Petrol ihracatçıları bütçe sınavında

Dünyanın en büyük iki petrol ihracatçısı Suudi Arabistan ve Rusya, OPEC+ grubunun üretim kısıntısı anlaşmasına ilave olarak uyguladıkları gönüllü üretim kısıntılarını yılsonuna kadar uzattı.

Uzmanlar, kararda politik sebeplerin değil, ihracatçı ülkelerin bütçe kaynaklı ekonomik sebeplerinin etkin olduğu görüşünde.

HABER: ŞEREF KILIÇLI

Petrolde, ihracatçı ülkelerin üretim kısıntısı hamleleri piyasaları etkilemeye devam ediyor. Suudi Arabistan liderliğindeki 13 üyeli Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ile Rusya önderliğindeki petrol üreticisi 10 ülkenin oluşturduğu OPEC+ grubu, haziran ayındaki toplantısında pandemi döneminde devreye alınan üretim kısıntısı anlaşmasının 2024 sonuna kadar uzatılmasını kararlaştırmıştı. Petrolde OPEC+ ülkelerinin üretim kısıntısı politikalarını, bazı analistler o dönem, “Resesyon endişeleri ve küresel ekonomideki belirsizlikler nedeniyle fiyat düşüşüne engel olma girişimleri” diye değerlendirmişti.  

GÖNÜLLÜ MÜDAHALE

OPEC+ grubunun üretim kısıntısı anlaşmasının 2024 yılı sonuna kadar uzatılması kararı önemliydi. Ancak bunun yanında bir başka kritik gelişme daha petrol piyasalarını etkilemişti. Suudi Arabistan ve Rusya, söz konusu OPEC+ anlaşmasına ilave olarak temmuz ayında gönüllü üretim kısıntısı yapacaklarını açıklamıştı. İzleyen süreçte ise Suudi Arabistan, günlük 1 milyon varil gönüllü petrol üretimi kısıntısını ağustos ve eylülde de sürdüreceğini bildirdi. Kendilerinin de bu politikaya destek vermeye devam edeceğini belirten Rusya ise gönüllü petrol ihracat kesintisini ağustosta günlük 500 bin varil, eylülde de günlük 300 bin varil düzeyinde uygulama kararlarını duyurmuştu.

YENİDEN UZATILDI

Suudi Arabistan ve Rusya’nın gönüllü üretim kısıntılarına devam etme iradesi, eylül ayındaki gelişmelerle de kendini gösterdi. Suudi Arabistan, temmuz itibarıyla uyguladığı günlük 1 milyon varil gönüllü petrol üretimi kısıntısını yılsonuna kadar uzattığını duyurdu. Söz konusu kararla, petrol piyasalarındaki istikrarın korunmasının hedeflendiği ve kesinti miktarının aylık olarak revize edilebileceği de belirtildi. Rusya’dan da aynı yönde bir açıklama geldi. Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, ülkesinin petrol ihracatında yaptığı kısıntının devam edeceğini kaydederek, “Günlük 300 bin varil düzeyindeki gönüllü petrol ihracat kesintisi yılsonuna uzatıldı. Söz konusu karar, OPEC+ ülkeleri tarafından petrol piyasalarında istikrar ve dengeyi sürdürmek için alınan ihtiyati tedbirlerin güçlendirilmesini amaçlıyor” dedi.

ORTAK ÇIKAR ETKİSİ

Üretim kısıntısı kararlarının politik mi, ekonomik mi olduğu da tartışılıyor. Enerji Politikaları Uzmanı Necdet Pamir, İstanbul Ticaret’e şu değerlendirmelerde bulundu: “Ham petrol fiyatlarının geçen seneki ortalaması 100 doların üstündeydi. Bu yıl, 2022 ortalamasına göre düşmüştü, 70-80 dolar bandında gidiyordu. Türkiye’nin ödemeler dengesi açısından da olumluydu. Petrol fiyatlarının yüksekliği doğalgaz fiyatlarını da olumsuz etkiliyor. Sürece baktığımızda, Suudi Arabistan ve Rusya’nın başını çektiği OPEC+ ülkeleri, üretim kısıntılarıyla petrol fiyatlarını kendi bütçelerini denk tutabilecekleri bir noktaya getirmeye çalışıyorlar. OPEC+ ülkelerinin ortak paydası, en önemli bütçe gelirlerinin petrol ihracatından gelmesi. Petrol ve doğalgaza bağlı ekonomilerin bütçelerini dengede tutmaları için petrolün belli bir fiyattan satılması gerekiyor. Üretim kısıntısı kararlarını daha çok ekonomik sebepli olarak görüyorum. Kendi çıkarları açısından birlikte hareket ediyorlar.”

ABD’NİN TEPKİSİ KENDİ İÇ KOŞULLARIYLA DA ALAKALI

OPEC ülkelerinin üretimi düşürme kararları, ABD ile Suudi Arabistan arasında gerilimlere de sebep oluyor. Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz yıl 5 Ekim’de Viyana’da düzenlenen OPEC toplantısında, günlük petrol üretiminin 2 milyon varil azaltılması kararı alınmıştı. Washington ise karara tepki göstererek, bunun Rusya’nın elini güçlendireceğini öne sürmüş ve Riyad yönetimini Kremlin’i desteklemekle suçlamıştı. ABD Başkanı Biden, bunun ciddi sonuçları olacağını söyleyerek, Suudi Arabistan’la ikili ilişkilerin gözden geçirileceğini belirtmişti. Riyad ise diplomatik kanallardan ithamları reddederek, üretim azaltma hamlesini savunmuştu. ABD’nin tepkisinin kendi iç koşullarıyla da ilgili olduğuna dikkat çeken Enerji Politikaları Uzmanı Necdet Pamir, şöyle konuştu: “Biden yönetiminin hedefi, petrol fiyatlarını seçimlerden önce biraz düşük tutup, enflasyonun etkisini azaltmaktı. ABD, her ne kadar Suudi Arabistan ve Rusya’yı geçip dünyanın en fazla petrol üreten ülkesi olsa da halen bir petrol ithalatçısı. Yani halen ürettiğinden fazlasını tüketen bir ülke konumunda. Biden, bu sebeple seçimler öncesi Suudi Arabistan’dan petrol üretimini artırması talebinde bulunup petrol fiyatları sıkıntısını çözmek istedi. Suudi Arabistan olumsuz yanıt verdi. Suudi Arabistan, Rusya ile birlikte hareket etmeye devam ediyor. Ortadoğu’da ve Afrika’da Rusya’nın giderek artan etkisi görülüyor. Dengeler de farklı bir şekilde değişiyor. Ancak petrolde üretim kısıntısının temelinde ekonomik çıkarlar var.”

EN BÜYÜK İKİ İHRACATÇININ GELİRLERİ DÜŞTÜ 

Geçtiğimiz günlerde, dünyanın en büyük iki petrol ihracatçısı Suudi Arabistan ve Rusya’da yapılan bilanço açıklamaları da dikkat çekti. Suudi Arabistan milli petrol şirketi Saudi Aramco, yılın ilk yarısında net kârının düşük petrol fiyatları nedeniyle geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 29.5 azaldığını bildirdi. Aramco’dan yapılan açıklamada, beklentilerin altında gerçekleşen sonuçların, küresel ekonomik belirsizliklerin etkisiyle düşük seyreden ham petrol fiyatları ve azalan rafineri kâr marjından kaynaklandığı vurgulandı. Rusya Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan verilerde ise ülkenin petrol ve doğalgaz gelirlerinin yılın ilk 8 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 38 azaldığı duyuruldu.

11 Eylül 2023 Pazartesi