HABER: MERVE ÖZCAN / İktisadi Kalkınma Vakfı
ABD, Meksika ve Kanada’nın NAFTA’yı yenilemek için bir yılı aşkın süredir devam eden görüşmelerinde uzlaşı sağlandığı 30 Eylül’de duyuruldu. Müzakereler, 29-30 Eylül’de kesintisiz devam etti; çünkü ağustos sonunda Meksika ile ticaret anlaşması için anlaştığını duyuran ABD Başkanı Trump, Kanada’nın da bu anlaşmaya dahil olması için 30 Eylül’e kadar süre tanımıştı. NAFTA’nın halefi ABD-Meksika-Kanada Anlaşması’na (USMCA) Kanada’nın “evet” demesi, ABD Başkanı’nın zaferi olarak yorumlandı.
KASIM SONUNDA İMZA
USMCA’nın kasım sonuna kadar imzalanması öngörülüyor. Devamında anlaşmanın yürürlüğe girmesi için ABD Kongresi’nden geçmesi ve Kanada ile Meksika parlamentolarında onaylanması gerekiyor. NAFTA’nın büyük oranda değişikliğe uğramadığını belirten uzmanlara göre USMCA; otomotiv, süt ürünleri, fikri mülkiyet hakları ve anlaşmanın süresi gibi alanlarda farklılıklar barındırıyor. İthal çelik ile alüminyuma gelen ve Kanada ile Meksika’nın muaf tutulmadığı vergiler ise anlaşmadan bağımsız bir konu olarak değerlendiriliyor.
EN AZ YÜZDE 75 ŞARTI
Öncelikle yüzde 25 vergi getirme tehdidiyle son dönemlerin en çok konuşulan sektörlerinden olan otomotivde Trump, daha fazla aracın ve parçasının Kuzey Amerika’da üretilmesi konusunda ısrarcı. Bu kapsamda NAFTA’da yüzde 62.5 olan Kuzey Amerika’da üretilme şartı, USMCA ile yüzde 75’e çıkacak. Yani otomobillerin sıfır vergiyle ihraç edilmesi için parçalarının en az yüzde 75’inin Kuzey Amerika’da üretilmiş olması gerekecek.
ÜRETİM ABD’YE AKACAK
Yeni anlaşma kapsamında Trump, Amerikalı işçileri desteklemeyi ve üretimi ABD’ye çekmeyi de amaçlıyor. Keza, USMCA ile otomobil ve kamyon parçalarının yüzde 40 ila 45’inin saatlik en az 16 dolar kazanan işçiler tarafından üretilmesi zorunluluğu gelecek. Böylece Amerikan otomobil üreticilerinin daha düşük işçi maliyetleri sebebiyle üretimlerini Meksika’ya kaydırmasının engellenmesi amaçlanıyor.
İTHALATA SINIR
Washington yönetimi, Kanada ve Meksika’dan vergisiz ithal edeceği araç sayısına 2.6 milyon adet sınırı getirdi. Hâlihazırda Kanada ve Meksika’nın ABD’ye ihraç ettiği araç sayısının üzerinde olan kotaların araç satışını artırabileceği düşünülüyor. Yükselecek üretim maliyetlerinin fiyatlara yansıyarak, tüketici talebini düşürebileceği konusunda da uyarılar var.
SÜTTE YENİ DÖNEM
Bir diğer önemli değişiklik de süt ürünlerinde olacak. USMCA ile Kanada, sıkı bir şekilde koruduğu süt ürünleri pazarını ABD’ye daha fazla açacak. Kanada’nın süt ürünü fiyatlandırmasında uyguladığı özel bir sistemi (Class 7) rafa kaldırmasıyla ülkedeki süt ürünleri pazarında ABD’nin payının yüzde 3.6’ya yükselmesi öngörülüyor. Süt ürünlerindeki taviz karşılığında Kanada’nın anlaşmazlıkların hallinde istediğini aldığı dile getiriliyor.
KANADA KORUNACAK
Dünyanın en büyük kereste ihracatçılarından olan ve ihracatının üçte ikisini ABD’ye gerçekleştiren Kanada, başta bu sektör olmak üzere diğer önemli sektörlerini de ABD’nin anti-damping vergilerinden korumak için ısrar ettiği NAFTA’nın 19’uncu bölümünün (Chapter 19) yeni anlaşmada da olmasını sağladı. Böylelikle Kanada, Meksika ve ABD’nin anti-damping ya da telafi edici vergiler uygulaması halinde bu durum, her ülkeden temsilcilerin olduğu bir panelde görüşülmeye devam edecek.
ÜÇ AY ÖNCESİNDEN BİLGİLENDİRME
ABD Başkanı Trump’ın eklediği yeni bir madde ile USMCA’ya taraf olan ülkeler, serbest piyasa ekonomisi olmayan bir ülke ile ticaret müzakerelerine başlamayı düşündükleri takdirde bunu, üç ay öncesinden diğer USMCA ortaklarına bildirmek zorunda olacak. Ayrıca ABD, Kanada ya da Meksika’nın serbest piyasa ekonomisi olmayan bir ülke ile ticaret anlaşması imzalaması durumunda diğer iki ülke USMCA’yı feshedebilecek ve kendi aralarında yeni bir anlaşma imzalayabilecek. Bu düzenlemenin eklenme gerekçesinin Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun Aralık 2017’de Çin’e gerçekleştirdiği ziyaretin Washington’da yarattığı tedirginlik olduğu düşünülüyor.
ALTI YILDA BİR GÜNCELLEME
Yeni anlaşmada fikri mülkiyet haklarının güçlendirileceği ifade ediliyor. USMCA’nın NAFTA’dan bir diğer önemli farkı da geçerlilik süresi. NAFTA’da herhangi bir geçerlilik süresi ya da gözden geçirme prosedürü bulunmazken, USMCA’da taraflar altı yıllık dönemlerde bir araya gelerek, anlaşmayı gözden geçirecek. Uzatılmaması halinde anlaşma, 16 yılın sonunda geçerliliğini yitirecek.
