Petrolde alternatif pazar kartı açıldı

HABER: ŞEREF KILIÇLI

Pandemi süreci, petrol piyasalarında da arz-talep dengesini sarstı. Günlük küresel petrol üretimi 2019 yılında 100 milyon varilken, 2020 yılında karantinaların ve kısıtlamaların etkisiyle talepte büyük düşüş yaşandı. Ortalama günlük talep 93.8 milyon varil seviyesine indi. O dönemde tarihe geçen bir başka gelişme ise Suudi Arabistan ile Rusya arasındaki üretimi artırma ve satış fiyatını düşürme restleşmesi sonucunda 6 Mart 2020’de 45 dolar olan ham petrol fiyatının 9 Mart 2020’de 31 dolar seviyesine düşmesiydi.

ÜRETİM KISINTISI ANLAŞMASI

Suudi Arabistan ile Rusya arasında Mart 2020’de yaşanan petrol sorunu, dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın da devreye girmesiyle Nisan 2020’de Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı petrol üreten 23 ülkenin içinde yer aldığı OPEC+ grubunun üretim kısıntısı anlaşması ile çözüldü. İzleyen süreçte, OPEC+ grubu ilk etapta üretimi 9.7 milyon varil düşürdü, sonraki üretim artışları ise plan dahilinde yapıldı. Ayrıca iki yıllık üretim kısıntısı anlaşması, Nisan 2022’den Aralık 2022'ye kadar uzatıldı.

SAVAŞLA GELEN KRİZ

Salgının etkilerinin kırılmaya başladığı 2022 yılında petrole talebin tekrar 2019 yılındaki seviyeye dönmesi bekleniyordu. Hatta bu seviyeyi aşacağı yönünde tahminler bile yapıldı. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) da raporunda, 2022 yılında küresel petrol talebinin 100.6 milyon varile ulaşmasını beklediğini açıkladı. Ancak 24 Şubat 2022’de Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla brent petrolün varili 8 yıl sonra ilk kez 100 doları geçti. Bu, aynı zamanda petrolde de yeni bir krizin habercisiydi. Bütçesinin yaklaşık yüzde 45’ini petrol ve doğalgaz ihracatının oluşturduğu Rusya’ya karşı başlatılan yaptırımlarda enerji kalemi de gündeme alındı.

AB’NİN ENERJİDEKİ TAVRI

Rusya, günlük 11.3 milyon varil üretimiyle dünyanın üçüncü en büyük petrol üreticisi konumunda bulunuyor. İhracatta ise Suudi Arabistan’ın ardından ikinci sırada yer alırken, günlük ürettiği petrolün 7.1 milyon varilini dış piyasaya satıyor. Rusya’nın ihracattaki kritik noktalarından biri de Avrupa Birliği’nin (AB) petrol ihtiyacının yüzde 25’ini, doğalgaz ihtiyacının yüzde 41’ini karşılaması. Ukrayna savaşı sebebiyle ABD ve İngiltere’nin Rusya’dan enerji emtiaları ithaline yasak getirmesine rağmen Avrupa Birliği’nden aynı şekilde bir karar çıkmadı.

OPEC’İN AB’YE UYARISI

AB, enerjide Rusya’ya karşı alımı tamamen yasaklamak yerine, kısıtlamak ve alternatifleri devreye almayı hızlandırmak gibi politikaları izliyor. Nitekim OPEC Genel Sekreteri Muhammed Barkindo, AB yetkilileriyle yaptığı görüşmede, petrol ithalatına yasak gelmesi halinde Rusya’nın potansiyel petrol arz kaybını telafi etmenin mümkün olmayacağı uyarısını yaptı.

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu ise 4 Mayıs’ta açıkladığı altıncı yaptırım paketinde, Rusya'dan ham petrol tedarikine 6 ay içinde, rafine ürün tedarikine yıl sonuna kadar aşamalı olarak son vermeyi önerdi. Yani petrolde aşamalı bir ambargo planı var.

DÜNYANIN 3. BÜYÜK PETROL PAZARI HİNDİSTAN

Ukraynasavaşı sonrası başlayan yeni enerji mücadelesinde alternatif pazarlar da öne çıkıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 14 Nisan’daki açıklamasında, enerji ihracatını Avrupa dışında Asya gibi diğer pazarlara yönlendirmek için altyapı oluşturma çalışmalarına da değinmesi dikkat çekti. Enerji analistleri, alternatif pazarlarda Rusya’nın 2021’de günde ortalama 1.6 milyon varil petrol sattığı Çin’den daha çok Hindistan’a işaret ediyor. Dünyanın üçüncü en büyük petrol tüketicisi Hindistan, geçtiğimiz yıl günlük 4.3 milyon varil olan ham petrol ihtiyacının yüzde 85’ini ithal etti. Bunun sadece yüzde 2.1’ini Rusya’dan karşıladı. Bu sebeple Hindistan, büyük potansiyeli olan alternatif pazar olarak gösteriliyor.

Yine bu süreçte önemli bir iddia da Financial Times’tan geldi. Rusya’nın Hindistan'a petrol ihracatının mart ayında dört katına çıktığı öne sürüldü. Hindistan hükümetine yakın kaynaklar ise petrolde yeterli ülkelerin Rusya’dan ithalat konusunda kendilerine tavsiyede bulunmasına gerek olmadığı cevabını verdi. Hindistan basınındaki haberlerde ise Rusya’nın petrol satış fiyatında yüzde 20 indirime gittiği belirtildi. Diğer önemli bir gelişme ise Rusya ve Hindistan’ın ticari ödemelerde ulusal para birimlerinin kullanılmasını öngören bir mekanizma kurmak için çalışma yürüttüğünün duyurulması oldu.

HİNDİSTAN’IN TEDARİKÇİLERİ VE PAZAR PAYLARI

Dünyanın üçüncü en büyük petrol tüketicisi Hindistan’ın ham petrol tedarikinde ilk 10 ülke ve pazar payları şu şekilde:

Irak: %22.1
Suudi Arabistan: %16.4
Birleşik Arap Emirlikleri: %9
ABD: %7.9
Nijerya: %6.8
Kuveyt: %5.9
Meksika: %2.8
Umman: %2.7
Rusya: %2.1
Brezilya: %1.8

RUS PETROLÜNÜ SATAN EMTİA ŞİRKETLERİNE MARKAJ

Rus petrolüne karşı ABD, Kanada, İngiltere ve Avustralya resmi ambargo uyguluyor. Katılmayan ülkelere de benzer karar alma çağrıları var. Ülkeler gibi emtia ticareti yapan şirketler de mercek altında. Ambargo çağrısı yapan yayınlarda ise Rus emtialarının yaklaşık yüzde 80’inin İsviçre’de işlem gördüğüne dikkat çekiliyor.

Özellikle İsviçre merkezli emtia şirketlerinden açıklama talep ediyorlar. Nitekim merkezi İsviçre’de bulunan ve dünyanın en büyük emtia alım-satım şirketlerinden Glencore, mart sonunda yaptığı açıklamada, önceden var olan Rusya sözleşmelerini yerine getireceğini fakat yeni anlaşma yapmayacağını bildirdi. Yine dünyanın önde gelen emtia şirketleri arasında yer alan Singapur merkezli Trafigura, Hollanda merkezli Vitol, İsviçre merkezli Gunvor’un da Rusya’da önemli anlaşmaları var. Bu şirketler de yaptıkları açıklamalarda 24 Şubat öncesinden imzalanmış mevcut sözleşmeleri yerine getirdiklerini, yeni sözleşme yapmadıklarını duyurdu.

ÜRETİMİ 4.8 MİLYON VARİL ARTIRMA PROJEKSİYONU

ABD’deki enerjiyle ilgili strateji merkezlerinde üzerinde çalışılan bir başka konu da Rusya’nın petrol arzına diğer petrol üreticisi ülkelerden alternatifin nasıl sağlanacağı. Rusya’ya karşı yaptırımlara katılan ülkelerin Rusya’dan günlük 4.8 milyon varil petrol ithalatından hareketle bir projeksiyon çiziyorlar. Buna göre, ABD’nin günlük ham petrol üretimini 760 bin varile kadar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin 2.5 milyon varile kadar, İran’ın 1.3 milyon varile kadar, Venezuela’nın 600 bin varile kadar artırma imkanı var. Ancak uygulama tarafında İran’la nükleer müzakereler, Venezuela ile süregelen gerilim gibi aşılması gereken engellere de dikkat çekiliyor. Diğer taraftan, Suudi Arabistan liderliğindeki 13 üyeli OPEC ile Rusya önderliğindeki OPEC dışı petrol üreticisi 10 ülkenin oluşturduğu OPEC+ grubunun üretim kısıntısı anlaşması devam ediyor. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden anlaşmanın sona erdirilmesi yönünde bir işaret gelmedi. Aksine bu süreçte, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın yaptığı telefon görüşmelerinin ardından petrol piyasalarındaki işbirliğinin devamedeceği şeklinde açıklamalar yapıldı.

09 Mayıs 2022 Pazartesi

Etiketler : Sektörel