite kontrollerinde de kullanıldı.

ÜRETİMDE ONLINE KONTROL

2014 yılında Duquesne Üniversitesi’nde araştırmacı olarak çalışırken bir ilaç firması için analiz ve kontrollerin üretim bandında gerçek zamanlı (online) yapılmasını sağlayan sistemler geliştirdim. Firma daha sonra bu sistemleri üretim bantlarına entegre ederek kesintisiz üretim sağladı.

AVANTAJLARI ÇOK FAZLA

Üretim bandında ilaç analizi yaygın mı?
Henüz bu sistemler dünyada yeni, ancak hızlı bir şekilde hak ettiği yeri alacaklarını düşünüyorum. Sundukları avantajlar oldukça fazla. Normal ilaç üretiminde, üretimin her aşamasında alınan numuneler laboratuvara gönderilip analiz edilir. Bu işlemler üretimin daha uzun zamanda ve daha yüksek maliyetle yapılmasına sebep olur.

ABD’DEN TERSİNE BEYİN GÖÇÜ

Tersine beyin göçüne nasıl karar verdiniz?

Edindiğim tecrübe ve bilgi birikimini yüksek teknoloji üretimi ile ticarileştirme arzusundaydım. Ar-Ge faaliyetleri ve ticarileşmede Türkiye’nin sunduğu avantajları değerlendirerek Teknopark İstanbul’da şirket kurup faaliyete geçmeye karar verdim. 2017’de Teknopark İstanbul’da resmi olarak PortMera’yı kurdum. Hem KOSGEB hem de TÜBİTAK’tan çeşitli destekler aldık ve halen faaliyetlerimizi burada sürdürüyoruz.

İLAÇ KİMLİĞİNİ DOĞRULAMA

PortMera’yı tanıtır mısınız?

PortMera, bir kimyasal veri analitiği şirketi. Endüstri 4.0 hedefleri doğrultusunda hızlı ve tahribatsız kimyasal sensör ve analiz sistemleri geliştiriyoruz. Bu sistemler hem üretim bandı hem de saha uygulamalarında kullanılabiliyor. Ar-Ge çalışmalarını henüz tamamladığımız ilk ürünümüz Medi-Eval’i 2021’de global pazara sunacağız. Medi-Eval ilk IoT tabanlı sahte ilaç denetleme sistemi. PortMera olarak sınırlı veriden yüksek bilgi elde etmeye odaklı olarak faaliyet gösteriyoruz. Bunun için özgün yapay zeka modelleri ve algoritmaları geliştiriyoruz.

500 FARKLI İLACI TANIYOR

İlaç analiz kapasiteniz ne kadar?

Yerinde ve tahribatsız ölçüm ile sahte ilaçla mücadelede etkin bir yöntem sunuyoruz. Bu yöntemle dünyanın herhangi bir yerinde bir ilacın sahte olup olmadığını 10 saniye içinde tespit edebilirsiniz. Sistemimiz 500’ün üzerindeki ilaç kütüphanesi ile dünyanın bu alanda en kapsamlı kütüphanesi. Veritabanımıza yeni ilaçlar ve ürünler eklemeye devam ediyoruz.

BOR ÜRÜNLERİ İÇİN AR-GE

Geliştirdikleri yöntemin pek çok madde ve materyalin analizinde kullanılabil-diğini belirten Dr. Derya Cebeci, buna yönelik Ar-Ge çalışmalarının devam ettiğini söyledi. Dr. Cebeci, “Örneğin bitmiş bor ürünlerinin içindeki boroksit ve diğer bileşenlerin miktarını binde 5 hassasiyetle tespit eden sistemler üzerine çalışıyoruz. Dahası bor madeninin çıkarılma-sından başlayarak tüm üretim süreçlerine entegre edilecek bir sistem üzerinde de çalışmalarımız devam ediyor” dedi.

PORTATİF VE EKONOMİK

Medi-Eval; portatif hafif, ekonomik ve hassas yapısı ile dünyada tek. 500’den fazla ilacın kimyasal bileşimi hakkında kapsamlı bilgi içeren evrensel bir kimlik doğrulama sistemi.

Bir ilacın herhangi bir kimyasal veya fiziksel işleme tabi tutulmadan, saniyeler içinde sahte olup olmadığını tespit ediyor. Yüksek hassasiyette tanıyan, ayırt eden, sınıflama yapabilen özgün yapay zeka, zayıf sinyallerden bile yüksek doğrulukta bilgi elde edebiliyor. Farklı sanayi dallarında üretim bandına entegre edilerek eş zamanlı ölçüm yapabiliyor.

SAHTE İLAÇ PAZARI 390 MİLYAR EURO’YU AŞTI

Dr. Derya Cebeci, “Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, piyasadaki tüm ilaçların yüzde 10’undan fazlası sahte ilaçlardan oluşuyor. Bu oran, Afrika gibi bazı bölgelerde yüzde 70’e çıkabiliyor. Küresel sahte ilaç pazarı 390 milyar Euro’yu geçmiş durumda ve her yıl bir milyondan fazla kişi sahte ilaçtan dolayı yaşamını kaybediyor. Dahası en çok sahteciliği yapılan eczacılık ürünlerinden biri Covid-19 tedavisinde kullanılan sıtma ilacı hidroksiklorokin. Tüm bunlar ilaçta sahteciliğin oldukça yaygın olduğunu gösteriyor” dedi.

23 Haziran 2020 Salı

Etiketler : Gündem