Petrol piyasasında denge satrancı

OPEC ve OPEC dışı bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubu, üretim kesintilerini 2025 yılı sonuna kadar sürdürecek. Petrol arzında dengeyi sağlaması beklenen faktör ise ABD başta olmak üzere Guyana, Brezilya ve Kanada’nın bugüne kadarki en yüksek üretim seviyelerine çıkması.

HABER: ŞEREF KILIÇLI 

Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC ile Rusya önderliğindeki OPEC dışı petrol üreticisi ülkelerin oluşturduğu OPEC+ grubunun enerji ve petrol bakanlarının 2 Haziran’daki toplantısından üretim kesintilerinin 2025 yılında da devam etmesi kararı çıktı. OPEC’ten yapılan açıklamaya göre, üye ülkelerin toplam üretim miktarı gelecek yıl için günlük 39 milyon 725 bin varil olacak. Ayrıca anlaşma çerçevesinde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), günlük petrol üretimini 300 bin varil artıracak. 

Söz konusu artış, gelecek yılın ocak-eylül döneminde kademeli olarak uygulanacak. Yapılan düzenlemelerle grubun üretim kesintisi 31 Aralık 2025’e kadar devam edecek.

SÜRECİN GELİŞİMİ

Sürece bakıldığında, OPEC+ grubu, Çin’in ekonomik yavaşlamasına bağlı olarak zayıflayan talep nedeniyle 5 Ekim 2022’de gerçekleştirdiği 33. OPEC ve OPEC Dışı Bakanlar Toplantısı’nda günlük 2 milyon varillik üretim kesintisi kararı almıştı. Daha sonra, 3 Nisan 2023’te 48. Ortak Bakanlar İzleme Komitesi Toplantısı’nda ise bazı üye ülkelerin mayıs itibarıyla günlük yaklaşık 1.6 milyon varillik gönüllü üretim kesintisine gideceği duyurulmuştu. Grup, 4 Haziran 2023’teki 35. OPEC ve OPEC Dışı Bakanlar Toplantısı’nda günlük yaklaşık 3.6 milyonu varili aşan üretim kesintisine 2024’ün sonuna kadar devam etmek üzere anlaşmıştı.

TOPLAM KESİNTİ

OPEC+ ülkelerinin mevcut durumdaki günlük 5.86 milyon varil arz kesintisi, küresel talebin yaklaşık yüzde 5.7’sine denk geliyor. Söz konusu miktarda, 2024 sonunda sona erecek olan günlük 3.66 milyon varillik kesintiler ve Haziran 2024 sonunda sona erecek olan sekiz üyenin yaptığı günlük 2.2 milyon varillik gönüllü kesintiler yer alıyor. OPEC+ grubu, 3.66 milyon varillik kesintiyi bir yıl süreyle yani 2025 sonuna kadar, 2.2 milyon varillik gönüllü kesintiyi ise üç ay süreyle yani Eylül 2024 sonuna kadar uzatmakta anlaştı. Öte yandan OPEC+, Ekim 2024’ten Eylül 2025’e kadar bir yıl boyunca günlük 2.2 milyon varillik gönüllü kesintileri kademeli olarak kaldıracak. Ancak Suudi Enerji Bakanı Prens Abdulaziz bin Salman, toplantıdan sonra yaptığı açıklamada, talebin yeterince güçlü olmaması durumunda OPEC+ grubunun kesintilerin hafifletilmesini duraklatabileceğini veya tersine çevirebileceğini de söyledi. 

ABD’DE REKOR ÜRETİM

Diğer petrol üreticisi ülkelere bakıldığında, Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) öngörüleri dikkat çekici. IEA, ABD’nin yanı sıra Guyana, Brezilya ve Kanada’da bugüne kadarki en yüksek üretim seviyelerine ulaşılmasını ve OPEC+ grubu dışı söz konusu dört ülkenin günlük küresel petrol arzında bu yıl 1 milyon 300 bin varil eklemesini bekliyor. Öte yandan, ABD Enerji Enformasyon İdaresi’nin raporuna göre, geçen yıl ABD ham petrol üretimi günlük ortalama 12.9 milyon varil ile 2019’daki seviyeyi aşarak küresel çapta rekor kırdı. Yine rapora göre, 2023’ün Aralık ayında günlük 13.3 milyon varil petrolle aylık bazda da rekor üretim gerçekleşti. 

ÇİN FAKTÖRÜ

Uzmanlar değerlendirmelerinde, dünyanın en büyük petrol üreticisi konumundaki ABD’de, 2024’ün ilk çeyreğinde günlük petrol üretimindeki artış miktarının 1.7 milyon varil ile öngörülenin çok üzerinde gerçekleştiğine dikkat çekiyor. ABD’nin rekor seviyedeki üretiminin OPEC+ için pazar payı kaybı anlamına geldiği de kaydediliyor. Diğer taraftan dünyanın en büyük petrol ithalatçısı Çin, 2024-2025 dönemine ilişkin enerji tasarrufu ve karbon azaltımı eylem planını açıkladı. Söz konusu plan kapsamında, 2024 yılında Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) birimi başına enerji tüketimini yüzde 2.5 ve karbondioksit emisyonlarını da yüzde 3.9 oranlarında azaltmayı hedefliyor. Uzmanlar, Ortadoğu’daki jeopolitik gelişmelerin yanı sıra Çin’in enerji tasarrufu ve karbon azaltımı eylem planının da petrol piyasalarına etki edeceğini kaydediyor. 

10 Haziran 2024 Pazartesi